Fridtjof Nansen

Fridtjof Nansen (*10 Oktober 1861 – †13 Mei 1930) was ’n Noorweegse ontdekkingsreisiger, wetenskaplike, diplomaat en filantroop en wenner van die Nobelprys vir Vrede. Hy was in sy jong jare ’n ski- en ysskaatskampioen en het die span gelei wat die eerste was om die binneland van Groenland in 1888 te deurkruis. Hy het internasionale roem verwerf nadat hy ’n rekord noorderbreedte van 86°14’ bereik het gedurende sy Noordpool-ekspedisie van 1893–1896. Hoewel hy na sy terugkeer na Noorweë afgetree het van ontdekkingsreise, het sy tegnieke van poolreis en sy innovasies in toerusting en klerasie ’n generasie van Arktiese en Antarktiese verkenningstogte beïnvloed.

Fridtjof Nansen
Gebore	10 Oktober 1861 Store Frøen, Christiania, Noorweë
Sterf	13 Mei 1930 (op 68) Polhøgda, Lysaker, Noorweë
Nasionaliteit	Noorweegs
Beroep	Wetenskaplike, ontdekkingsreisiger, filantroop
Eggenoot	Eva Sars (oorlede op 1 Desember 1907) Sigrun Munthe
Kinders	2 dogters en 3 seuns
Ouer(s)	Baldur en Adelaide (née Wedel-Jarlsberg) Nansen
Handtekening

Nansen het dierkunde aan die Koninklike Frederik-universiteit studeer en later gewerk as kurator by die Universiteitsmuseum in Bergen waar sy navorsing oor die sentrale senuweestelsel van laer seediere hom gehelp het om ’n doktorsgraad te verwerf; dit het ook bygedra om die moderne teorieë van neurologie te vestig. Na 1896 het sy wetenskaplike belangstelling oorgeskakel na oseanografie; in die loop van sy navorsing het hy talle wetenskaplike reise onderneem, hoofsaaklik in die Noord-Atlantiese oseaan, en bygedra tot die ontwikkeling van moderne oseanografiese toerusting. As een van Noorweë se mees prominente burgers het Nansen in 1905 hom uitgespreek oor die Unie tussen Swede en Noorweë en het hy ’n belangrike rol gespeel om Prins Karel van Denemarke te oortuig om die troon van die nuwe onafhanklike Noorweë te bestyg. Tussen 1906 en 1908 het hy gedien as die Noorse verteenwoordiger in Londen waar hy gehelp het met die onderhandeling van die Integriteitsverdrag wat Noorweë se onafhanklike status verseker het.

In die laaste dekade van sy lewe het Nansen hom hoofsaaklik gewy aan die Volkebond na sy aanstelling in 1921 as die Bond se Hoë Kommissaris vir Vlugtelinge. In 1922 is hy vereer met die Nobelprys vir Vrede vir sy werk ten bate van die ontwortelde slagoffers van die Eerste Wêreldoorlog en verwante konflikte. Onder die inisiatiewe wat hy ingestel het was die Nansen-paspoort vir staatlose mense, ’n sertifikaat wat in meer as 50 lande erken is. Hy het tot sy skielike dood in 1930 gewerk ten gunste van vlugtelinge. Na sy dood het die Volkebond die Nansen Internasionale Kantoor vir Vlugtelinge ingestel om te verseker dat sy werk voortleef. Hierdie kantoor het in 1938 die Nobelprys vir Vrede gewen. Nansen is deur talle nasies vereer en sy naam word herdenk in verskeie geografiese funksies, veral in die poolgebiede.

Gesin en kinderjare

Nansen op vierjarige ouderdom

Die Nansens is oorspronklik van Denemarke. Hans Nansen (1598–1667), ’n handelaar, was ’n vroeë ontdekkingsreisiger van die Witseegebied van die Arktiese Oseaan. In sy later lewe het hy hom in Kopenhagen gevestig en in 1654 die burgemeester van dié stad geword. Latere generasies van die familie het tot die middel-18de eeu in Kopenhagen gewoon toe Ancher Antoni Nansen na Noorweë (wat toe nog deur Denemarke regeer is) verhuis het. Sy seun, Hans Leierdahl Nansen (1764–1821) was ’n landdros in die Trondheimdistrik en later in Jæren. Na Noorweë se afskeiding van Denemarke in 1814 het hy die politiek betree as verteenwoordiger vir Stavanger in die eerste Storting. Hy het hom sterk uitgespreek vir die eenwording met Swede. Hy is oorlede na ’n verlammende beroerte in 1821 en het ’n vierjarige seun, Baldur Fridtjof Nansen, die vader van die ontdekkingsreisiger, agtergelaat.

Baldur was ’n prokureur wat nie in die openbare oog wou wees nie. Hy het verslaggewer aan die Hooggeregshof van Noorweë geword. Sy tweede huwelik was met Adelaide Johanne Thelka Isidore Bølling Wedel-Jarlsberg van Bærum, ’n niggie van Herman Wedel-Jarlsberg wat gehelp het met die raamwerk vir die Noorse Grondwet van 1814 en later die Koning van Swede se Noorse Onderkoning. Baldur en Adelaide het in Store Frøen, ’n landgoed by Aker noord van die Noorse hoofstad Christiana gaan woon. Die egpaar het drie kinders gehad; die eerste is as baba dood; die tweede, wat op 10 Oktober 1861 gebore is, was Fridtjof Nansen.

Die landelike omgewing van Store Frøen het Nansen se kinderjare gevorm. In die kort somermaande was die hoofaktiwiteite swem en visvang, terwyl die herfsmaande oorheers is deur jag te maak op wild in die woude. Tydens die lang wintermaande is daar geski en Nansen het al begin toe hy slegs twee was op pasgemaakte ski’s. Op 10-jarige leeftyd het hy sy ouers verontagsaam en die skisprong naby Husebyrennet aangedurf. Hierdie uitstappie het byna rampspoedige gevolge gehad omdat die ski’s met die landing in die sneeu gesteek het en Nansen vorentoe gegooi het: “Ek het, kop eerste, ’n boog in die lug gemaak … [T]oe ek afkom is ek tot by my middellyf in die sneeu geboor. Die seuns het gedink dat ek my nek gebreek het maar toe hulle sien daar is nog lewe … het hulle begin lag.” Hierdie insident het nie Nansen se lus om te ski gedemp nie maar hy onthou dat sy pogings oorskadu is deur die skiërs van die bergagtige gebied van Telemark waar ’n nuwe skistyl ontwikkel is. “Ek het agtergekom dat dit die enigste manier is”, het Nansen later geskryf.

Op skool het Nansen goed genoeg gedoen sonder om enige spesifieke aanleg duidelik te maak. Studies was sekondêr tot sport of tot verkenningstogte in die woude waar hy “soos Robinson Crusoe” vir weke aaneen geleef het. Deur hierdie ervaringe het Nansen ’n groot mate van selfstandigheid ontwikkel. Hy het ’n talentvolle skiër en baie bekwame ysskaatser geword. Sy lewe is egter onderbreek in die somer van 1877 toe sy moeder skielik oorlede is. Sy vader het die eiendom by Store Frøen verkoop en is met sy twee seuns na Christiania. Nansen se vaardigheid in sport het steeds ontwikkel; op 18 het hy die wêreldrekord vir een myl in skaats gebreek en in die volgende jaar het hy die nasionale veldskikampioenskap gewen. Hy het dit daarna nog 11 keer reggekry.

Student en avonturier

Nansen as student in Christiania

In 1880 het Nansen sy toelatingseksamen vir die universiteit geslaag. Hy het besluit om dierkunde te studeer en het gesê hy het juis dié rigting gekies omdat hy dan in die opelug sou kon wees. Hy het in 1881 aan die Koninklike Frederik-universiteit begin studeer.

Vroeg in 1882 het Nansen “die eerste stap geneem wat my van die stil lewe van die wetenskap laat dwaal het.” Professor Robert Collett van die departement dierkunde aan die universiteit, het voorgestel dat Nansen op ’n seereis gaan om die Arktiese dierkunde eerstehands te bestudeer. Nansen was entoesiasties en het reëlings begin tref deur ’n onlangse kennis, Kaptein Axel Krefting, bevelvoerder van die robjagskip Viking. Die tog het op 11 Maart 1882 begin en vir die volgende vyf maande geduur. In die weke voor hulle vertrek het, kon Nansen nog eers op sy wetenskaplike studie fokus. Deur watermonsters het hy aangedui dat, in teenstelling met die vorige aanname, see-ys op die oppervlak eerder as daaronder vorm. Sy metings het ook gedemonstreer dat die Golfstroom onder ’n koue laag oppervlakwater vloei. Deur die lente en vroeë somer het die Viking tussen Groenland en Spitsbergen gevaar op soek na robtroppe. Nansen het ’n vaardige skut geword en aangeteken dat sy span op een dag 200 robbe geskiet het. In Julie het die Viking vasgevang geraak in die ys naby ’n onverkende deel van die Groenlandse kus; Nansen wou graag aan land gaan maar dit was onmoontlik. Hy het egter die idee gekry dat die Groenlandse ysplaat verken en selfs oorkuis kan word. Op 17 Julie het die skip losgekom uit die ys en in vroeë Augustus was hulle terug in Noorse waters.

Nansen het nie sy formele studies aan die universiteit voortgesit nie. Hy het eerder op aanbeveling van Collett ’n pos as kurator in die dierkundige departement van die Universiteitsmuseum in Bergen aanvaar. Hy het die volgende ses jaar van sy lewe daar deurgebring — behalwe vir die ses maande sabbatsverlof waartydens hy ’n reis deur Europa onderneem het — en het met leidende figure soos Gerhard Armauer Hansen, ontdekker van die melaatsheidsbasil, en Daniel Cornelius Danielssen, die direkteur van die museum wat dit van ’n dooierige versameling in ’n sentrum vir wetenskaplike navorsing en opleiding omgeskakel het, gewerk. Nansen se gekose studie-area was die onverkende gebied van neuroanatomie, veral die sentrale senuweestelsel van laer seediere. Voordat hy in Februarie 1886 op sabbatsverlof gegaan het, het hy ’n referaat gepubliseer wat sy navorsing tot op datum opgesom het waarin hy genoem het dat “anastomose of bindings tussen verskillende ganglionselle” nie met sekerheid gedemonstreer kon word nie. Hierdie onortodokse beskouing, bevestig deur die gelyktydige ondersoeke van die embrioloog Wilhelm His en die sielkundige August Forel, het Nansen die mede-oprigter van die moderne teorie van die senuweestelsel gemaak. Sy gevolglike referaat, Die struktuur en kombinasie van histologiese elemente van die sentrale senuweestelsel wat in 1887 gepubliseer is, het ook sy doktorale proefskrif geword.

Oorsteek van Groenland

Beplanning

Adolf Erik Nordenskiöld, wie se 1883-ekspedisie tot 160 km binne die Groenlandse ysplaat deurgedring het

Die idee van ’n ekspedisie oor die Groenlandse ysplaat het aan Nansen bly knaag terwyl hy in Bergen was. In 1887, na die indiening van sy doktorale proefskrif, het hy begin om die projek te organiseer. Voor sy ekspedisie was die twee mees beduidende verkenning van die Groenlandse binneland dié van Adolf Erik Nordenskiöld in 1883 en Robert Peary in 1886. Albei het vanuit Diskobaai aan die weskus vertrek en ongeveer 160 km oos gereis voordat hulle omgedraai het. In teenstelling hiermee het Nansen voorgestel om van oos na wes te reis met Diskobaai as die eindbestemming. ’n Geselskap wat van die onbewoonde weskus sou vertrek, sou volgens Nansen, iewers moes terugkeer omdat geen skip met sekerheid die ooskus kon bereik om hulle op te laai nie. Deur aan die oostekant te begin — met die aanname dat daar wel aan wal gegaan kan word — sou Nansen se reis in een rigting na ’n bewoonde gebied wees. Die geselskap sou nie kon terugkeer na ’n veilige basis nie en die enigste pad sou vorentoe wees. Hierdie filosofie het Nansen goed gepas.

Nansen het die ingewikkelde organisasie en groot mannekrag wat die ander Arktiese onderneming geverg het, verwerp en in plaas daarvan beplan om met ’n geselskap van slegs ses mense te gaan. Die mense in die geselskap sou self die voorrade op spesiaal-ontwerpte liggewig-sleë trek. Baie van die toerusting, insluitend die slaapsakke, klere en stofies moes ook nuut ontwerp word. Hierdie planne is oor die algemeen nie goed in die pers ontvang nie; een kritikus het geen twyfel gehad dat “indien [die] plan in sy huidige vorm aangedurf word … die kanse tien teen een is dat hy … sy eie lewe en moontlik dié van andere weggooi”. Die Noorweegse parlement het geweier om finansiële ondersteuning te bied en het geglo dat so ’n potensiaal gevaarlike onderneming nie aangemoedig behoort te word nie. Die projek is uiteindelik geloods met ’n donasie van Augustin Gamél, ’n Deense sakeman; die res van die fondse het hoofsaaklik van klein bydraers vanuit Noorweë gekom nadat studente aan die universiteit ’n fondsinsameling gereël het.

Ten spyte van die negatiewe publisiteit het Nansen talle aansoeke van voornemende avonturiers ontvang. Hy het gesoek na vaardige skiërs en het probeer om van die skiërs van Telemark te probeer werf, maar hy was nie suksesvol hierin nie. Nordenskiöld het hom geadviseer dat Sami’s van Finnmark in die noorde van Noorweë, vaardige sneeureisigers was en Nansen het ’n paar van hulle gewerf. Die oorblywende plekke is gevul deur Otto Sverdrup, ’n voormalige seekaptein wat as boswagter gewerk het; Oluf Christian Dietrichson, ’n weermagoffisier en Kristian Kristiansen, ’n kennis van Sverdrup. Almal het ervaring van die buitelewe in uiterste toestande gehad en was ervare skiërs. Net voor die vertrek van die geselskap het Nansen ’n formele eksamen aan die universiteit afgelê. Soos wat die gebruik is moes hy sy studie verdedig voor aangestelde eksaminatore wat opgetree het as “duiwelsadvokate”. Hy het vertrek voordat hy die uitslag kon hoor.

Ekspedisie

Groenland-ekspedisie, Julie–Oktober 1888
██ Stippellyn dui die skip Jason se vaart van Ysland vanaf 17 Julie aan. Die soliede blou lyn is die vaart wat Nansen en sy reisgenote in twee klein skepe afgelê het om die kus te bereik.██ Die roete soos oorspronklik beplan, van Sermilik na Christianhåb██ Werklike roete na Godthåb, 15 Augustus tot 3 Oktober

Op 3 Junie 1888 is Nansen se geselskap opgelaai by die hawe Ísafjörður in noordwes-Ysland deur die robjagskip Jason. ’n Week later het hulle die kus van Groenland gesien maar hul vooruitgang is verhinder deur die dik pakys. Op 17 Julie, met die kus nog 20 km weg, het Nansen besluit om die klein bote te water te laat; hulle was binne sig van die Sermilik-fjord, waarvandaan Nansen geglo het ’n roete na die ysplaat moontlik sou wees.

Die ekspedisie het volgens die kaptein van die Jason die skip “in ’n goeie gees en met die hoop op ’n goeie resultaat” verlaat. Daar het dae van groot frustrasie vir die geselskap gevolg deurdat weer- en seetoestande hulle verhoed het om die kus te bereik en hulle suidwaards meegesleep het saam met die ys. Hulle het die meeste van hierdie tyd op die ys deurgebring aangesien dit te gevaarlik was om die bote te water te laat. Teen 29 Julie was hulle ongeveer 380 km suid van die punt waar hulle die skip verlaat het. Hulle het egter op daardie datum die land bereik maar was te ver suid om die tog te begin. Na ’n kort rus het Nansen beveel dat die span terugklim in die bote en noord begin roei.

Gedurende die volgende 12 dae het die geselskap langs die kus noordwaarts getrek deur die ysskolle. Op die eerste dag het hulle ’n groot Eskimokamp naby Kaap Bille teëgekom en hulle het verderaan nog sporadiese kontak met die nomadiese naturellepopulasie gehad namate hulle reis gevorder het. Op 11 Augustus, toe hulle ongeveer 200 km afgelê het en Umivik-fjord bereik het, het Nansen besluit dat hoewel hulle ver suid van sy beoogde vertrekpunt was, hulle die tog moet begin voordat die seisoen draai en die toestande ongunstig sou wees. Nadat hulle by Umivik aangekom het, het hulle die volgende vier dae daar deurgebring om voor te berei vir die reis. Op die aand van 15 Augustus het hulle vertrek. Hulle het in ’n noordwestelike rigting na Christianshåb (nou Qasigiannguit) aan die weskus van Groenland by Diskobaai, ongeveer 600 km daarvandaan gestap.

Oor die volgende paar dae het die geselskap gesukkel om die binnelandse ys te bestyg oor ’n verraderlike terrein met baie versteekte gletsersplete. Die weer was oor die algemeen sleg; per geleentheid is alle voortgang vir drie dae ontwrig deur gewelddadige storms en aanhoudende reën. Op 26 Augustus het Nansen tot die gevolgtrekking gekom dat daar nou geen kans was om Christianshåb te bereik teen middel-September, wanneer die laaste skip daar sou vertrek nie. Hy het gevolglik ’n verandering in rigting aanbeveel in ’n westelike rigting na Godthåb; die roete is verkort met ongeveer 150 km. Die res van die geselskap het volgens Nansen “die nuwe roete met toejuiging begroet”. Hulle het tot 11 September aanhou klim, toe hulle ’n hoogte van 2,719 m bo seespieël bereik het. Dit was die bopunt van die ysplaat waar temperature tot so laag as −46°C daal. Van daar het die reis makliker gegaan aangesien dit afdraand was, maar die terrein was steeds moeilik en die weer steeds vyandig. Voortgang was stadig weens die vars sneeu wat die trek van die sleë bitter moeilik gemaak het. Teen 26 September het hulle hul pad afwaarts na die rand van ’n fjord gevind wat weswaarts strek in die rigting van Godthåb. Sverdrup het ’n tydelike boot geprakseer van hulle tent, wilgerbome en dele van die sleë en op 29 September het Nansen en Sverdrup die laaste deel van die reis al roeiende met die fjord af, begin. Vier dae later, op 3 Oktober 1888 het hulle Godthåb bereik waar hulle deur die dorp se Deense verteenwoordiger begroet is. Sy eerste woord aan Nansen was dat hy sy doktorsgraad behaal het, ’n saak wat “op daardie oomblik nie verder van my gedagtes kon wees nie”. Die oorkruising het die geselskap 49 dae geneem en ’n totaal van 78 dae sedert hulle die Jason verlaat het; in die loop van die reis het die span noukeurige notas van meteorologiese, geografiese en ander optekeninge oor die voorheen onverkende binneland gemaak. Die res van die geselskap het op 12 Oktober in Godthåb aangekom.

Nansen het spoedig uitgevind dat geen skip die volgende lente in Godthåb sou aandoen nie maar hulle kon wel briewe na Noorweë stuur met ’n skip wat van Ivigtût vertrek het. Nansen en sy geselskap het dus die volgende sewe maande in Groenland deurgebring en hulle tyd verwyl met jag, visvang en die bestudering van die lewe van die plaaslike inwoners. Op 15 April 1889 het die Deense skip Hvidbjørnen uiteindelik die hawe binnegevaar en Nansen en sy kamerade kon vertrek. “Dit is met ’n seer hart wat ons hierdie plek en mense agterlaat waar ons onsself so baie geniet het”, het Nansen geskryf.

Onderbreking en troue

Fridtjof en Eva Nansen in die herfs van 1889

Hvidbjørnen het op 21 Mei 1889 in Kopenhagen aangekom. Die nuus van die kruistog het die koms van die skip vooruitgegaan en Nansen en sy span is as helde vereer. Hierdie verwelkoming was egter klein teen die ontvangs in Christiana ’n week later toe skares van tussen dertig- en veertigduisend — ’n derde van die stad se inwoners — in die strate saamgedrom het toe die geselskap op pad was na die eerste van ’n reeks onthale. Die belangstelling en entoesiasme wat opgewek is deur die volvoering van die ekspedisie se doelwit het gelei tot die stigting van die Noorweegse Geografiese Genootskap in 1889.

Nansen het die posisie van kurator van die dierkundige versameling van die Koninklike Frederik-universiteit aanvaar. Die pos het geen pligte gehad nie maar wel ’n salaris gebied; die universiteit was voldaan met 'n assosiasie met die naam van die ontdekker. Nansen se grootste taak in die volgende weke was om sy verhaal van die ekspedisie te boekstaaf maar hy het eers laat in Junie daarvoor tyd gekry op ’n besoek aan Londen waar hy die Prins van Wallis ontmoet het en ’n samekoms van die Koninklike Geografiese Genootskap (RGS) toegespreek het.

Die president van die RGS, sir Mountstuart Elphinstone Grant Duff, het gesê dat Nansen “die vernaamste posisie onder die noordelike reisigers” toegeëien het en hom later met die Genootskap se gesogte Stigtersmedalje vereer. Dit was een van baie onderskeidings wat Nansen van instellings regoor Europa ontvang het. Hy is deur ’n groep Australiërs genooi om ’n ekspedisie na Antarktika te lei, maar het dit van die hand gewys en geglo dat Noorweë meer sou kon baat by die verowering van die Noordpool.

Op 11 Augustus 1889 het Nansen sy verlowing aan Eva Sars, dogter van Michael Sars, ’n professor in dierkunde wat oorlede is toe Eva 11 was, aangekondig. Die twee het ’n paar jaar vantevore ontmoet by Frognerseteren, ’n ski-oord, waar Nansen glo “twee voete wat by die sneeu uitsteek” gesien het. Eva was drie jaar ouer as Nansen en was, nieteenstaande Nansen se herinnering, ’n bekwame skiër. Sy was ook ’n gevierde klassieke sangeres wat in Berlyn opleiding van Désirée Artôt, op haar dag ’n minnares van Pjotr Tsjaikofski, ontvang het. ’n Paar mense was verras deur die verlowing aangesien Nansen homself vroeër sterk teen die huweliksinstelling uitgespreek het; Otto Sverdrup het aanvaar dat hy die boodskap verkeerd gelees het. Die troue het op 6 September 1889 plaasgevind, minder as ’n maand na die verlowing.

Fram-ekspedisie

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Nansen se Fram-ekspedisie.

Teorieë en planne

Nansen in 1889 (28 jaar oud)

Nansen het vir die eerste keer die moontlikheid om die Noordpool te bereik oorweeg deur die natuurlike dryf van die poolys te gebruik toe hy in 1884 teorieë van Henrik Mohn, die vooraanstaande Noorweegse meteoroloog gelees het. Artefakte wat op Groenland gevind is, is geïdentifiseer as komend van die verlore VS Arktiese ontdekkingsvaartuig Jeannette wat verpletter is en in Junie 1881 gesink het aan die teenoorgestelde kant van die Arktiese Oseaan, langs die kus van Siberië. Mohnhet vermoed dat die ligging van die artefakte aangedui het dat daar ’n oseaanstroom bestaan wat van oos na wes reg oor die poolsee vloei, moontlik nog oor die pool self. ’n Skip wat sterk genoeg is kan daarom die bevrore Siberiese see betree en na Groenland dryf via die pool.

Hierdie idee het Nansen bygebly gedurende die volgende paar jaar. Na sy triomfantelike terugkeer van Groenland het hy ’n gedetailleerde plan begin ontwikkel om die pool aan te durf. Hy het dit in Februarie 1890 openbaar gemaak tydens ’n vergadering van die nuutgesigte Noorweegse Geografiese Genootskap. Hy het geargumenteer dat vorige ekspedisies die Noordpool van die weste genader het en misluk het omdat dit “teen” die heersende oos-wes-seestroom ingewerk het. Die geheim tot sukses was om “met die stroom saam” te werk. Nansen het gesê dat ’n werkbare plan ’n klein, sterk en beweegbare skip sou vereis wat in staat is om brandstof en lewensmiddele vir twaalf manne vir vyf jaar te dra. Die skip sou na die benaderde ligging van die plek waar die Jeannette gesink het, seil en die ys betree. Daarna sou dit wes dryf saam met die stroom in die rigting van die pool en daar verby, en uiteindelik die see tussen Groenland en Spitsbergen bereik.

Baie ervare poolreisigers het Nansen se planne afgewys. Die afgetrede Amerikaanse verkenner Adolphus Greely het die idee “’n onlogiese skema van selfvernietiging” genoem. Sir Allen Young, ’n veteraan van die soeke na sir John Franklik se verlore ekspedisie, en sir Joseph Hooker, wat saam met James Clark Ross in 1839–1843 geseil het, was net so afwysend. Na ’n passievolle toespraak het Nansen egter die ondersteuning van die Noorweegse parlement verseker, wat aan hom ’n skenking toegestaan het. Die res van die befondsing het gekom van private skenkers en van ’n nasionale beroep op fondse.

Voorbereidings

Moderne foto van die Fram se geronde romp

Nansen het Colin Archer, Noorweë se voorste skeepsbouer en marine-argitek, gekies om ’n geskikte skip vir die beplande ekspedisie te bou. Archer het die taaiste beskikbare eikehout en ’n ingewikkelde stelsel van dwarsbalke en stutte in die lengte gebruik om ’n uitsonderlik sterk vaartuig te bou. Die geronde romp is ontwerp sodat dit opwaarts sou glip, uit die greep van die pakys. Spoed en seilvermoë was sekondêr tot die vereiste van ’n veilige skip en warm skuiling gedurende ’n voorspelde lang inperking. Met ’n algehele lengte van 39 m en ’n dwarste van 11 m, het die lengte-dwarste-verhouding van net meer as drie aan die skip ’n stomp voorkoms gegee. Archer het dit as volg geregverdig: “’n Skip wat gebou word met die geskiktheid vir [Nansen] doeleindes as die uitsluitlike oogmerk moet in wese verskil van enige bekende vaartuig.” Die skip is op 6 Oktober 1892 deur Eva Nansen te water gelaat by Archer se werf in Larvik. Die skip het die naam Fram (Voorwaarts) gekry.

Nansen het ’n geselskap van 12 uit duisende applikante gekies. Otto Sverdrup van die Groenland-ekspedisie is aangestel as kaptein van Fram en tweede in beheer van die ekspedisie. Kompetisie vir plekke op die vaart was so erg van Hjalmar Johansen, ’n luitenant in die weermag, aangestel is as die skip se stoker. Dit was die enigste posisie wat beskikbaar was.

Die ys in

Roetes wat gedurende Nansen se Fram-ekspedisie van 1893–1896 gevolg is: ██ Fram se roete ooswaarts van Vardø na die Siberiese kus, draai noordwaarts by die Nieu-Siberiese Eilande om die pakys te betree. Julie – September 1893██ Hoe die Fram van die Nieu-Siberiese Eilande in die ys gedryf het, noord en wes na Spitsbergen, September 1893 – Augustus 1896██ Nansen en Johansen se aantog na die Verste Noord, 80°20’N, en hul gevolglike terugtrek na Kaap Flora in Franz Josef-land. Februarie 1895 – Junie 1896██ Nansen en Johansen se terugkeer na Vardø van Kaap Flora, Augustus 1896██ Fram se reis van Spitsbergen na Tromsø, Augustus 1896

Fram het op 24 Junie 1893 uit Christiania vertrek en is deur duisende welgesindes afgesien. Na ’n stadige reis om die kus was Vardø in die verre-ooste van Noorweë die finale aanloophawe. Fram het op 21 Julie vanuit Vardø vertrek op die Noordoostelike deurvaart wat Nordenskiöld in 1878–1879 vir die eerste keer bevaar het, langs die noordelike kus van Siberië. Voortgang is vertraag deur mis en ystoestande in die grootliks onopgetekende seë. Die bemanning het ook die doodwaterfenomeen beleef, waar ’n skip se voortgang teengewerk word deur ’n laag varswater wat op die swaarder soutwater lê. Kaap Tsjeljoeskin, die mees noordelike punt van die Eurasiese kontinentale massa, is egter op 10 September bereik. Toe die Fram tien dae later die area bereik het waarin Jeannette verpletter is, is swaar pakys gesien op die 78°N-breedtegraad. Nansen het die lyn van die pakys noordwaarts gevolg na ’n posisie wat aangeteken is as 78°49’N, 132°53’O, voordat hy opdrag gegee het dat die enjins afgeskakel moes word en die roer opgelig moes word. Fram se dryftog het op hierdie punt begin.

Die eerste weke in die ys was frustrerend omdat die dryfys onvoorspelbaar beweeg het, soms noord, soms suid; teen 19 November was Fram meer suid was toe sy die ys betree het. Dit was eers vanaf die nuwe jaar, Januarie 1894, wat 'n noordelike rigting volgehou is; die 80°-merk is uiteindelik op 22 Maart oorgesteek. Nansen het bereken dat dit hulle, teen hierdie tempo, vyf jaar sou neem om die pool te bereik. Namate die skip noordwaarts gevorder het teen ’n snelheid van ongeveer 1,6 km per dag het Nansen ander planne begin oorweeg — ’n rit per hondeslee na die pool. Met hierdie gedagte voor oë het hy begin oefen om ’n slee te beheer en het hy talle eksperimentele ritte oor die ys gedoen. In November het Nansen sy plan bekendgemaak: wanneer die skip 83° oorsteek sou hy en Hjalmar Johansen die skip verlaat en met die honde na die pool vertrek terwyl Fram, onder Sverdrup se leiding, sou aanhou dryf totdat dit die ys in die Noord-Atlantiese Oseaan sou verlaat. Nadat hulle die pool bereik het sou Nansen en Johansen na die naaste grondgebied, die onlangs ontdekte en sketsmatig aangetekende Franz Josef-land, gaan. Daarna sou hulle na Spitsbergen gaan waar hulle ’n skip sou kry om hulle huistoe te neem.

Die bemanning het die res van die winter van 1894–1895 klere en toerusting voorberei vir die opkomende sleerit. Kajakke is gebou om op die sleë te dra totdat die oop water oorgesteek sou moes word. Die voorbereidings is onderbreek toe geweldige trillings die skip vroeg in Januarie getref het. Die bemanning het die skip ontruim omdat hulle gevrees het dat dit verpletter sou word. Fram het egter baie goed gehou. Op 8 Januarie 1895 was die skip se posisie 83°34’N, bo Greely se vorige rekord van 83°24’N as die verste punt noord.

Naelloop na die pool

Nansen en Johansen maak gereed om Fram te verlaat vir hul arktiese tog, 14 Maart 1895. Nansen is tweede van links, Johansen tweede van regs.

Op 14 Maart 1895, na twee mislukte probeerslae en met die skip se posisie op 84°4’N het Nansen en Johansen hul tog begin. Nansen het 50 dae ingeruim om die 50 seemyl (93 km) na die pool af te lê teen ’n gemiddelde daaglikse snelheid van 7 seemyl (13 km). Na ’n week se reis het die waarneming met ’n sekstant aangedui dat hulle teen ’n gemiddeld van 9 seemyl (17 km) per dag reis; dit het hulle voor die skedule geplaas. Die onewe oppervlaktes het dit egter moeilik gemaak om te ski en hulle spoed het afgeneem. Hulle het ook besef dat hulle teen ’n suidwaartse ysdryf opbeweeg en dat die afstande wat hulle gereis het nie noodwendig gelyk was aan die noordelike voortgang wat hulle gemaak het nie. Op 3 April het Nansen begin wonder of die pool inderdaad haalbaar was. Tensy hulle vinniger gaan, sou hulle voedselvoorraad nie tot by die pool en daarna tot in Franz Josefland hou nie. Hy het in sy dagboek geskryf: “Ek het al hoe meer oortuig geword dat ons sal moet omdraai.” Op 7 April, nadat hulle kamp opgeslaan het en waargeneem het dat die pad vorentoe ”’n woesteny van ysblokke was wat so ver as die horison strek”, het Nansen besluit om suidwaarts te keer. Hy het die breedtegraad van die laaste kamp aangeteken as 86°13.6’N, amper drie grade verby die vorige Verste Noord-merk.

Terugtog

Aanvanklik het Nansen en Johansen goed gevorder maar is op 13 April ’n ernstige terugslag toegedien toe albei se chronometers opgehou werk het. Sonder om die korrekte tyd te weet was dit vir hulle onmoontlik om hul lengteligging te bepaal en kon hulle dus nie ’n akkurate pad na Franz Josefland bepaal nie. Hulle het hulle horlosies nou ingestel op die basis van Nansen se skatting dat hulle op 86°O was. Hulle was egter van dié moment af onseker van hul presiese ligging.

Die hut op Franz Josef-land, bedek met sneeu, waarin Nansen en Johansen die winter van 1895–1896 deurgebring het. ’n Skets gebaseer op Nansen se foto.

Na die einde van April het hulle die spore van ’n poolvos gewaar, die eerste teken van ’n lewende wese, buiten hul honde, sedert hulle Fram verlaat het. Hulle het nie lank daarna nie ook beerspore gevind en teen die einde van Mei het hulle robbe, meeue en walvisse ook gewaar. Op 31 Mei, volgens Nansen se berekening, was hulle slegs 50 seemyl (93 km) van Kaap Fligely, die noordelikste punt van Franz Josefland, af. Reistoestande het egter vererger aangesien die warmer weer die ys begin opbreek het. Op 22 Junie het die paar besluit om op ’n stabiele stuk dryfys te rus terwyl hulle hul toerusting reggemaak het en hul kragte herwin het vir die volgende fase van die reis. Hulle het vir ’n maand op die dryfys gebly. Die dag nadat hulle hierdie kamp verlaat het, het Nansen aangeteken: “Uiteindelik is die twyfel verby — land, land nadat ons amper moed opgegee het!” Of hierdie land op die horison Franz Josefland was of ’n nuwe ontdekking het hulle nie geweet nie — hulle het net ’n ruwe sketsmatige kaart gehad om hulle te lei. Op 6 Augustus het hulle die rand van die ys bereik waar hulle die laaste van hul honde geskiet het — hulle het die swakste diere sedert 24 April geskiet om kos vir die ander te voorsien. Hulle het hulle kajakke saamgespan, ’n seil opgeslaan en na die land vertrek.

Dit was gou duidelik dat hierdie land deel van ’n groep eilande was. Namate hulle stadig suidwaarts gevorder het, het Nansen voorlopig ’n sekere landpunt as Kaap Felder op die westelike rand van Franz Josefland geïdentifiseer. Teen die einde van Augustus, toe die temperatuur weer begin daal en die reis moeiliker begin raak het, het Nansen besluit om kamp op te slaan vir die winter. Die paar het ’n hut met stene en mos vir boumateriaal geprakseer in ’n beskutte baai. Dit sou hulle huis wees vir die volgende agt maande. Met genoegsame voorraad in beer, walrus en rob om hul spens vol te hou, was hul grootste vyand nie hongersnood nie maar ledigheid. Na gedempte Kers- en Nuwejaarsvieringe het hulle in verbeterende weersomstandighede begin gereedmaak om die hut te verlaat. Hulle kon egter eers op 19 Mei 1896 hul reis voortsit.

Redding en terugkeer

Op 17 Junie, tydens ’n halte om die kajakke te herstel nadat dit deur ’n walrus aangeval is, het Nansen gedink hy hoor iets wat klink soos ’n blaffende hond en stemme. Hy het gaan ondersoek instel en ’n paar minute later die figuur van ’n man sien naderkom. Dit was die Britse ontdekkingsreisiger Frederick Jackson wat ’n ekspedisie op Franz Josefland gelei het. Sy kamp was by Kaap Flora op die nabygeleë Northbrook-eiland. Die twee was ewe verbaas oor die ontmoeting; na ’n ongemaklike stilte het Jackson gevra: “U is Nansen, nie waar nie?”, waarop die antwoord “Ja, ek is Nansen” gekom het. Johansen is kort daarna opgelaai en die paar is na Kaap Flora geneem waar hulle in die volgende paar weke van die beproewing herstel het. Nansen het later geskryf dat hy “steeds nie die skielike wending in hulle geluk kon kleinkry nie”; indien dit nie vir die aanval van die walrus was wat die vertraging veroorsaak het nie, sou die twee geselskappe moontlik nooit van mekaar se nabyheid verneem het nie.

Die Nansen–Jackson-ontmoeting by Kaap Flora, 17 Junie 1896

Op 7 Augustus het Nansen en Johansen aan boord van Jackson se Windward gegaan en na Vardø geseil waar hulle op die 13de aangekom het. Hulle is deur Hans Mohn, die skepper van die pool-dryf-teorie, ontvang wat per toeval in die dorp was. Die wêreld het spoedig per telegram nuus van Nansen se veilige terugkeer ontvang, maar tot dusver was daar nog geen nuus van Fram nie. Nansen en Johansen het met die weeklikse posskip suid gegaan en op 18 Augustus by Hammerfest aangekom waar hulle verneem het dat Fram gesien is. Sy het noord en wes van Spitsbergen uit die ys gekom, soos wat Nansen voorspel het, en was nou op pad na Tromsø. Sy is egter nie oor die pool nie en het ook nie verder noord as Nansen en Johansen gegaan nie. Nansen en Johansen is sonder verwyl na Tromsø waar hulle met hul kamerade herenig is.

Die tuisreis na Christiana het ’n reeks triomfantelike ontvangste by elke hawe opgelewer. Op 9 September is Fram by die hawe in Christiana inbegelei en verwelkom deur die grootste skare wat die stad nog gesien het. Die bemanning is deur koning Oskar ontvang en Nansen en sy gesin het vir ’n aantal dae as spesiale gaste in die paleis gebly. Eerbetone van regoor die wêreld het ingestroom; noemenswaardig is dié van die Britse alpinis Edward Whymper wat geskryf het dat Nansen “naastenby so groot vordering gemaak het as al die ander reise in die negentiende eeu saamgevoeg”.

Nasionale figuur

Wetenskaplike en arktiese orakel

Met sy terugkeer was Nansen se eerste taak om sy reisverslag op skrif te stel. Hy het dit vinnig klaargekry en teen November 1896 het hy reeds 300,000 woorde geskryf; die Engelse vertaling getiteld Farthest North (Verste Noord) was reeds in Januarie 1897 gereed. Die boek was ’n topverkoper en het Nansen se langtermyn finansiële toekoms verseker. Nansen het Greely se kritiek op sy ekspedisie ingesluit, sonder enige kommentaar daarby. Greely het naamlik in Harper’s Weekly Nansen se besluit om Fram te verlaat en vir die pool te mik as volg beskryf: “Dit gaan die verstand te bowe hoe Nansen kon afwyk van die heiligste plig wat die bevelvoerder van ’n vlootekspedisie moet vervul.”

Vir die 20 jaar na sy terugkeer van die poolgebied het Nansen sy energie aan wetenskaplike werk gewy. In 1897 het hy ’n professoraat in dierkunde aan die Koninklike Frederik-universiteit aanvaar wat aan hom ’n basis gebied het om die groot taak van redigering van die verslae van die wetenskaplike resultate van die Fram-ekspedisies aan te pak. Dit was ’n baie meer moeisame taak as die opskryf van die ekspedisie self. Die resultate is uiteindelik in 6 dele uitgegee en volgens Robert Rudmose-Brown, ’n arktiese wetenskaplike, was die resultate “vir arktiese oseanografie wat die resultate van die Challenger-ekspedisie vir die oseanografie van ander oseane was.”

In 1900 het Nansen die direkteur van die Christiania-gebaseerde Internasionale Laboratorium vir Noordseenavorsing geword en gehelp met die stigting van die Internasionale Raad vir die Verkenning van die See. Deur sy verbintenis met die laasgenoemde liggaam het Nansen in die somer van 1900 op sy eerste tog in die arktiese waters gegaan sedert die Fram-ekspedisie, toe hy ’n reis na Ysland en Jan Mayenland onderneem het op die oseanografiese vaartuig Michael Sars, wat na sy skoonvader vernoem is. Kort na sy terugkeer het hy verneem dat sy rekord vir Verste Noord verbygesteek is deur lede van 'n Italiaanse ekspedisie van die Hertog van Abruzzi. Hulle het op 24 April 1900 86°34’N bereik toe hulle die Noordpool vanaf Franz Josefland probeer bereik het. Nansen het filosofies op die nuus gereageer: “Wat is die waarde daarin om doelwitte te hê ter wille van doelwitte? Almal verdwyn … dit is bloot ’n kwessie van tyd.”

Nansen is nou deur alle voornemende ontdekkingsreisigers beskou as ’n orakel van die noordelike en suidelike poolgebiede. Abruzzi het met hom gekonsulteer, so ook die Belg Adrien de Gerlache; albei het ekspedisies na die antarktiese gebied onderneem. Hoewel Nansen geweier het om sy eie landgenoot en mede-ontdekkingsreisiger Carsten Borchgrevink (wat hy as ’n klug beskou het) te ontmoet, het hy aan Robert Falcon Scott raad gegee oor arktiese toerusting en vervoer voor die 1901–1904 Discovery-ekspedisie. Nansen se raad dat honde die beste metode vir reis in die poolgebiede was, is deur Scott geïgnoreer; die twee het nietemin vriende gebly. Op ’n tydstip het Nansen dit ernstig oorweeg om self ’n Suidpool-ekspedisie te lei en het hy vir Colin Archer gevra om twee skepe te ontwerp. Hierdie planne het egter op die tekenbord gebly.

Teen 1901 het die Nansengesin aansienlik uitgebrei. ’n Dogter, Liv, is gebore net voor die vertrek van die Fram; ’n seun, Kåre, is gebore in 1897 en daarna ’n dorger, Irmelin, in 1900 en ’n tweede seun, Odd, in 1901. Die gesin se huis wat in 1891 gebou is met Nansen se verdienste uit die boek van die Groenland-ekspedisie, was nou te klein. Nansen het grond in die Lysakerdistrik aangeskaf en het ’n groot en imposante huis van sy eie ontwerp daar laat bou. Die huis het eienskappe van ’n Britse herehuis en kenmerke van die Italiaanse renaissance bevat. Teen April 1902 is die huis voltooi; Nansen het dit Polhøgda (Poolhoogte) genoem en dit was sy huis vir die res van sy lewe. Asmund, hul jongste seun, is in 1903 in Polhøgda gebore.

Politikus en diplomaat

Koning Oscar II, laaste koning van die unie van Swede en Noorweë. Hy het koning van Swede gebly na Noorweë se onafhanklikheid in 1905.

“’n Nuwe Noorweë” toespraak deur Fridtjof Nansen by ’n Fedrelandslaget-byeenkoms in Tønsberg, 26 Augustus 1928

Die unie tussen Noorweë en Swede wat in 1814 deur die groot moondhede opgelê is, is in die 1890’s deur ’n problematiese tyd; die grootste brandpunt was Noorweë se reg op sy eie konsulêre diens. Hoewel Nansen nie ’n politikus was nie, het hy hom by verskeie geleenthede uitgespreek oor hierdie saak ter verdediging van Noorweë se belange. In die vroeë 20ste eeu het dit gelyk of daar ’n ooreenkoms tussen die twee lande bereik sou word maar verwagtinge is verpletter toe onderhandelinge in Februarie 1905 gestaak is. Die Noorweegse regering het geval en is vervang deur een wat gelei was deur Christian Michelsen, wat ’n voorstander van afskeiding van Swede was.

In Februarie en Maart het Nansen ’n reeks koerantartikels geplaas waarin hy sterk ten gunste van afskeiding was. Die nuwe eerste minister wou vir Nansen in die kabinet hê maar Nansen het geen politieke ambisie gehad nie. Op versoek van Michelsen is hy egter na Berlyn en daarna na Londen waar hy Noorweë se regsaak vir ’n afsonderlike konsulêre diens in die Engelssprekende wêreld in ’n brief aan The Times bepleit het. Op 17 Mei 1905, Noorweë se Grondwetdag, het Nansen ’n groot skare in Christiania toegespreek en gesê

“

Alle paaie vir 'n terugkeer is nou afgesluit. Nou bly een pad oor, die pad vorentoe, waarskynlik deur probleme en swaarkry, maar vorentoe vir ons land, na ’n vrye Noorweë.

”

Hy het ook ’n boek geskryf getiteld Noorweë en die Unie met Swede om Noorweë se saak oorsee te stel.

Op 23 Mei het die Storting die Konsulaatwet deurgevoer en ’n afsonderlike konsulêre diens opgerig. Koning Oscar het nie hiertoe ingestem nie en op 27 Mei het die Noorweegse kabinet bedank sonder dat die koning dit erken het. Op 7 Junie het die Storting eensydig aangekondig dat die unie met Swede ontbind het. In ’n gespanne situasie het die Sweedse regering ingestem op die versoek van Noorweë dat die ontbinding deur ’n referendum deur die Noorse volk getoets moet word. Dit is op 13 Augustus 1905 gehou en die uitslag was oorweldigend ten gunste van afskeiding. In reaksie hierop het koning Oscar die kroon van Noorweë prysgegee maar die kroon van Swede behou. ’n Tweede referendum wat in November gehou is het bepaal dat die nuwe staat ’n monargie eerder as ’n republiek moes wees. In afwagting hiervan het Michelsel se regering die geskiktheid van verskeie prinse as kandidate vir die Noorse troon oorweeg. Koning Oscar van Swede het geweier dat enigeen uit die Huis van Bernadotte die posisie mag aanvaar, daarom was die voorkeurkeuse Prins Karel van Denemarke. In Julie 1905 het Michelsel vir Nansen op ’n geheime sending na Kopenhagen gestuur om Karel om te praat om die Noorse troon te aanvaar. Nansen was suksesvol; kort na die tweede referendum is Karel as koning van Noorweë gekroon en het hy die naam Haakon VII geneem. Hy en sy vrou, die Britse prinses Maud is op 22 Junie 1906 in die Nidaros-katedraal in Trondheim gekroon.

In April 1906 is Nansen aangestel as Noorweë se ambassadeur in Londen. Sy grootste taak was om met verteenwoordigers van die groot Europese magte saam te werk aan ’n Integriteitsverdrag wat Noorweë se posisie sou verseker. Nansen was gewild in Engeland en het goeie bande met koning Edward gehad; hy het egter die regsfunksies en diplomatieke pligte onaangenaam, “beuselagtig en vervelig” gevind. Hy kon sy geografiese en wetenskaplike belange steeds najaag deur kontakte met die Koninklike Geografiese Genootskap en ander geleerde liggame. Op 2 November 1907 is die verdrag onderteken en Nansen het sy taak as afgehandel beskou. Hy het op 15 November, teen pleidooie van onder andere koning Edward om te bly, uit sy pos bedank. ’n Paar weke later, terwyl hy nog in Engeland was as die koning se gas in Sandringham, het Nansen verneem dat sy vrou ernstig siek was met longontsteking. Op 8 Desember het hy tuiswaarts gekeer maar nog voordat hy Polhøgda kon bereik is hy per telegram in kennis gestel dat Eva oorlede is.

Oseanograaf en reisiger

’n Illustrasie van die funksionering van die Nansenfles

Nadat hy gerou het, is Nansen terug na Londen. Hy is deur sy regering oorreed om sy bedanking te herroep tot na koning Edward se staatsbesoek aan Noorweë in April 1908. Sy formele aftrede van diplomatieke diens was op 1 Mei 1908, dieselfde dag waarop sy professoraat verander is van dierkunde na oseanografie. Hierdie nuwe aanwysing het die algemene karakter van Nansen se meer onlangse wetenskaplike belange weerspieël. In 1905 het hy die Sweedse fisikus Walfrid Ekman voorsien van die data wat die oseanografiese beginsel bekend as die Ekmanspiraal gevestig het. Ekman het, op grond van Nansen se waarnemings van oseaanstrome wat opgeneem is gedurende die Fram-ekspedisie, afgelei dat die effek van wind op die see se oppervlak strome veroorsaak wat “iets soos ’n spiraaltrap die dieptes in gevorm het”. In 1909 het Nansen met Bjørn Helland-Hansen saamgewerk aan ’n akademiese artikel Die Noorse See: Fisiese Oseanografie, gebaseer op Michael Sars se tog van 1900.

Nansen het reeds afgetree van arktiese eksplorasie; die beslissende stap was toe hy Fram aan sy landgenoot Roald Amundsen, wat ’n Noordpoolekspedisie beplan het, beskikbaar gestel het. Toe Amundsen van plan verander het en besluit het om liewer na die Suidpool te gaan, het Nansen hom ondersteun. Tussen 1910 en 1914 het Nansen deelgeneem aan verskeie oseanografiese reise. In 1910 het hy aan boord van die Noorse vlootvaartuig Fridtjof navorsing in die noordelike Atlantiese Oseaan gedoen, en in 1912 het hy sy eie seiljag, Veslemøy na Beereiland en Spitsbergen gevat. Die hoofdoel van die Veslemøy-vaart was om die soutgehalte in die Noordpoolse Seegebied te ondersoek. Een van Nansen se bydraes tot oseanografie was sy werk in die ontwerp van instrumente en toerusting; die “Nansenfles” wat gebruik word om diepwatermonsters te neem is tot in die 21ste eeu gebruik in ’n weergawe wat deur Shale Niskin vernuwe is.

Op versoek van die Koninklike Geografiese Genootskap het Nansen begin werk aan ’n studie van Arktiese ontdekkings. Dit het ontwikkel in ’n tweedelige geskiedenis van die ontdekking van die noordelike gebiede tot die begin van die 16de eeu. Dit is in 1911 uitgegee as Nord i Tåkeheimen (In Noordelike Mis). Daardie jaar het hy ou bande met Kathleen Scott, die vrou van Robert Falcon Scott wie se Terra Nova-ekspedisie in 1910 na Antarktika vertrek het, versterk. Die biograaf Roland Huntford het beweer dat Nansen en Kathleen Scott ’n kortstondige liefdesverhouding gehad het. Baie vroue was aangetrokke tot Nansen en hy het die reputasie van ’n rokjagter gehad. Sy persoonlike lewe was in hierdie tyd onstuimig; In Januarie 1913 het hy nuus van Hjalmar Johansen se selfmoord ontvang na dié se terugkeer van Amundsen se suksesvolle Suidpool-ekspedisie. In Maart 1913 is Nansen se jongste seun, Asmund, oorlede na ’n lang siekbed.

In die somer van 1913 het Nansen na die Karasee gereis as deel van ’n afvaardiging wat ’n moontlike handelsroete tussen Wes-Europa en die Siberiese binneland nagevors het. Die geselskap het met ’n stoomboot by die Jenisejrivier tot by Krasnojarsk gevaar en van daar op die Transsiberiese Spoorlyn na Wladiwostok gereis voordat hulle tuiswaarts gekeer het. Die lewe en kultuur van die Russiese mense het ’n belangstelling en simpatie in Nansen geprikkel wat hy die res van sy lewe sou saamdra. Net voor die Eerste Wêreldoorlog het Nansen by Helland-Hansen aangesluit op ’n oseanografiese rit in die oos-Atlantiese waters.

Staatsman en humanis

Nansen het geld ingesamel om hongersnood in Rusland te verlig deur foto’s te neem en poskaarte van die ramp te verkoop.

Fridtjof Nansens Saga 1940 (1931)

Met die uitbreek van oorlog in 1914 het Noorweë hom saam met Swede en Denemarke neutraal verklaar. Nansen is aangestel as president van die Noorweegse Unie van Verdediging maar het nie werklik amptelike take gehad nie en het voortgegaan met sy professionele werk waar omstandighede dit toegelaat het. Soos die oorlog gevorder het, het die skade wat Noorse oorsese handel gelei het dringende tekort aan voedsel in die land ten gevolg gehad. In April 1917 het dit baie ernstig begin word toe Amerika by die oorlog aangesluit het en nog verdere beperkinge op internasionale handel geplaas het. Nansen was 'n gesant vir die Noorweegse regering in Washington; na maande van gesprekvoering het hy voedsel en ander benodigdhede gekry in ruil vir ’n rantsoeneringstelsel. Toe sy regering oor die transaksie getwyfel het, het hy die ooreenkoms op sy eie inisiatief geteken.

Binne ’n paar maande na die einde van die oorlog in November 1918 is ’n konsepooreenkoms aanvaar tydens die Vredeskonferensie in Parys om ’n Volkebond te stig met die doel om geskille tussen lande op ’n vreedsame wyse op te los. Die stigting van die Volkebond op hierdie tydstip het vir Nansen goed te pas gekom omdat hy ’n nuwe uitlaatklep vir sy rustelose energie gevind het.

Hy het die president van die Noorweegse Volkebondgenootskap geword en hoewel die Skandinawiese nasies met hul tradisies van neutraliteit hulself aanvanklik afsydig gehou het, het Nansen se voorspraak gehelp om te verseker dat Noorweë in 1920 ’n volwaardige lid van die Bond word. Hy het dan ook een van die drie afgevaardigdes na die Bond se Algemene Vergadering geword.

In April 1920, op versoek van die Bond, het Nansen begin om die repatriëring van ongeveer ’n halfmiljoen krygsgevangenes wat in verskeie wêrelddele was, te organiseer. Hiervan was 300 000 in Rusland wat in die greep van ’n rewolusie en burgeroorlog was en hulle het geen belang in hul lot gehad nie. Nansen kon in November 1920 aan die Algemene Vergadering verslag doen dat ongeveer 200,000 mans na hul huise is. Hy het gesê: “Ek was nog nooit in my lewe met soveel lyding in aanraking gebring nie.” Nansen het vir nog twee jaar aangehou met sy werk totdat hy in 1922 in sy finale verslag aan die Vergadering kon noem dat 427,886 gevangenes na 30 lande gerepatrieer is. Die komitee wat daarvoor verantwoordelik was het gemeld dat 'n storie van Nansen se werk “verhale van heldhaftige ingrepe sou bevat wat kon kers vashou met die oorsteek van Groenland en die groot Arktiese tog.”

Nog voordat sy werk voltooi was, was Nansen betrokke by ’n ander humanitêre poging. Op 1 September 1921 het Philip Noel-Baker, die Britse afgevaardigde, hom oorreed om die pos van die Bond se Hoë Kommissaris vir Vlugtelinge te aanvaar. Sy hoofopdrag was die hervestiging van ongeveer twee miljoen Russiese vlugtelinge wat verplaas is deur die woelinge van die Russiese Rewolusie. In dieselfde tyd het hy probeer om die ernstige probleem van hongersnood in Rusland aan te pak; na ’n mislukte oes is ongeveer 30 miljoen mense blootgestel aan honger en dood. Ten spyte van Nansen se pleidooie namens die hongeres, is Rusland se rewolusionêre regering in die internasionale arena gevrees en gewantrou. Gevolglik was die Bond onwillig om die mense aldaar tot hulp te wees. Nansen moes staatmaak op fondse wat van privaatorganisasies ingesamel is en sy pogings was nie altyd suksesvol nie. Hy het hom later met bitterheid oor die situasie uitgespreek:

“

Daar was in verskeie transatlantiese lande so ’n oorvloed aan mielies dat die boere dit vir brandstof gebruik het in treine. In dieselfde tyd was die skepe in Europa ledig omdat daar geen vragte was nie. Terselfdertyd was daar duisende, nee miljoene werkloses. Dit alles terwyl dertig miljoen mense in die Wolgagebied — nie ver weg nie en maklik bereikbaar deur ons skepe — toegelaat is om honger te lei en te sterf.

”

’n Groot probleem wat op Nansen se werk ten bate van vlugtelinge sou belemmer was dat die meeste van hulle nie die nodige dokumentêre identiteits- of nasionaliteitsbewys gehad het nie. Sonder wetlike status in die land van hul toevlug het hul gebrek aan dokumente beteken dat hulle nêrens anders heen kon gaan nie. Om dit te oorkom het Nansen ’n dokument uitgedink wat bekend geword het as die Nansen-paspoort, ’n tipe identiteit vir landlose mense wat in daardie tyd erken is deur meer as 50 lande en mense in staat gestel het om op wettige wyse grense oor te steek. Die kunstenaar Marc Chagall, die komponis Igor Strawinski en die danseres Anna Pavlova was van die bekende houers van die Nansen-paspoort. Hoewel die paspoort aanvanklik vir Russiese vlugtelinge geskep is, is dit later uitgebrei om ander groepe in te sluit. Na die Grieks-Turkse Oorlog van 1919–1922 het Nansen na Konstantinopel gereis om die hervestiging van honderdduisend vlugtelinge, hoofsaaklik Grieke wat uit Turkye gevlug het na die nederlaag van die Griekse weermag, te onderhandel. Die verarmde Griekse staat was nie in staat om hulle in te neem nie en daarom het Nansen ’n plan uitgedink vir ’n bevolkingsuitruiling waardeur ’n halfmiljoen Turke in Griekeland na Turkye teruggekeer het met volle finansiële vergoeding, terwyl verdere lenings die absorpsie van die Griekse vlugtelinge in hul tuisland gefasiliteer het. Ten spyte van kontroversie oor die beginsel van ’n bevolkingsuitruiling is die plan met sukses geïmplementeer oor ’n tydperk van ’n paar jaar. In November 1922 het Nansen by die Lausanne-konferensie verneem dat die Nobelprys vir Vrede vir 1922 aan hom toegeken is. Die aanhaling het verwys na “sy werk vir die repatriasie van krygsgevangenes, sy werk vir Russiese vlugtelinge, se werk om miljoene Russe wat deur hongersnood geraak is tegemoet te kom en ook sy huidige werk vir die vlugtelinge in Klein-Asië en Thrakië”. Nansen het die prysgeld aan internasionale hulpleniging geskenk.

Vanaf 1925 het hy baie tyd afgestaan om Armeense vlugtelinge wat slagoffers van die Armeense volksmoord was, aan die hand van die Ottomaanse Ryk gedurende die Eerste Wêreldoorlog, en verdere mishandeling daarna gely het, te help. Sy uiteindelike doel was die stigting van ’n nasionale tuiste vir hierdie vlugtelinge binne die grense van Sowjet-Armenië. Sy assistent gedurende hierdie onderneming was Vidkun Quisling, die toekomstige Nazi-medewerker en hoof van die Noorse marionetregering gedurende die Tweede Wêreldoorlog. Nadat hy die gebied besoek het, het Nansen ’n beskeie plan aan die Vergadering voorgelê vir die besproeiing van 36,000 ha waarop 15,000 vlugtelinge gevestig kon word. Die plan het uiteindelik misluk omdat daar, selfs met Nansen se aanhoudende voorspraak, geen geld beskikbaar was nie. Ten spyte van hierdie mislukking bly sy reputasie onder die Armeniërs goed.

Binne die Vergadering van die Bond het Nansen hom uitgespreek oor baie kwessies naas die vlugtelinge. Hy het geglo dat die Vergadering aan kleiner lande soos Noorweë ’n “unieke geleentheid gebied het om in die wêreldnasies se rade te spreek.” Hy het geglo dat die omvang van die Bond se sukses in ontwapening die grootste toets van sy geloofwaardigheid sou wees. Hy was ’n ondertekenaar van die Slawernykonvensie van 25 September 1926, wat die onwettigverklaring van die gebruik van gedwonge arbeid nagestreef het. Hy het die vestiging van die na-oorlogse repatriasies ondersteun en was ’n kampvegter vir Duitsland se lidmaatskap tot die Bond wat in September 1926 toegestaan is na intensiewe voorbereidende werk deur Nansen.

Latere lewe

Nansen op gevorderde leeftyd

Op 17 Januarie 1818 het Nansen met Sigrun Munthe, ’n ou vriendin met wie hy ’n liefdesverhouding in 1905 gehad het terwyl Eva nog geleef het, getrou. Die huwelik is deur Nansen se kinders verafsku en was boonop nie gelukkig nie; ’n kennis van die egpaar skryf van hulle in die 1920’s dat Nansen ondraaglik ellendig voorgekom het en Sigrun deurdrenk van haat.

Nansen se verpligtinge vir die Volkebond deur die 1920’s het beteken dat hy meestal in die buiteland was en min tyd gehad het om aan sy wetenskaplike werk te wy. Hy het nietemin steeds artikels gepubliseer. Hy het die gedagte gekoester dat hy eendag per lugskip na die Noordpool sou kon reis maar kon nie genoegsame befondsing kry nie. Hy is buitendien deur Amundsen verhinder, wat in Mei 1926 in Umberto Nobile se lugskip Norge oor die pool gevlieg het. Twee jaar later het Nansen ’n herdenkingstoespraak aan Amundsen uitgesaai; Amundsen het verdwyn terwyl hy ’n reddingsgeselskap georganiseer het vir Nobile se lugskip wat ’n ongeluk gehad het gedurende ’n tweede poolvlug. Nansen het van Amundsen gesê:

Hy het ’n onbekende graf onder die helder lug van die yswêreld tegemoet gegaan, met die gonsende vlerke van ewigheid deur ruimte."

In 1926 is Nansen aangewys as Rektor van die Universiteit van St. Andrews in Skotland. Hy was die eerste buitelander om hierdie hoofsaaklik ereposisie te beklee. Hy het sy intreerede gebruik om ’n oorsig van sy lewe en filosofie te gee en om ’n oproep aan die jeug van die volgende generasie te doen. Hy het afgesluit:

Ons moet elkeen ’n Land aan die Oorkant soek in ons lewens — wat meer kan ons vra? Óns deel is om die roete te vind wat daarheen lei. Dit mag ’n lang en moeisame roete wees, maar ons word geroep en ons móét dit najaag. Diep in ons elkeen se aard is die gees van ’n avonturier gewortel, die oproep van die wildernis — dit vibreer onder al ons aksies en maak die lewe dieper, hoër en meer edel.

Nansen het oorwegend betrokkenheid by die plaaslike Noorweegse politiek vermy maar in 1924 is hy omgepraat deur die afgetrede voormalige eerste minister, Christian Michelsen, om sy naam aan ’n nuwe anti-kommunistiese politieke groepering, die Fædrelandslaget (Vaderlandsliga) te verleen. Daar was vrese in Noorweë dat ’n rewolusionêre program bekendgestel sou word indien die Marxistiesgeoriënteerde Arbeidersparty die mag sou verkry. By ’n samekoms van die Vaderlandsliga in Oslo (soos Christiania nou hernoem is), het Nansen verklaar:

Om te praat van die reg van rewolusie in ’n gemeenskap met volle burgerlike vryheid, algemene stemreg en gelyke behandeling vir almal … [is] idiotiese onsin.

Tussen sy verskeie pligte en verantwoordelikhede het Nansen steeds gaan ski wanneer hy die geleentheid gekry het. In Februarie 1930, op 68-jarige leeftyd, het hy ’n op kort wegbreek in die berge met twee goeie vriende gegaan. Hulle het opgemerk dat Nansen stadiger as gewoonlik was en gouer moeg geraak het. Met sy terugkeer na Oslo was hy vir ’n paar maande siek met griep en later oogontsteking. Hy is op sy siekbed besoek deur koning Haakon VII van Noorweë.

Afsterwe en nalatenskap

Nadoodse foto van Nansen.

Berg Fridtjof Nansen in Antarktika, vernoem en afgeneem deur Roald Amundsen

Beeld van die Nansen-krater van Clementine s/w data

Die Fridtjof Nansen-instituut by Polhøgda

Nansen is op 13 Mei 1930 in sy huis oorlede aan ’n hartaanval. Hy het ’n nie-godsdienstige staatsbegrafnis gehad voordat hy veras is. Sy as is onder ’n boom by Polhøgda gestrooi. Nansen se dogter Liv het opgeteken dat daar geen toesprake was nie, slegs musiek: Schubert se Die Dood en die Maagd wat dikwels deur Eva gesing is. Onder die vele huldeblyke was dié van Lord Robert Cecil, ’n mede Volkebond-afgevaardigde wat van die omvang van Nansen se werk getuig het wat uitgevoer is sonder die nodige agting vir sy eie belang of gesondheid: “Elke goeie saak het sy ondersteuning geniet. Hy was ’n vreeslose vredemaker, ’n vriend van geregtigheid, ’n ewige pleitbesorger vir die swakkes en leidendes.”

Nansen was ’n pionier en innoveerder in verskeie areas. As jong man het hy die rewolusie in ski-metodes aangegryp wat dit van ’n manier van wintervervoer omskep het in ’n universele sport en hy het spoedig een van Noorweë se leidende skiërs geword. Hy kon later sy kundigheid toepas op die probleme van arktiese reise in se Groenland- en Fram-ekspedisies. Hy het verskeie goed ontwerp: die “Nansen-slee” ontwerp met breë, ski-agtige lopers, die “Nansen-kookplaat” om hittedoeltreffendheid van standaard spiritusstowe wat destyds in gebruik was, te verbeter, en die laagbeginsel in poolkleding waarduer die tradisionele ongemaklike swaar gewade vervang is deur lae van liggewigmateriaal. In wetenskap word Nansen erken as een van die stigters van moderne neurologie en as noemenswaardige bydraer tot die vroeë oseanografiese wetenskap.

Deur sy werk namens die Volkebond het Nansen gehelp om die beginsel van internasionale verantwoordelikheid vir vlugtelinge te vestig. Onmiddellik na sy dood het die Volkebond die Nansen Internasionale Kantoor vir Vlugtelinge, ’n semi-outonome liggaam onder die outoriteit van die Bond, opgerig om sy werk voort te sit. Die Nansen-kantoor het groot probleme in die gesig gestaar, deels weens die toenemende aantal vlugtelinge van die Europese diktatorskappe gedurende die 1930’s. Dit het nietemin ’n ooreenkoms met 14 lande (insluitend ’n onwillige Groot-Brittanje) gehad wat hulle aan die Vlugtelingekonvensie van 1933 verbind het. Dit het ook gehelp om 10,000 Armeense vlugtelinge na Jerewan in Sowjet Armenië te repatrieer en om tuistes te vind vir ’n verdere 40,000 in Sirië en Libanon. In 1938, die jaar waarin dit opgevolg is deur ’n wyerreikende liggaam, is die Nansen-kantoor vereer met die Nobelprys vir Vrede.

Die opvolger vir die Volkebond in 1954, die Verenigde Nasies, het die Nansen-medalje, later hernoem na die Nansen Vlugtelingetoekening, ingestel wat jaarliks deur die Verenigde Nasies se Hoë Kommissaris vir Vlugtelinge toegeken word aan ’n indiwidu, groep of organisasie “in erkenning vir buitengewone en toegewyde diens aan vlugtelinge”.

In sy leeftyd en daarna het Nansen eerbewyse en erkennings van baie lande ontvang. Die Nansen Skiklub, die oudste operasionele skiklub in die Verenigde state is geleë in Berlin, Nieu-Hampshire en is na Nansen vernoem. Talle geografiese kenmerke is na hom vernoem: Die Nansen-kom en die Nansen-Gakkel-rif in die Arktiese Oseaan; Berg Nansen in die Yukon-gebied van Kanada; Berg Nansen, Berg Fridtjof Nansen en Nansen-eiland in Antarktika. Polhøgda is nou die tuiste van die Fridtjof Nansen-instituut, ’n onafhanklike stigting wat navorsing doen oor omgewingsake, energie en die politiek van hulpbronbestuur. In 1968 is ’n rolprent van Nansen se lewe, Bare et liv – Historien om Fridtjof Nansen, vrygestel met Sergei Mikaelyen as regisseur en Knut Wigert in die rol van Nansen. In 2004 het die Koninklike Noorweegse Vloot die eerste van ’n reeks van vyf Fridtjof Nansen-klas fregatte gelanseer. Die hoofskip van die groep is KNM Fridtjof Nansen; twee ander is vernoem na Roald Amundsen en Otto Sverdrup. In die see word Nansen herdenk deur Nansenia, klein diepseevisse van die familie Microstomatidae. In die ruimte word hy herdenk deur die asteroïde 853 Nansenia. In 1964 het die IAU die naam Nansen vir ’n impakkrater op die maan se noordpool aanvaar.

Werke

• Paa ski over Grønland. En skildring af Den norske Grønlands-ekspedition 1888–1889. Aschehoug, Kristiania 1890. Na Engels vertaal as The First Crossing of Greenland, 1892.
• Eskimoliv. Aschehoug, Kristiania 1891. Na Engels vertaal as Eskimo Life, 1893.
• Fram over Polhavet. Den norske polarfærd 1893–1896.. Aschehoug, Kristiania 1897. Na Engels vertaal as Farthest North, 1897.
• The Norwegian North Polar Expedition, 1893–1896; Scientific Results (6 volumes, 1901).
• Norge og foreningen med Sverige. Jacob Dybwads Forlag, Kristiania 1905. Na Engels vertaal as Norway and the Union With Sweden, 1905.
• Northern Waters: Captain Roald Amundsen's Oceanographic Observations in the Arctic Seas in 1901. J. Dybwad, 1906.
• Nord i tåkeheimen. Utforskningen av jordens nordlige strøk i tidlige tider. Jacob Dybwads Forlag, Kristiania 1911. Na Engels vertaal as In Northern Mists: Arctic Exploration in Early Times, 1911.
• Gjennem Sibirien. Jacob Dybwads forlag, Kristiania, 1914. Na Engels vertaal as Through Siberia the Land of the Future, 1914.
• Frilufts-liv. Jacob Dybwads Forlag, Kristiania, 1916.
• En ferd til Spitsbergen. Jacob Dybwads Forlag, Kristiania, 1920.
• Rusland og freden. Jacob Dybwads Forlag, Kristiania, 1923.
• Blant sel og bjørn. Min første Ishavs-ferd. Jacob Dybwads Forlag, Kristiania, 1924.
• Gjennem Armenia. Jacob Dybwads Forlag, Oslo, 1927.
• Gjennem Kaukasus til Volga. Jacob Dybwads Forlag, Oslo, 1929. Na Engels vertaal as Through The Caucasus To The Volga, 1931.

Notas

1 ^{^} Die kantoor van die Verslaggewer verskyn nie in die moderne beskrywing van die hof nie maar verwys dalk na die senior van die verskeie regsklerke wat aan die hof verbonde is, verantwoordelik vir die verslaggewing van besluite.
2 ^{^} Lede van Greely se 1881-1884-ekspedisie het hierdie breedtegraad bereik deur van Groenland af noord te reis. Van die oorspronklike geselskap van 25 het slegs Greely en ses ander die ekspedisie oorleef.
3 ^{^} Die Franz Josef-argipel is in 1873 ontdek deur Julius Payer en is op daardie tydstip slegs gedeeltelik ontdek en gekarteer.
4 ^{^} Amundsen het sy Suidpool-voornemens geheim gehou totdat Fram buite bereik was. Hy het die Suidpool op 14 Desember 1911 bereik, vyf weke voor Robert Falcon Scott wat gedurende sy hele geselskap tot hul dood gelei het. In die openbaar het Nansen Amundsen geprys maar in privaat, volgens die biograaf Roland Huntford, was hy “diepbedroef”.

Bibliografie

• (en) Abrams, Irwin (2001). Die Nobelprys vir Vrede en die bekroondes: ’n geïllustreerde biografiese geskiedenis 1901–2001. Nantucket MA: Watson Publishing International. ISBN 0-88135-388-4.
• (en) Amundsen, Roald (1912). Die Suidpool, Vol. II. London: John Murray.
• (en) Berton, Pierre (1988). Die Arktiese Graal. New York: Viking Penguin. ISBN 0-670-82491-7.
• (en) Waldemar Christofer Brøgger. Fridtiof Nansen 1861–1893. New York. Longmans Green & Co. {{cite book}}: Onbekende parameter |coauthors= geïgnoreer (hulp)
• (en) Fleming, Fergus (2002). Negentig Grade Noord. London: Granta Publications. ISBN 1-86207-535-2.
• (en) Gibney, Matthew J.; Harrison, Randall (2005). Immigrasie en Asiel van 1900 tot nou: Volume 1. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. ISBN 1-57607-796-9.^{[dooie skakel]}
• (en) Huntford, Roland (2001). Nansen. London: Abacus. ISBN 0-349-11492-7. (Aanvanklik uitgegee in 1997 deur Gerald Duckworth)
• (en) Jackson, Frederick (1935). Die aanloklikheid van onbekende lande. London: G. Bell and Sons.
• (en) Nansen, Fridtjof (vertaal deur H.M. Gepp) (1890). Die Eerste Oorkruising van Groenland. London: Longmans, Green. ISBN 978-1-108-03109-7.
• (en) Nansen, Fridtjof (1897). Verste Noord, Volume I en II. London: Archibald Constable & Co. ISBN 978-1-60239-237-3. ook beskikbaar by Project Gutenberg
• (en) Pollock, Frederick (2003). Die Volkebond. Clark, New Jersey: The Lawbook Exchange Ltd. ISBN 1-58477-247-6.
• (en) Reynolds, E.E. (1949). Nansen. Harmondsworth (VK): Penguin Books.
• (en) Scott, J.M. (1971). Fridtjof Nansen. Sheridan, Oregon: Heron Books.

Eksterne skakels

• Werke oor of deur Fridtjof Nansen by Internet Archive (geskandeerde boeke)
• Werke deur Fridtjof Nansen by Project Gutenberg (plein teks en HTML)
• (en) ‘Die Yskoning’ BBC Four dokumentêr aangebied deur Paul Rose, aanvanklik uitgesaai op 7 Junie 2007; URL besoek op 2 Junie 2012.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.