Will Hickey

Will Hickey (*8 Augustus 1909, Volksrust – † 18 Desember 1989, Brits^[1]) was ’n Afrikaanse skrywer. Hoewel hy hoofsaaklik bekendheid verwerf vir sy jeugverhale (onder meer Twee vir 'n stuiwer en die Manela-trilogie) publiseer hy gedurende sy loopbaan ook verskeie kortverhale en radiovervolgverale.

Lewe en werk

Herkoms en vroeë lewe

Willem Andries Hickey is op 8 Augustus 1909 te Volksrust gebore as die tweede oudste van ses kinders. Sy pa, Willem Andries Hickey (1863–1951), was verbonde aan die Departement van Paaie en sy ma, Christina Maria Frederika Bolton (1878–1960^[2]), was ’n huisvrou. Hulle verhuis voor sy skoolgaande ouderdom na Nylstroom (tans Modimolle), waar hy sy skoolopleiding ontvang.

Die digter C. Louis Leipoldt was destyds die mediese inspekteur van skole, wat die talentvolle Will raaksien tydens sy besoek en aanbied om hom verder te laat leer. Hiervoor sou hy na Pretoria moes verhuis en by Leipoldt inwoon, maar Will se ma weier om op hierdie manier van haar kind afstand te doen. Toe hy in standerd agt is, koop sy pa ’n koffieplantasie naby Beira in Mosambiek, wat hy saam met sy oudste seun Thomas bedryf. Hierdie onderneming is egter ’n mislukking en Will moet noodgedwonge die skool verlaat om saam met sy ma ook uit te spring om te werk om die pot aan die kook te hou. Sy ma doen naaldwerke en hy aanvaar ’n betrekking by die Spoorweë.

Loopbaan

Vir 41 jaar is hy aan die Spoorweë verbonde, aanvanklik as leerlingvoorman, later voorman en daarna hoofsaaklik as stasiemeester op afgeleë Laeveldse dorpies. Telkens wys hy bevordering van die hand sodat hy in die Bosveld kan bly. Hy verhuis eindelik in 1955 na Brits, waar hy in 1967 sy loopbaan as afdelingsinspekteur afsluit.

Latere jare en sterfte

Na aftrede werk hy by die plaaslike koerant as redakteur. Hier is hy ook lid van die stadsraad, die hospitaalraad en die Afrikaanse Sakekamer, terwyl die biblioteek op die dorp na hom vernoem word.

In 1984 struikel hy oor ’n ongelyke sypaadjie en doen ’n breinbesering op met bloeding op die brein as resultaat. Dit lei tot woordblindheid, wat beteken dat hy vir die laaste jare van sy lewe nie meer kan lees of skryf nie en sy laaste werke aan sy vrou moet dikteer.

In Maart 1989 skenk hy sy geliefde lessenaar, stoel, twee tikmasjiene en die manuskripte van sy boeke aan die stadsraad van Brits.

Hy is in 1940 getroud met Sarah Olga Gibson, ’n onderwyseres van Standerton, en is die vader van twee dogters en ’n seun.^[1]

Op 18 Desember 1989 is hy na ’n lang siekte op Brits oorlede.^[3]

Skryfwerk

Kortverhale

Reeds op skool openbaar hy ’n besondere skryftalent en word sy opstelle gereeld in die klas voorgelees. Van jongs af het hy ’n deeglike kennis van en bewondering vir ons eerste skrywers soos Jochem van Bruggen, C.M. van den Heever, Jan F.E. Celliers, Eugène Marais en C. Louis Leipoldt. Hy waag dan ook sy hand aan die skryfkuns en deur bemoediging van E.B. Grosskopf, destyds redakteur van Die Naweek, verskyn ’n paar sketse en jeugverhale van hom in hierdie blad. Nadat die publikasie van hierdie blad gestaak word, plaas hy verhale in Die Huisgenoot, Die Taalgenoot, die Spoorwegtydskrif en Tydskrif vir Letterkunde. Die Huisgenoot se Akademieprys vir die beste verhaal van die maand is vier keer aan hom toegeken en hy word ook deur ander tydskrifte bekroon.

Versamelbundels

Van sy verhale word opgeneem in versamelbundels soos Mosaïek, Allegaartjie, Jangroentjie en Tydskrif 3.

Die rooi lig (oorspronklik gepubliseer in Die Huisgenoot van 21 Mei 1956) verskyn in Mosaïek. Hierdie moralistiese kortverhaal beskryf ’n treinrit in dreigende weersomstandighede. Daar het juis die vorige jaar ’n lelike ongeluk in sulke omstandighede gebeur. Die mense wat by daardie ongeluk betrokke was en die omstandighede word in die verhaal verken, asook die omwenteling wat die ongeluk in die lewe van die weduwee teweeggebring het. Op hierdie treinrit is dit die botsende lewensbeskouings van die twee mans op die trein waarom die verhaal wentel, met hulle ongeluk wat ook ’n ommekeer in die oorblywende se lewe veroorsaak. Die simboliek van die rooi lig as waarskuwing om te stop as jy met die verkeerde dinge in die lewe besig is, word goed uitgewerk.

Radiovervolgverhale

Etlike radiovervolgverhale van hom word uitgesaai, insluitende Wankelskrede (geskryf vir die Uniefees-program van die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie), Die held van Grein en Belofte maak skuld.

In 1956 skryf hy ’n reeks hoorspele vir die radio onder die titel “Malisél en die tweeling”. Hierdie reeks word hervat in 1957 en dan in boekvorm beskikbaar gemaak in 1960, waarmee hy sy debuut maak. Vir Boet, Fanie en Malisél is die plaas ’n plek met heerlike moontlikhede sonder einde. Sommer so sonder dat hulle dit weet, lei een lekker ding na iets anders wat lekkerder is, en dit is gewoonlik dan dat die moeilikheid begin, want lekker verander maklik in kattekwaad. Dan is Oupa by met die lat in sy hand. Hierdie verhaal vertel van lewenslustige kinderdae en goeie menseverhoudinge. Die illustrasies in die boek is deur Dorothy Hill.

Ander skryfwerk

Hy skryf ook die gedenkalbum wat in 1974 verskyn om Brits se jubileumjaar te vier Met letterlik meer as honderd kortverhale en vervolgverhale, etlike radiohoorspele en enige jeugromans agter sy naam, verwerf hy veral bekendheid vir sy jeugverhale wat handel oor diere soos mossies, olifante en leeus. Hy is baie lief vir die natuur en besoek die Kruger-wildtuin dikwels, waar hy die onderwerpe van sy verhale kan bestudeer.

Jeugverhale

Verskeie van sy boeke word in Engels vertaal en ook vir gebruik op skole voorgeskryf en ’n boek soos Twee vir ’n stuiwer is meer as 25 keer herdruk. Dit word ook in Engels vertaal as Two for a farthing. Hierdie boek het mossies en hulle dinge as hoofkarakters. Kuif Kwaster oorreed die onwillige Vya om vyf eiers te lê en sy ontmoeting met oom Skeel At is onvergeetlik. Ook die jong klomp is deel van die verhaal, veral Meks en Maja en hul verhouding tot die Mosster-tweeling, al is Pol Koester en ander uit die onderdorp soms moedswillig en bederf hulle pret. Hierdie verhaal is oënskynlik oor mossies, maar die fyn toespeling op menslike situasies en swakhede maak daarvan ’n klein meesterstuk.

Been-af in die sirkus handel oor ’n olifantgesin teen die agtergrond van die lewe in ’n rondreisende sirkus. Daar is die goedgehumeurde Paulus en sy vrou Talana, en dan ook nog die twee seuns, die inskiklike Felix en die probleemkind Brutus. Ten spyte van die vermensliking waaraan die verhaal sy warmte te danke het, bly die karakters wesenlik olifant. Die verhaal sorg vir ’n goeie spanningslyn en die sterk dramatiese momente verseker dat dit ’n boeiende leeservaring is.

Vier diere handel oor ’n hond, luiperd, sweetvos en kwagga.

Waar koeëls nie gons nie beskryf die wedervaringe van ’n trop leeus, wat uiteindelik in die wildtuin ’n veilige hawe vind. Die illustrasies in hierdie boek word deur Zakkie Eloff gedoen.

Voetvolk van die Bosveld het bobbejane tot onderwerp.

In Bewakers van die koningshuis woon ’n groep hoërskoolleerlinge ’n veldskool by op ’n plaas langs die Krugerwildtuin. Elkeen het ’n projek om na te vors. Een groep se onderwerp is die koningjagluiperd. Die verhaal gooi ’n draai in die Ooste, waar koningjagluiperds tradisioneel gebruik is vir die bewaking van die koningshuise. Hier woon die twee hoofdierekarakters, Raja en Ooma, terwyl die Britse ekspedisie onder leiding van sir Hamilton-Dewai ook warm op die spoor van die koningjagluiperds is. Die skoolkinders, die koningjagluiperds en die Britse ekspedisie kom uiteindelik op vindingryke wyse by mekaar uit.

In Kruit en klinkerkole word Erik op negentienjarige ouderdom genoodsaak om sy familieplaas te verlaat en ’n ander heenkome te soek. Hy begin werk as stoker by die spoorweë en beleef sorgelose dae saam met Oom Agom op ou Taggentag, terwyl hy verlang na Anita, die jong onderwyseressie wat steeds op hom wag. Die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog verander almal se lewens en dit is moeilik om tussen vriend en vyand te onderskei.

Manela-trilogie

Die eerste twee boeke van die Manela-trilogie wort vir swart kinders op skool voorgeskryf en word ook in Engels vertaal. Die Engelse weergawes (Manela the bull elephant en Manela and the poachers) verskyn inderdaad voor die oorspronklike Afrikaanse werke. Hierin is die olifantbul Manela die hoofkarakter. In Manela die Olifantbul word die opdrag in die Wildtuin gegee dat Manela, die olifantbul, doodgemaak moet word. Wanneer ’n dier ’n mens aanval of dood moet hy gejag en uitgewis word. Die jong bioloog Daan Swart is egter oortuig dat Manela nie ’n moordenaar is nie. As kind het Daan in die Wildtuin verdwaal en so ’n jong en maklike prooi vir roofdiere en ander gevare geword. Manela, ’n kruppel en eensame ou olifantbul, het hom aangeneem, hom beskerm en gevolg tot hy weer veilig in die kamp was. Daan het as plaasseun sonder ma groot geword by ou Mphephu en by die jong Mfishane het hy alles van veldkuns geleer. Sy liefde vir diere het Daan laat besluit om in die Wildtuin te gaan werk en Mfishane is saam as veldwagter. Hulle twee wil seker maak dat Manela gered word. In “Manela en die Stropers” moet die veldwagters Daan en sy jeugvriend Mfishane ’n stryd voer teen die gewetenlose stropers wat nie sal huiwer om ’n veldwagter dood te skiet in hulle pogings om ivoor te bekom nie. Die veldwagters is egter toegewyd en onverskrokke en plaas selfs hulle lewens op die spel om die weerlose diere te beskerm. Die laaste boek in die reeks is Manela kraai koning

Eerbewyse.

In 1979 ontvang hy saam met Elsabe Steenberg, Ben Venter en Chris Barnard 'n erepenning van die Hoërskool Langenhoven in Pretoria vir sy kosbare bydrae tot die Afrikaanse jeuglektuur. Die biblioteek op Brits word in 1985 na hom genoem

Publikasies

Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:^[4]^[5]

Jaar	Publikasies
1965	Twee vir ’n stuiwer
1969	Been-af in die sirkus
	Vier diere
	Two for a farthing
1973	Waar koeëls nie gons nie
1974	Brits Gedenkalbum 1924–1974
1976	Brits Gedenkalbum 1924–1974
1978	Voetvolk van die Bosveld
1979	Manela and the poachers
1981	Manela die olifantbul
	Manela en die stropers
1982	Bewakers van die koningshuis
1985	Kruit en klinkerkole
1988	Manela kraai koning

Bronnelys

Boeke

Bosch, Erna. Mosaïek. Academica. Pretoria. Eerste uitgawe, 1986.
De Jager, Johan. Allegaartjie. De Jager-HAUM. Pretoria. Eerste uitgawe. Vierde druk, 1982.
Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1983.
Smuts, J.P. en Van Rensburg, R. Mosaïek. HAUM. Kaapstad. Vierde druk, 1969.

Tydskrifte en koerante

Anoniem. Twaalf boeke op sy naam. Beeld, 2 April 1984.
Marais, G.F. ’Die rooi lig’ van W.A. Hickey. Tydskrif vir Letterkunde, Jaargang 21 no. 2, Mei 1983.
Pretoriase redaksie. W.A. Hickey moet uitspan. Die Vaderland, 9 April 1965.
Steyn, Tisha. ’n Opregte mens wat in sy boeke sal bly voortleef. Beeld, 26 Mei 1988.