C.W. du Toit
Ds. Charles Wijnand du Toit (Daljosafat, Paarl, Kaapkolonie, 21 Februarie 1842 – Johannesburg, Suid-Afrika, 12 Februarie 1932) was predikant in die Nederduitsch Hervormde Kerk.
| Ds. C.W. du Toit | |
| |
Ds. C.W. du Toit
| |
| Naam | Charles Wynand du Toit |
|---|---|
| Geboorte | 21 Februarie 1842 Daljosafat, Paarl, Kaapkolonie |
| Sterfte | 12 Februarie 1932 Johannesburg, Suid-Afrika |
| Kerkverband | Nederduitsch Hervormd |
| Gemeente(s) | Vrye gemeente Hanover (1869–1875) NG gemeente Pearston (1875–1876) Kruisvallei (1876–1883) Potchefstroom (1883–1918) |
| Jare aktief | 1869–1918 |
| Kweekskool | Kweekskool, Stellenbosch |
Herkoms en opleiding
wysigDu Toit was die seun van Dawid Petrus du Toit en sy vrou, Elizabeth du Plessis. Ds. S.J. du Toit was sy jongste broer sodat hy die oom was van Totius en ds. C.W.M. du Toit. Hy was een van die eerste kwekelinge van die Kweekskool op Stellenbosch (opgerig in 1859), waar hy in 1869 afstudeer het en toe met Alida Mostert getroud is.
Hanover en Tulbagh
wysigVan 1870 tot 1874 is hy predikant van die Vrye Gemeente van Hanover, want ontstaan het weens die moeilike in die NG gemeente Hanover weens die liberale ds. T.F. Burgers, later president van die ZAR. Gedurende 1874 het ds. Du Toit in die NG gemeente Pearston gestaan, binne die verband van die Sinode van die Kaapse NG Kerk, anders as sy eerste gemeente. Maar van 1875 tot 1883 was hy weer predikant van ’n afgeskeie gemeente, dié keer Kruisvallei, wat ontstaan het weens onenigheid in die NG gemeente Tulbagh. Die gemeentes van Hanover en Kruisvallei was buite die verband van die Kaapse Sinode. In eersgenoemde geval was dit weens ’n reaksie teen die verligte strominge in die Kaapse Kerk, maar in laasgenoemde was dit weens geskille tussen 'n groot gedeelte van die lidmate van die moedergemeente Tulbagh en die destydse leraar, ds. Robert Shand. Hy was 'n man van puriteins godsdienstige strengheid en 'n onbuigsame geaardheid. Die ontevredenheid was veral weens ds. Shand se weiering om huwelike op Sondae te voltrek, om Nagmaal aan onbekendes te bedien en hul kinders te doop. So is Kruisvallei in 1843 gestig. Dr. P.S. Dreyer in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek toon die die feit dat Du T. hom by hierdie gemeentes gevoeg het "dat leer en gees van die kerk vir hom belangriker as kerkverband" was. Volgens sy eie verklaring in later jare, het hy homself gedurende hierdie tydperk nie as behorende tot die Nederduitse Gereformeerde Kerk gereken nie.
Transvaalse predikant
wysig
In 1883 het ds. Du Toit na Potchefstroom verhuis as predikant van die plaaslike NH gemeente, waar hy die eerste predikant van Transvaal, ds. Dirk van der Hoff, opgevolg het. Ds. Du Toit se verhouding tot die gemeente was aanvanklik blykbaar betreklik los, maar vanaf 1884 was hy die vaste beroepe predikant van die gemeente. Nog in 1883 bring het verskeie besoeke aan Vryburg gebring, wat sou uitloop op die stigting van 'n gemeente wat vanaf 1887 as die NG gemeente Vryburg bekend sou staan (die gemeente het wel sy stigtingsdatum as 1883 aangedui tot dit in 2011 met Vryburg-Oos as Vryburg-Harmonie saamgesmelt het.
Toe ds. Du Toit in 1883 in Transvaal aankom, was die beweging tot die vereniging van die NH en die NG Kerk reeds aan die gang. Die kommissies van die twee kerke wat oor kerkvereniging moes handel, het reeds op 31 Oktober 1882 vergader. Eindelik het die kerkvereniging in 1885 plaasgevind met die stigting van die Ned. Herv. of Geref. Kerk (Verenigde Kerk). Die konsulentsgemeente van Pretoria (Bronkhorstspruit), wat ontstaan het weens ontevredenheid met die bediening van ds. A.J. Begemann in die NH gemeente Pretoria het egter geweier om met die kerkvereniging saam te gaan en hulle kry ds. M.J. Goddefroy in 1887 as predikant uit Holland, terwyl ds. Jac. van Belkum hom in 1891 by die Hervormers voeg.
In 1890 het die sogenaamde prokurasiekommissie binne die Verenigde Kerk tot stand gekom met die doel om die oorspronklike NH Kerk uit die kerkvereniging te lei. Ds. Du Toit het in 1885 met die kerkvereniging saamgegaan, hoewel hy in 1889 in die algemene kerkvergadering van die Verenigde Kerk getoon het dat hy ook ontevrede oor die naam van die Verenigde Kerk was. So sluit hy in 1890 by die prokurasiekommissie aan. Dr. Dreyr skryf: "Hierdie daad is kerkhistories baie belangrik omdat hy die enigste predikant was wat van die Verenigde Kerk weggebreek het om hom óf by die prokurasiekommissie óf die Hervormde groep te voeg." Danksy sy groot gemeente het ds. Du Toit ’n geweldige stoot aan die beweging van die prokurasiekommissie gegee. Die verhouding tussen hom en ds. Van Belkum was aan die begin nie hartlik nie, maar hulle het mekaar wel later gevind. Toe die gemeentes onder die prokurasiekommissie in 1894 weer deel van die NH Kerk word, is ds. Du Toit weer ten volle in dié Kerk opgeneem. Oor die gemeente wat ds. Du Toit van 1883 tot 1918 gedien het, skryf hy omstreeks daardie tyd in Ons Kerk Album: "De Nederduitsche Hervormde Gemeente van Potchefstroom is de oudste gemeente van Transvaal. Zij is reeds gesticht in het jaar 1853, en in dat jaar is haar eerste leeraar bevestigd, met name Ds. Dirk van der Hoff. Zijn standplaats was Potchefstroom, maar hij was vele jaren de eenige leeraar in Transvaal en moest de Republiek herhaaldelijk doorreizen om overal gemeenten te stichten en te bedienen. Het kerkgebouw dat men hier ziet is in zijne dagen gebouwd en werd vernieuwd in den tijd van den tweeden leeraar, Ds. C. W. du Toit. De gemeente is zeer uitgestrekt en heeft ongeveer twee duizend lidmaten. Eene van hare bijzonderheden is dat zij van 1853 af tot nu toe, 1917, slechts haar tweeden leeraar heeft."
Gedurende twee moeilike termyne was Du Toit voorsitter (moderator) van die algemene kerkvergadering van die NH Kerk (1903-'07 en 1912-'16). Dit was die tyd net ná die Tweede Vryheidsoorlog en die tyd van die Rebellie. Hy moes die leiding gee, nie alleen in Potchefstroom nie, maar ook in die Kerk. Dr. Dreyer beskryf ds. Du Toit as "’n ireniese figuur" wat met welslae daarin geslaag het om sy Kerk en veral sy gemeente deur die moeilikhede heen te loods.
Nadat hy in 1918 op 77-jarige leeftyd sy emeritaat aanvaar het, het hy nog dikwels gepreek en op verskille plekke in Kaapland gaan woon voor hy hom in Johannesburg gevestig het, waar hy oorlede is. Hy is op Potchefstroom begrawe. Hy het sy ou werkkring daar nog besoek met die viering van die gemeente se 85-jarige bestaan in Maart 1927, ’n maand nadat ds. Du Toit self 85 jaar oud geword het.
Bronne
wysig- (af) De Kock, W.J. en Krüger, prof. D.W. 1972. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel II. Pretoria: Nasionale Raad vir Sosiale Navorsing.
- (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
- (af) Pront, prof. A.D. en Kok, ds. W.J.J. 1992. Gedenkalbum van die Nederduitsch Hervormde gemeente Potchefstroom 1842–1942. Potchefstroom: NH kerkraad.