Carl Lohann

Carl Lohann (*19 Maart 1931, Swartruggens – †4 Junie 2015, Bredasdorp) was 'n professor en hoof van die Departement van Biblioteekkunde aan die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys, tans Noordwes-Universiteit. Hy was ook direkteur van die Instituut vir Navorsing in Kinder- en Jeugliteratuur aan die universiteit en vestig hom as ’n voorste kenner van kinderboeke. Hy het self kinderboeke geskryf en die Afrikaanse Kinderboekgids, ’n bibliografie van Afrikaanse kinderboeke, saamgestel.

Lewe en werk

Herkoms en vroeë lewe

Carl August Lohann is op 19 Maart 1931 op Swartruggens in die Wes-Transvaal gebore as oudste seun van mnr. en mev. A.T.E. Lohann Sy skoolopleiding ontvang hy op Swartruggens en later op Potchefstroom, waar hy in 1948 aan die Hoërskool Gimnasium matrikuleer.

Verdere studies

Sy naskoolse studies was vanaf 1949 aan die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys. In 1951 verwerf hy die B.A.-graad, in 1952 ’n Universiteits Onderwysdiploma, in 1957 die UDB-Diploma en in 1962 die B.Bibl. Honneurs-graad. Tydens sy biblioteekkunde studies ontwikkel hy ’n liefde en belangstelling vir kinderlektuur. In 1967 verwerf hy sy meestersgraad in biblioteekkunde met ’n verhandeling oor Die illustrasie van Suid-Afrikaanse kinderlektuur: ’n waardebepaling en in 1972 verwerf hy ook sy doktorsgraad in biblioteekkunde met ’n proefskrif oor Die bekroonde kinderboek en die aanvaarding daarvan deur die kind, met spesiale verwysing na Suid-Afrika.

Loopbaan

Vanaf 1953 gee hy onderwys aan verskeie hoërskole in Transvaal en aanvaar dan in 1956 ’n betrekking in die tydskrifafdeling van die Ferdinand Postma-biblioteek aan die Potchefstroomse Universiteit. In 1959 word hy Kollegebibliotekaris van die Potchefstroomse Onderwyskollege en word in 1963 bevorder tot Departementshoof in Skool en Kollegebiblioteekwese. Hy word in 1970 aangestel as senior lektor in die Departement Biblioteekkunde van die Potchefstroomse Universiteit en vanaf Januarie 1978 word hy bevorder tot professor. Sy intreerede gee hy in 1978 onder die titel Die kinderlektuursituasie in Suid-Afrika en die implikasies daarvan vir die opleiding van die bibliotekaris.

Hy dien as bestuurslid en by verskeie geleenthede as voorsitter van die Wes-Transvaalse Tak van die Suid-Afrikaanse Biblioteekvereniging (SABV). Verder is hy vanaf 1968 lid van die Komitee van Kinderboeke van die SABV en tree vanaf 1971 op as voorsitter van hierdie komitee wat onder andere verantwoordelik is vir die toekenning van die C.P. Hoogenhout-medalje vir kinderlektuur. Vanaf 1971 dien hy ook op die Raad van die SABV en is stigterslid en Direkteur van die Instituut vir Navorsing in Kinder- en Jeugliteratuur. Hierdie instituut onderneem onder sy leiding ’n in-diepte ondersoek na die kwaliteit van kinderboektoekennings in Suid-Afrika en bring in 1986 ’n verslag uit onder die titel ’n  Waardebepaling van kinderboektoekennings in Suid-Afrika deur kinders, literatore, resensente, bibliotekarisse, onderwysers, skrywers en uitgewers: ’n empiries-vergelykende ondersoek. Hierdie verslag word deur die Potchefstroomse Universiteit gepubliseer. ’n Verdere ondersoek lei tot die verslag oor Die kontekstuele betekenis van die karakteristieke in die illustrasies van ’n aantal kinderboekillustreerders van wêreldformaat vir die persepsie van die kind: ’n vergelykend-analitiese studie.

Betrokkenheid by kinderliteratuur

Lohann se bekendste werk is die Afrikaanse Kinderboekgids (AKG), die eerste bibliografie van Afrikaanse kinderboeke. Dit het Lohann en drie navorsers vyf jaar se navorsing gekos om die taak af te handel. Die AKG het meer as tienduisend inskrywings, wat oorspronklike werke in Afrikaans en vertalings na Afrikaans tot en met 1982 insluit. 'n Aanvullende bylae is in 1989 uitgegee vir die kinderboeke wat tot einde 1987 verskyn het. Daar was oorspronklik beoog om elke vyf jaar so 'n aanvullende uitgawe te publiseer.

In 1993 word erelidmaatskap van SAIBI aan Lohann toegeken vir sy bydrae op die gebied van kinder- en jeuglektuur in Suid-Afrika.

Persoonlike lewe en sterfte

In 1991 tree hy af by die universiteit, waarna hy hom op Bredasdorp vestig. Hier word hy hoof en kurator van die Skeepswrakmuseum en later ook kurator van die museum by die Kaap Agulhas-vuurtoring. In 1997 word hy aangewys as voorsitter van die plaaslike tak van Vriende van Afrikaans. Hy bedank na 14 jaar en 6 maande by die museum in 2005.

Hy is in 1965 getroud met Clarice Geldenhuys en hulle het ’n seun en ’n dogter.

Op 4 Junie 2015 is hy na 'n siekbed in die Vergelegen MediClinic in Somerset-Wes oorlede. Hy is op 12 Junie 2015 om 12h00 ter aarde bestel.

Skryfwerk

Redakteur en samesteller

As redakteur en samesteller was hy verantwoordelik vir verskeie werke oor kinderliteratuur, soos Storiehuis, woordpaleis: ’n Keur van nuwe kinderverhale (1980), Met Huppel en Liewe Heksie op die planke (1984) en die oorsig oor die werke van Freda Linde (1983) en M.E.R. – Op die maat van musiek (1985).

As redakteur stel hy ook die bibliografie van Afrikaanse kinderboeke, die Afrikaanse Kinderboekgids (1986) saam, wat later opgevolg is deur ’n byvoegsel in 1989. Die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie saai ’n televisiereeks oor kinderliteratuur uit wat deur hom geskep is.

By geleentheid van Hester Heese se tagtigste verjaarsdag stel hy die gedenkbundel Herfsblaar gooi ’n Kaapse draai saam, waarin skrywers en vriende hulde aan haar bring.

Kinderlektuur

Hy skryf Kinderlektuur wat as ’n gids dien vir ouers, onderwysers, skrywers en illustreerders.

Hy skryf ook oorspronklike verhale vir kleuters.

In Die houtvrou vertel die boegbeeld van ’n skip haar eie verhaal.

Janfrederik en die toring gaan oor ’n janfrederik wat ’n afknouerige seun dophou.

In Lientjie en die slapers word ’n kind met die dood gekonfronteer. Lientjie is baie siek en praat dan van die slapers, wat in haar verbeelding leef en wat sy duidelik met die dood vereenselwig. Wanneer sy gesond word, kry sy ’n bokkie present, wat sy Klossie noem. Elke dag speel sy met hom in sy kampie, maar eendag los sy per ongeluk die hekkie na die kampie oop en die honde val die bokkie aan. Daardie aand slaap Klossie langs Lientjie se bed, maar die slapers kom hom haal. Lientjie aanvaar dat Klossie in sy ononderbroke slaap gelukkig sal wees.

Publikasies

Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:

Jaar	Publikasies
1972	Die houtvrou
	The lady of l’Agulhas
1973	Janfrederik in die toring
1975	Lientjie en die slapers
1986	Kinderlektuur
	As redakteur en samesteller
1977	C.P. Hoogenhout-Toekenning, 1960–1975
1978	SABV-toekennings vir kinderboeke, 1960–1977
1980	Storiehuis, woordpaleis: ’n Keur van nuwe kinderverhale
1983	Freda Linde
1984	Met Huppel en Liewe Heksie op die planke
1985	M.E.R. – Op die maat van musiek
	Versebundel – M.E.R.
1986	Afrikaanse Kinderboekgids
1988	Potchefstroom album, 1838–1988
1991	Herfsblaar gooi ’n Kaapse draai – Hester Hees
	Vertalings
1983	Ou man in die boom – Gareth Adamson
1984	Kampvuur – Ina de Vries-van der Lichte
	Kom ek wed jou! – Liesbeth Lems
	Die meisie met die vuurhoutjies – Hans Christian Andersen
	Ou Samie raak weg – Nel Veerman
	Tjaart is anders – Marianne Verhaagen
	Wie kan raai wat het oupa gekry? – David Ling

Bronnelys

Boeke

• Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom. Lapa-Uitgewers. Eerste uitgawe. Tweede druk, 2005.
• Van der Walt, T. 2005. Carl Lohann (1931-). In: Wybenga, G. & Snyman, M. (reds.). Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom: 'n Gids tot die Afrikaanse kinder- en jeugboek. Pretoria: LAPA-Uitgewers, bl. 323.

Tydskrifte en koerante

• Anoniem. Kinderboek-kenner stel nuwe boek vry. Die Transvaler, 22 November 1984.
• Steenberg, Elsabe. Twee bokkies in die kinderliteratuur. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 16 no. 2, Mei 1978.

Akademiese werke

• Die illustrasie van Suid-Afrikaanse kinderlektuur : 'n waardebepaling. 1967. Ongepubliseerde verhandeling. Potchefstroom: Universiteit van Potchefstroom vir Christelike Hoër Onderwys.
• Die bekroonde kinderboek en die aanvaarding daarvan deur die kind, met spesiale verwysing na Suid-Afrika. 1972. Ongepubliseerde proefskrif. Potchefstroom: Universiteit van Potchefstroom vir Christelike Hoër Onderwys.
• C.P. Hoogenhout-Toekenning, 1960–1975. 1977. Potchefstroom : Suid-Afrikaanse Biblioteekvereniging.
• Die kinderlektuursituasie in Suid-Afrika en die implikasies daarvan vir die opleiding van die bibliotekaris. Wetenskaplike bydraes van die PU vir CHO. Reeks H, Inougurele rede ; nr. 49. (Intreerede). 1978. Potchefstroom: Universiteit van Potchefstroom vir Christelike Hoër Onderwys.
• SABV-toekennings vir kinderboeke, 1960–1977. 1978. Potchefstroom : Suid-Afrikaanse Biblioteekvereniging.
• Storiehuis, woordpaleis: 'n keur van nuwe kinderverhale. 1979. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers.
• Freda Linde: saamgestel deur die Instituut vir Navorsing in Kinder- en Jeuglektuur van die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoer Onderwys (as redakteur). 1983. Johannesburg: Perskor.
• M.E.R. - op die maat van musiek (samesteller). 1985. Pretoria : Juventus. (musiek deur Awie van Wyk ; illustrasies deur Ina Pfeiffer).
• Die opleiding in kinderlektuur vir hoofsaaklik die biblioteek-en onderwysberoep: 'n vergelykend-evaluerende studie. (met Marthie Lötter). 1985. Potchefstroomse Universiteit vir C.H.O. Instituut vir Navorsing in Kinderlektuur.
• Afrikaanse kinderboekgids: geselekteerde, gegradueerde en geannoteerde bibliografie van Afrikaanse kinderboeke. 1986. Pretoria: Retief-uitgewers.
• 1985. Kinderlektuur en biblioterapie. Literator, 6(2): 46 – 54
• Kinderlektuur. 1986. Pretoria: HAUM Opvoedkundige Uitgewery.
• 'n Waardebepaling van kinderboektoekennings in Suid-Afrika deur kinders, literatore, resensente, bibliotekarisse, onderwysers, skrywers en uitgewers: 'n empiries-vergelykende ondersoek. 1986. (met Marthie Lötter en Marie de Wet). Potchefstroomse Universiteit vir C.H.O. Instituut vir Navorsing in Kinderlektuur.
• Afrikaanse kinderboekgids: Supplement 1983–1987 / geselekteerde, gegradueerde en geannoteerde bibliografie van Afrikaanse kinderboeke. 1989. Pretoria: Retief-uitgewers.
• Die kontekstuele betekenis van die karakteristieke in die illustrasies van 'n aantal kinderboekillustreerders van wereldformaat vir die persepsie van die kind: 'n vergelykend-analitiese studie. 1989. (Met John R. Botha). Potchefstroomse Universiteit vir C.H.O. Instituut vir Navorsing in Kinderlektuur.
• Voorkoms en hantering van geweld in die Afrikaanse kinderliteratuur. 1990. In: Kinder- en jeugboeke: Referate gelewer tydens die HAUM-Daan Retief Simposium oor Kinder- en Jeugboeke. Pretoria: Universiteit van Pretoria.
• Herfsblaar gooi 'n Kaapse draai : Hester Heese, skrywer en mens. 1991. (Met Hester Heese). Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers.

Africana

• Potchefstroom, album, 1838–1988. 1988. saamgestel deur die redaksiekomitee, Carl Lohann (voorsitter/samesteller) [et al.]. Potchefstroom : Feeskomitee

Afrikaanse Kleuterboeke

• Die houtvrou. 1972. Kaapstad: Malherbe. (illustrasies: Elly Holm).
• The lady of L'Agulhas. 1972. Cape Town: Malherbe. (illustrasies: Elly Holm).
• Janfrederik in die toring. 1973. Kaapstad: Malherbe.
• Lientjie en die slapers. 1975. Kaapstad: Malherbe.

Vertalings

• Kom ek wed jou. 1981. Pretoria : Daan Retief. (oorspr. deur Liesbeth Lems)
• Die meisie met die vuurhoutjies: 'n mooi sprokie deur Hans Christiaan Andersen. 1984. Pretoria : Daan Retief. (illustrasies Bernadette Watts). (Oorspr. Kleine Mädchen mit den Schwefelhölzchen).
• Ou Samie raak weg. 1984. Pretoria : Daan Retief. (illustrasies Celine Leopold)(oorspr. deur Nel Veerman)
• Tjaart is anders. 1984. Pretoria : Daan Retief. (illustrasies: Harr Wiegman).(Oorspr. deur Marianne Verhaagen).
• Wie kan raai wat het Oupa gekry?. 1984. Pretoria : Juventus. (illustrasies Dick Frizzell). (Oorspr. deur David Ling)
• Ou man in die boom. 1985. Pretoria : Daan Retief. (oorgeteken deur Revann Madelstamm). (Oorspr. deur Gareth Adamson: Old man up in a tree).

SAUK-Televisiereeks

• Kinderlektuur (1987)