Gereformeerde kerk Pretoria-Brooklyn

Die Gereformeerde kerk Pretoria-Brooklyn is die oudste gemeente in die Gereformeerde Kerke van Suid-Afrika se Klassis Oostelike Pretoria. Die gemeente se lidmate bestaan onder andere uit studente van die Universiteit van Pretoria.

Gereformeerde Kerk Pretoria-Brooklyn
Sluit in	Arcadia Sunnyside Groenkloof Lukasrand Bryntirion Bailey's Muckleneuk Brooklyn Colbyn Hatfield Lynnwood Menlopark UP se koshuise
Klassis	Oostelike Pretoria
Huidige predikant(e)	Fanie van der Schyff Jacques Tredoux
Belydende lidmate	472
Dooplidmate	98
Adres	(1) Duxburyweg 174 Hillcrest Pretoria (2) Troyestraat 35 Sunnyside
Geskiedenis
Stigtingsdatum	23 Februarie 1949
Afgestig van	Pretoria-Oos
Eerste predikant	Dr. G.C.P. van der Vyver (1949–1955)

Die Gereformeerde kerk Pretoria-Brooklyn, in gebruik geneem in September 1951.

Dr. G.C.P. van der Vyver, van 1949 tot 1955 die eerste leraar van Pretoria-Brooklyn.

Lydia van der Vyver, van 1949 tot 1955 die gemeente se eerste predikantsvrou.

Dr. en mev. B.R. Krüger, leraarspaar van 1956 tot sy dood op 31 Mei 1973.

Dr. C.J. Malan, van 1974 tot 1978 die derde leraar.

Stigting en kerkbou

Die gemeente het in 1949 van Pretoria-Oos afgestig, wat in 1930 as die tweede Gereformeerde kerk in Pretoria van GK Pretoria afgestig het. Die afstigting was nie sonder slag of stoot verloop nie. Dit was toe die agste Gereformeerde gemeente wat in Pretoria tot stand gekom het sedert die stigting van GK Pretoria (“oom Paul se kerk”) 90 jaar tevore. Vanweë die snelle ooswaartse uitbreiding van Pretoria het die lidmaattal van Pretoria-Oos so toegeneem dat afstigting onvermydelik geword het.

Soos te wagte, was daar aanvanklik heelwat teenkanting en is die aksie op verskillende kerkraadsvergaderings ter tafel geneem voor eindelik ooreengekom kon word dat die nuwe gemeente gestig kon word. Uiteindelik is op ’n gemeentevergadering op hierdie dag, goedgekeur dat die nuwe gemeente afgestig word. Ongelukkig is dr. P.J.S. de Klerk, predikant van Pretoria-Oos, toe juis na die Teologiese Skool as professor beroep. Onder sy bekwame leiding het die afstigting goed verloop.

Op die stigtingsvergadering, vandag presies 70 jaar gelede, is die grense vasgestel. Dit het die Jakarandastad se destyds oostelike woongebiede ingesluit: Brooklyn, Nieu-Muckleneuk, Waterkloof, Menlopark, Lynnwood, Hatfield, Colbyn, Queenswood (later aan GK Innesdal afgestaan), Silverton en dan die plattelandse gebied tot teen die grense van Erasmus (Bronkhorstspruit) en Delmas. Die lidmaattal van die gemeente was ongeveer 750, van wie 630 belydende lidmate was. Hierby was ook die koshuisstudente van die universiteit ingesluit, wat toe nog nie soveel was dat dit die samestelling van die nuwe gemeente eiesoortig gemaak het soos later die geval geword het nie.

Die nuwe gemeente was sterk en lewenskragtig, maar die lidmate was oor ’n wye gebied versprei. Onder die seënende hand van die Here het die jong gemeente vinnig gegroei sodat verskeie ander gemeentes afgestig moes word. Toe die kwessie van die naam vir die gemeente op die stigtingsvergadering te berde kom, is vanweë al die uitlopende menings besluit om die saak te laat tot ’n latere geleentheid. Op aandrang van dr. De Klerk is besluit om voorlopig saam met Pretoria-Oos dienste te hou tot minstens 10 April 1949, wanneer hy uit die gemeente sou vertrek. Ook die katkisasiewerk en jeugbearbeiding sou voorlopig nie geskei word nie. ’n Bruidskat van R5 000 is by die afstigting aan die gemeente geskenk.

Die kerkraad het ’n vergadering vir Sondag 3 April belê om ’n predikant te beroep. Teen hierdie “oorhaastige” optrede is beswaar gemaak. Nogtans is voortgegaan en is ds. G.C.P. van der Vyver van GK Innesdal as eerste predikant van die gemeente beroep. Hy het die beroep opgevolg en is op Sondag 9 Julie 1949 is as eerste predikant in die gemeente bevestig. Toe kon die werk in die gemeente selfstandig voortgesit word.

Aanvanklik is Pretoria-Brooklyn se eredienste in die Universiteit van Pretoria se chemiesaal gehou en katkisasieklasse in die Laerskool Pretoria-Oos, maar kort ná afstigting het die kerkraad begin beplan vir hul eie kerkgebou. Die argiteksfirma Woudstra en De Ridder is aangestel met Johan de Ridder, lidmaat van die Gereformeerde Kerk, as ontwerper, die eerste van vele Dopperkerke wat hy sou ontwerp. Hy was 'n diaken van die Gereformeerde kerk Pretoria-Oos (voor Pretoria-Sunnyside afgestig is), en J. Woudstra van Pretoria-Brooklyn. G.S. de Plaats is aangestel as bouaannemer. Ook hy was 'n lidmaat van Pretoria-Brooklyn.

Dr. G.C.P. van der Vyver het die kerkgebou se hoeksteen op 25 Augustus 1951 gelê en ’n jaar later, op 9 Augustus 1952, is die kerk ingewy. Die ontwerp was sy tyd ver vooruit en het later neerslag gevind in nie net De Ridder se kerkontwerpe nie, maar ook in dié van talle ander argitekte van Afrikaanse kerkgeboue. Die teëldak is besonder hoog en aan drie kante is groot, geboë vensters met treffende groen glas-in-lood.

Die gebou het 430 munisipale sitplekke en het ongeveer £18 400 gekos met die orrel uitgesluit. Van buite, so het 'n naamlose medewerker in die GKSA se Almanak van 1953 geskryf, gee die gebou die indruk van deftige eenvoud vanweë die vier skerplynige gewels wat uitloop op die toringspits bo-op die dak. (Daar is geen kloktoring nie.) Die argitekte se idee was dat die uitwendige van die gebou 'n skerp heenwysing hemelwaarts moes wees.

Ook die binnekant van die gebou gee die indruk van deftige eenvoud. Die preekstoel, ouderling- en diakenbanke is op 'n lae platform aangebring. So het die ouderlinge 'n onbelemmerde uitsig oor die gemeente. Hulle kan dus sien wie in die kerk is en wie nie. Die Nagmaal word op dié platform bedien. 'n Deel van die ruim konsistorie kan met 'n skuifdeur afgesonder word vir katkisasiedoeleindes. Langs die konsistorie is 'n klein kombuis gebou met die oog op die verskaffing van verversings. Die banke, preekstoel en paneelwerk agter die kerkraadsbanke en preektsoel is van mvulihout. Die naamlose medewerker in die Almanak skryf: "Meesterlik is daarin geslaag om 'n atmosfeer van rustigheid in die gebou te skep."

Die orrel is verskaf deur die Suid-Afrikaanse Orrelbouers, maar 'n ruk nadat die kerk voltooi is, geïnstalleer. Die susters van die gemeente het ywerig gewerk om dit af te betaal.

Die volgende stap was die bou van die B.R. Kruger-gedenksaal langs die kerk in 1970. Die plan is geteken deur die argitekte Kestin en Vennote en die bouaannemer was Gerrie Venter. Omstreeks 1995 is ’n moederskamer in die kerk aangebring.

Inlywings

Weens die ingrypende demografiese veranderings in die woonstelgebiede van Arcadia en Sunnyside het die gemeentes Pretoria-Oos en -Sunnyside (wat in 1958 van Pretoria-Oos afgestig het) in 2003 deel geword van Pretoria-Brooklyn. Pretoria-Oos se kerk in Troyestraat, Sunnyside, ontwerp deur die Gereformeerde argitek Pieter Dykstra, word steeds gebruik vir eredienste vir lidmate wat inwoners is van bejaardesorgsentrums in die stad, soos Nebohof, Karmel en die Residentia-stigting. Teen 2017 was die ou Pretoria-Sunnyside-kerk die New Life City Church onder prof. Derrick Mashau, nadat vroeër dienste daarin gehou is vir nie=Afrikaanssprekendes, onder toesig van Pretoria-Brooklyn. Laasgenoemde se kerkgebou is geleë by Duxburyweg 174, Hillcrest.

Voor die eenwording van 2003 het Pretoria-Brooklyn 752 belydende en 96 dooplidmate gehad en die drie gemeentes saam onderskeidelik 1 309 en 156. Einde 2014 het die belydende lidmate in Pretoria-Brooklyn 718 getel en die dooplidmate 125. 'n Jaar later het dit afgeneem tot onderskeidelik 685 en 113.

Leraars

1. Van der Vyver, dr. Gert Christoffel Petrus, 1949–1955
2. Kruger, Barend Roedolf, 1956 – 31 Mei 1973 (oorlede in die amp)
3. Malan, dr. Christiaan Jacobus, 1974–1978
4. Venter, Mechiêl, 1978–1994 (aanvaar sy emeritaat)
5. Eloff, dr. Theunis, 1983–1989
6. Kingma, Brant Reinder, 1990–2000
7. Le Roux, Johann, 1995–2007 (aanvaar sy emeritaat)
8. Van Heyningen, Cornelius Johannes, 2000–2009
9. Geertsema, Paul Geert, 2004–2009 (oorgekom ná die ontbinding van Pretoria-Oos)
10. Van Wyk, Griffel, 2007–2014
11. De Vries, dr. Brian, 2009–2013
12. Van der Schyff, dr. Stephanus Petrus, 2009 – hede
13. Mashau, dr. Thinandavha Derrick, 2013 – 2018
14. Maritz, D.J. (Daniël), 2018 – hede
15. Tredoux, J.G. (Jacques), 2018 – hede
16. De Beer, Christiaan, 2014 – hede

Sien ook

• Gereformeerde kerk Silverton, afgestig op 13 Augustus 1958
• Gereformeerde kerk Waterkloofrand, afgestig op 16 Junie 1963
• Gereformeerde kerk Pretoria-Alkantrant, afgestig op 3 November 1974

Bronne

• (af) Harris, C.T., Noëth, J.G., Sarkady, N.G., Schutte, F.M. en Van Tonder, J.M. 2010. Van seringboom tot kerkgebou: die argitektoniese erfenis van die Gereformeerde Kerke. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
• (af) Van der Walt, dr. S.J. (voorsitter: deputate almanak). 1997. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 1998. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
• (af) Venter, ds. A.A. (hoofred.) 1957. Almanak van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika vir die jaar 1958. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
• (af) Venter, ds. A.A. (hoofred.) 1958. Almanak van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika vir die jaar 1959. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
• (af) Vogel, Willem (red.). 2014. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 2015. Potchefstroom: Administratiewe Buro.

Eksterne skakels

• (en) Die Gereformeerde kerk Pretoria-Brooklyn. URL besoek op 6 Desember 2015.