Gill-kollege is 'n dubbelmedium-, koëd-staatshoërskool op die Oos-Kaapse dorp Somerset-Oos.

Gill-kollege
Leuse Sursum prorsusque
Gestig 1869
Tipe Staatskool
Hoof Hein van Heerden
Personeel 17
Leerlinge 302 (2013)
Grade 8-12
Stad Somerset-Oos
Provinsie Oos-Kaap
Land Suid-Afrika
Koshuis(e) Ja
Webblad http://gillcollege.webs.com/
Dr. William Gill se ruim erflating het die stigting van Gill-kollege moontlik gemaak. Hy was van 1829 tot sy dood in 1863 distrikgeneesheer van Somerset-Oos.
Dié gebou op die Gill-kampus is in 1918 ingewy.
Gill-kollege het in 1869 in dié gebou begin. Die argitek was James Bisset, wat ook onder meer verantwoordelik was vir die NG kerke Graaff-Reinet en Beaufort-Wes.
Gill-kollege se seunskoshuis, voltooi in 1892.
'n Poskaart van omstreeks 1920 met 'n foto van die skool se koshuis.
Gill-kollege soos die skool daar uitgesien het in 1935 nadat die "nuwe blok" (links op die foto) voltooi is.
Die hoeksteen van die "nuwe" gebou.

Dié roemryke onderwysinstelling is in 1869 gestig as ’n hoërskool en universiteitsopleidingsentrum vir seuns en jong mans danksy ’n £23 000-erflating van dr. William Gill (1783-1863), ’n geneesheer en wolboer wat skatryk geword het deur middel van sy merinoplaas naby Kookhuis.

Agtergrond

wysig

Gill het die Somerset Reading Society in 1832 gestig as voorloper van die latere dorpsbiblioteek. Hy het geld nagelaat vir die stigting en onderhoud van 'n inrigting van hoër onderwys in die Oos-Kaap. Die oorspronklike gedagte was dit die Oostelike Provinsie (Oos-Kaap) se universiteit moes word, maar weens strawwe mededinging van die St. Andrew-kollege (waaruit die Rhodes-universiteitskollege ontstaan het) in Grahamstad, destyds soos vandag, ’n veel groter en belangriker nedersetting as Somerset-Oos, kon Gill-kollege nie aan die vereiste voldoen nie wat die status van universiteitskollege beperk het tot instellings met meer as 75 studente wat matriek verwerf het. Gevolglik verloor Gill-kollege sy universiteitstatus in 1903 en word 34 jaar ná sy ontstaan slegs ’n hoërskool.

’n Eiesoortige probleem het ontstaan weens verlies van Gill se status: Die kollege kon nie meer baat vind by dr. Gill se erflating nie omdat die testament bepaal het die geld mag slegs aangewend word vir ’n instelling vir hoër (naskoolse) onderwys. Die saak het in die Unieparlement gaan draai en die Privaat Wet op die Gill-kollege-korporasie van 1912 het dit wettig gemaak om die bemaking aan te wend vir naskoolse beurse. Die fonds word tot vandag toe geadministreer deur die Gill-korporasie, wat jaarliks vier of vyf beurse toeken aan studente wat aan ’n Suid-Afrikaanse universiteit wil gaan studeer.

Universiteitstatus verloor

wysig

Die bedoeling was dat Gill ’n opleidingsinstelling vir seuns en jong mans sou wees, maar dit het een van die eerste tersiêre instellings geword wat vroue toegelaat het. Een van dié vroue wat uitgeblink het, was Ismay Craib (oftewel mev. Basil Schonland). Van 1928 af het Gill opnuut net seuns aanvaar en het dit ’n seunskool gebly tot in 1965, toe Gill-kollege en die Hoër Meisieskool Bellevue saamgesmelt het. Die skool het nog altyd leerders van wyd en syd gelok wat in sy koshuise tuisgaan.

Kampus

wysig

Die skool besit uitsonderlike, geskiedkundige geboue, onder meer die oorspronklike gebou wat in 1869 in gebruik geneem is en wat nou as skoolbiblioteek dien. Die senior seunskoshuis is in 1892 in gebruik geneem. Die lowerryke skoolterrein is besonder ruim en sluit ook die aangrensende, gelyknamige laerskool in. Bosberg, wat uitttroon bo die dorp, bied 'n skilderagtige agtergrond.

Rektors en skoolhoofde

wysig
  • Prof. Peter MacOwan, 1869 - 1881
  • Prof. Robert MacWilliam, 1881 - 1903
  • William J. Gall, 1903 (rektor), 1909 - 1936 (hoof: Hoërskool Gill-kollege)
  • F.E. de Villiers, 1937 - 1955
  • H. Winkler, 1956 - 1960
  • S.D. Naudé, 1960 - ?
  • S.G. Zietsman, 2005 - 2014
  • Marina Marais (waarnemend)
  • Hein van Heerden, 1 April 2016 – hede (voorheen vyf jaar adjunkhoof van Hoërskool Merensky, Tzaneen)

Bekende alumni

wysig

Talle bekende Suid-Afrikaners het hier studeer of skoolgegaan, onder andere:

Galery

wysig

Hoofde

wysig

Leerders en studente

wysig

Bronne

wysig

Eksterne skakels

wysig