Geologiese tydskaal

’n Geologiese tydskaal is ’n indeling van die geskiedenis van die aarde in geologiese tydperke. Verskeie tydskale is al opgestel, maar in die geologie word die laaste weergawe gebruik van die Internasionale Kommissie oor Stratigrafie (IKS). Dit beteken dat in ouer publikasies dikwels alternatiewe name of daterings van bo- of ondergrense van tydperke gebruik word. Die nuutste weergawe van die IKS volg hier onder.

’n Kunstenaarsvoorstelling van ’n geologiese tydskaal in die vorm van ’n spiraal.

VolgordeWysig

In die 18de eeu al is die stratigrafiese kolom deur geoloë in verskillende eenhede of rotslae opgedeel. Gegrond op ooreenkomste kon rotslae wat in verskillende dele van die wêreld voorkom, vergelyk word. Daar bestaan egter steeds veral op klein skaal talle onduidelikhede, wat met die verbetering van stratigrafiese tegnieke en metodes steeds beter opgelos word.

Hoe lank die tydperke in die tydskaal geduur het, was onbekend tot met die uitvinding van radiometriese datering in die eerste helfte van die 20ste eeu. Tans het die gebruik van verskillende tegnieke die foutspeling by die datering van die belangrikste oorgange in die tydskaal verklein tot minder as 1%.

Die geskiedenis van die aarde word in vier hooftydperke, of eons, ingedeel (van oud tot jonk): die Hadeïkum, Argeïkum, Proterosoïkum en Fanerosoïkum. Dié word in eras verdeel, waarvan die Paleosoïkum, Mesosoïkum en Kainosoïkum die eras van die jongste eon, die Fanerosoïkum, is. Die laaste era, die Kainosoïkum, word weer verdeel in drie periodes: die Paleogeen, Neogeen en die huidige Kwartêr. Die Kwartêr word onderverdeel in die epogs Pleistoseen en Holoseen. Epogs word weer onderverdeel in tydsnedes.

Danksy radiometriese datering is vasgestel dat die laaste eon, die Fanerosoïkum, nie eens ’n tiende van die aarde se totale geskiedenis uitmaak nie. Die tyd voor dié eon word dikwels gesamentlik die Prekambrium genoem, dus die tyd voor die eerste Fanerosoïese periode, die Kambrium.

Geologiese tydskaalWysig

In die chronostratigrafie word eons, eras, periodes, epogs en tydsnedes genoem eonoteme, erateme, sisteme, series en etages. Dit verteenwoordig die gesteentes wat in die typerke gevorm het.

Eon/eonoteem	Era/erateem	Periode/sisteem	Epog/serie	Tydsnede/etage	Tyd gelede (miljoen jaar)
Fanerosoïkum	Kainosoïkum	Kwartêr	Holoseen		0-0,0117
			Pleistoseen	Laat	0,0117–0,126
				Middel	0,126–0,781
				Kalabrium	0,781–1,806
				Gelasium	1,806–2,588
		Neogeen	Plioseen	Piasensium	2,588-3,60
			Plioseen	Zancleum	3,60-5,333
			Mioseen	Messinium	5,333-7,246
				Tortonium	7,246-11,62
				Serravallium	11,62-13,82
				Langhium	13,82-15,97
				Burdigalium	15,97-20,44
				Aquitanium	20,44-23,03
		Paleogeen	Oligoseen	Chattium	23,03-28,1
			Oligoseen	Rupelium	28,1-33,9
			Eoseen	Priabonium	33,9-38,0
				Bartonium	38,0-41,3
				Lutetium	41,3-47,8
				Ipresium	47,8-56,0
			Paleoseen	Tanetium	56,0-58,7
				Selandium	58,7-61,6
				Danium	61,6-66,0
	Mesosoïkum	Kryt	Laat	Maastricht	66,0-72,1
				Campanium	72,1-83,6
				Santonium	83,6-86,3
				Coniakium	86,3-89,8
				Turonium	89,8-93,9
				Senomanium	93,9-100,5
			Vroeg	Albium	100,5-113,0
				Aptium	113,0-125,0
				Barremium	125,0-129,4
				Hauterivium	129,4-132,9
				Valanginium	132,9-139,8
				Berriasium	139,8-145,0
		Jura	Laat	Titonium	145,0-152,1
				Kimmeridgium	152,1-157,3
				Oxfordium	157,3-163,5
			Middel	Callovium	163,5-166,1
				Batonium	166,1-168,3
				Bajosium	168,3-170,3
				Aalenium	170,3-174,1
			Vroeg	Toarsium	174,1-183,0
				Pliensbachium	183,0-190,8
				Sinemurium	190,8-199,3
				Hettangium	199,3-201,3
		Trias	Laat	Rhaetium	201,3-208,5
				Norium	208,5-228
				Karnium	228-235
			Middel	Ladinium	235-242
			Middel	Anisium	242-247,2
			Laat	Olenekium	247,2-251,2
			Laat	Indusium	251,2-252,2
	Paleosoïkum	Perm	Lopingium	Changhsingium	252,2-254,2
			Lopingium	Wuchiapingium	254,2-259,9
			Guadalupium	Capitanium	259,9-265,1
				Wordium	265,1-268,8
				Roadium	268,8-272,3
			Sisuralium	Kungurium	272,3-279,3
				Artinskium	279,3-290,1
				Sakmarium	290,1-295,5
				Asselium	295,5-298,9
		Karboon	Pennsylvanium	Gzhelium	298,9–303,7
				Kasimovium	303,7–307,0
				Moskovium	307,0–315,2
Bashkirium				315,2–323,2
Mississippium			Serpukhovium	323,2–330,9
			Viséum	330,9–346,7
			Tournaisium	346,7–358,9
Devoon		Laat	Famennium	358,9 – 372,2
		Laat	Frasnium	372,2-382,7
		Middel	Givetium	382,7-387,7
		Middel	Eifelium	387,7-393,3
		Vroeg	Emsium	393,3-407,6
			Pragium	407,6-410,8
			Lochkovium	410,8-419,2
Siluur		Pridoli		419,2-423,0
		Ludlow	Ludfordium	423,0-425,6
		Ludlow	Gorstium	425,6-427,4
		Wenlock	Homerium	427,4-430,5
		Wenlock	Sheinwoodium	430,5-433,4
		Llandoveri	Telychium	433,4-438,5
			Aeronium	438,5-440,8
			Rhuddanium	440,8-443,4
Ordovisium		Laat	Hirnantium	443,4-445,2
			Katium	445,2-453,0
			Sandbium	453,0-458,4
		Middel	Darriwilium	458,4-467,3
		Middel	Dapingium	467,3-470,0
		Vroeg	Floium	470,0-477,7
		Vroeg	Tremadosium	477,7-485,4
Kambrium		Furongium	10de tydsnede	485,4-489,5
			9de tydsnede	489,5-494
			Paibium	494-497
		3de epog	Guzhangium	497-500,5
			Drumium	500,5-504,5
			5de tydsnede	504,5-509
		2de epog	4de tydsnede	509-514
		2de epog	3de tydsnede	514-521
		Terreneuvium	2de tydsnede	521-529
		Terreneuvium	Fortunium	529-541,0

Eon	Era	Periode	Tyd gelede (miljoen jaar)
Proterosoïkum	Neoproterosoïkum	Ediacarium	541 – 635
		Cryogenium	635 – 850
		Tonium	850 – 1000
	Mesoproterosoïkum	Stenaium	1000–1200
		Ectasium	1200–1400
		Calymmium	1400–1600
	Paleoproterosoïkum	Statherium	1600–1800
		Orosirium	1800–2050
		Rhyacium	2050–2300
		Siderium	2300–2500
Argeïkum	Neoargeïkum		2500–2800
	Mesoargeïkum		2800 – 3200
	Paleoargeïkum		3200 – 3600
	Eoargeïkum		3600 – 4000
Hadeïkum			4600 – 4000

BronneWysig

(en) Gradstein, F.M.; Ogg, J.G.; Schmitz, M.D. & Ogg, G.M.; 2012: A Geologic Time Scale 2012, Elsevier, ISBN 0-444-59425-6.

Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Geologiese tydskaal.
Hierdie artikel is vertaal uit die Nederlandse Wikipedia