Herman Engelbrecht

Herman Engelbrecht (*22 Julie 1945, Kaapstad –) is ’n joernalis, senior lektor in die Departement Kommunikasiekunde aan die Universiteit van die Vrystaat en reklamebestuurder by Sanlam. Hy is ook ’n Afrikaanse digter en liedjieskrywer.

Lewe en werk

Vroeë lewe en herkoms

Hermanus Johannes Engelbrecht is op 22 Julie 1945 in Kaapstad gebore as een van drie kinders. Katrien Engelbrecht, sy suster, publiseer later self digbundels en hy het ook ’n broer, Dirk. Sy ouers is die joernalis en taalkundige C.J. (Charl) Engelbrecht (oorlede in 1999) en Aletta Gericke, die bekende aktrise, wat later direkteur word van die Akademie vir Dramakuns (oorlede in 2005).

In 1948 verhuis die gesin na Johannesburg, waar hy in die voorstad Linden groot word. Hier is hy ’n leerling aan die Laerskool Louw Geldenhuys en die Hoërskool Linden tot met standerd agt. Hierna gaan hy koshuis toe en in 1963 matrikuleer hy aan die Hoërskool Lichtenburg met ’n eerste klas en onderskeidings in Afrikaans en Latyn. Reeds in 1958 as twaalfjarige slaag hy in ’n radiotoets en neem vir baie jare deel aan radiohoorspele. Op skool verwerf hy etlike goue diplomas vir voordrag op kunswedstryde en later ook ’n diploma vir sang.

Opleiding

Ná sy militêre diensplig in 1964 studeer hy vanaf 1965 verder aan die Universiteit van Pretoria, waar hy in 1967 die B.A.-graad met hoofvakke Afrikaans-Nederlands, waarin hy ’n onderskeiding behaal, en Romeins-Hollandse Reg verwerf. In hierdie tyd is hy in 1966 ’n redaksielid van die studentekoerant Die Perdeby. In 1968 verwerf hy die B.A. Honneurs-graad in Afrikaans en Nederlands met lof en in 1969 die M.A.-graad, ook met lof. Sy M.A.-verhandeling (Aspekte van Hubert Lampo se skrywerskap na aanleiding van ’n struktuuranalise van De Komst van Joachim Stiller) word later onder die titel Poort na Atlantis gepubliseer en is ’n studie oor die Vlaamse skrywer Hubert Lampo. Gedurende hierdie twee jaar is hy letterkundige assistent in die Departement Afrikaans en Nederlands aan die Universiteit van Pretoria. In 1969 trou hy met René Terblanche, dogter van H.J. Terblanche, en die egpaar het ’n dogter, Jeanne, en ’n seun, Charl.

Loopbaan as joernalis en verdere studie

Van die begin van sy studentejare wy hy hom aan vryskutjoernalistiek en publiseer artikels oor ’n wye verskeidenheid onderwerpe in baie van die vername Afrikaanse tydskrifte en koerante, terwyl hy in 1969 universiteitsberiggewer van Die Transvaler is. In 1970 word hy verslaggewer in die Pretoriase kantoor van Die Transvaler en werk dan in 1971 vir sowat drie maande in die Johannesburgse kantoor as subredakteur. Teen die helfte van 1971 aanvaar hy ’n betrekking in die redaksie van Die Huisgenoot in Kaapstad. Hier is hy artikelskrywer, subredakteur, redakteur van die tienerrubriek Tienerdebat en vermaaklikheidsredakteur, terwyl hy ook waarneem as hoofsubredakteur en foto-redakteur. Aan die begin van 1973 word hy lektor in die Departement Kommunikasiekunde aan die Universiteit van die Oranje-Vrystaat en in 1976 word hy bevorder tot senior lektor. In 1977 slaag hy aan hierdie universiteit in sy doktorale eksamen in Afrikaanse en Nederlandse Letterkunde en in 1982 ken hulle ook die M.A.-graad in Kommunikasiekunde aan hom toe.

Loopbaan in die sakewêreld

In Oktober 1982 bedank hy by die Universiteit van die Oranje-Vrystaat en begin sy eie sake-ondernemings in Bloemfontein, ’n reklame-onderneming (Oranje Promosies) en ’n motorwassery. Hy word ook besturende direkteur van Uitgewery Oranje, wat vroeër verskeie van sy boeke uitgegee het.

In Desember 1983 verkoop hy sy ondernemings om vanaf Februarie 1984 ’n posisie as reklamebestuurder by Sanlam in Bellville aan te neem. Hy vestig hom in Stellenberg in Durbanville. By Sanlam is hy onder meer verantwoordelik vir die maatskappy se reklame in alle media, die ontwikkeling van hulle publikasies, die Beltelprogram, reklamehulpmiddels en welwillendheidsgeskenke vir bemarkers en die maatskappy se kongresdienste. Binne twee jaar na sy toetrede tot Sanlam neem die bewustheid van die maatskappy se reklame onder die publiek met agtien persent toe. Na aftrede by Sanlam is hy onafhanklike konsultant wat kommunikasie strategieë ontwerp. In sy vrye tyd het hy ’n passie vir Borgward motors en stig in 1974 die Borgward-klub van die Vrystaat, wat hom met sy bedanking in 1986 met erelidmaatskap vereer. In Kaapstad raak hy betrokke by die plaaslike Borgward-klub en is in 1995 ondervoorsitter en in 1997 voorsitter.

Skryfwerk

Van kleins af stel hy in skryf belang. As vyftienjarige publiseer hy sy eerste verhaal, As Jan vertel, in die jeugtydskrif Patrys. Sy bydraes verskyn ook in Hoërskool Lichtenburg se skoolblad en as matriekleerling in 1963 verower hy pryse met Engelse opstelle in wedstryde van die Vlootbond en The Better Vision Council. Kortverhale in Die Taalgenoot, Huisgenoot, Mandalon en Tydskrif vir Letterkunde volg, terwyl hy gedigte publiseer in Trek, Mandalon, Standpunte, Tydskrif vir Letterkunde, Honderd nieuwe dichters 3 en die Vlaamse tydskrif Dimensie.

Digkuns

Sy gedigte word gebundel in Droomskerwe, “Waaigras,Wildeals en Kruispunt, maar al die bundels word deur meeste kritici negatief beoordeel. Gewilde temas is die godsdiens, die liefde en die dood. Sekere gedigte bevat mooi beelde, sommige gedigte het ’n verdienstelike nugter beskrywing van alledaagse dinge, maar die kritiese mening is dat feitlik geen gedig as geheel treffend is nie.

Van sy gedigte word egter dikwels voorgedra en is ook van tyd tot tyd vir kunswedstryde voorgeskryf. Sy gedigte word ook voorgelees op radioprogramme soos Verse op versoek en Klankpaljas, terwyl ’n aantal getoonset word deur kunstenaars soos Anneli van Rooyen en Coenie de Villiers. Coenie wen in 1980 ’n Sarie-toekenning vir die mees belowende sanger met ’n toonsetting van die gedig ’n Tyd vir dankie sê uit die bundel Droomskerwe. Benewens gedigte skryf hy ook lirieke wat deur verskeie prominente kunstenaars soos Carike Keuzenkamp, Sias Reinecke en Rina Hugo opgeneem word. Carike Keuzenkamp wen ’n Sarie-toekenning vir die beste sangeres met ’n langspeler waarop Herman se liedjie Boemelaar ’n gewilde treffer was. In 1985 word sy liedjie Vier woorde deur die luisteraars van die radioprogram Afrikaanse Treffers aangewys as die Afrikaanse treffer van die jaar, sowel as gewildste treffer van die vorige sewe jaar.

Skilderye word ook op van sy gedigte gebaseer. Johan du Plessis se skildery wat op die gedig Besaleël uit Droomskerwe gegrond is, was in 1980 een van twintig skilderye wat uit die hele wêreld gekies is vir die jaarlikse internasionale Grand Prix-uitstalling in Monaco.

Van sy gedigte word opgeneem in Gerrit Komrij se bloemlesing Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte en ook in Goudaar en “Nuwe verset”.

Nie-fiksie

Poort na Atlantis (’n Strukturele benadering van Hubert Lampo se skrywerskap) bespreek aan die hand van die strukturele metode van literêre ondersoek en evaluering die Vlaamse skrywer Hubert Lampo se werk in die algemeen en sy roman De komst van Joachim Stiller in die besonder. Hierdie boek is lank ’n voorgeskrewe werk vir studente in die letterkunde en ’n groot aantal eksemplare word ook in veral België en Nederland verkoop.

Afrikaanse taalgids is ’n beknopte alfabetiese gids tot suiwer taalgebruik vir hoërskoolleerlinge en studente, waarin taalfoute en taalprobleme uitgewys word deur voorbeelde van die foutiewe en korrekte vorme te gee. Hierdie boek word voorgeskryf vir studente in die Kommunikasiekunde. Later sien ’n hersiene uitgawe die lig onder die titel Nuwe Afrikaanse taalgids.

As medewerker is hy verantwoordelik (saam met Aletta Gericke en Susan Snyman) vir die boek oor vertolkingskunde, Stem en woord, wat aan verskeie universiteite se drama-departemente voorgeskryf word.

Hy skryf ook vakkundige artikels wat onder andere in Tydskrif vir Letterkunde verskyn, terwyl hy die plaaslike uitgawe van De komst van Joachim Stiller van Hubert Lampo saam met Jan Senekal van ’n inleiding en aantekeninge voorsien.

Samesteller

Uit die rubrieke van Kas van den Bergh maak hy ’n keur wat in die bundel Saterdagaand tuis gepubliseer word. Hy lewer ook ’n hoofstuk oor die bou van vleisbraaiplekke in die boek Bier en braai.

Werke vir kinders

Ontmoet ons diere!, wat hy saam met René Woodley skryf, is ’n opvoedkundige inkleurboek vir kinders met versies. Hierdie boek word deur sy vrou in Engels vertaal en onder die titel Meet the animals uitgegee.

Publikasies

Werke wat uit sy pen verskyn, sluit in:

Jaar	Publikasies
1974	Poort na Atlantis
1975	Stem en Woord: ’n Handleiding by die studie van die Vertolkingskunde (saam met Susan Snyman en Aletta Gericke)
	Afrikaanse taalgids
1976	Droomskerwe
1979	Waaigras
1980	Wildeals
	Ontmoet ons diere! (saam met René Woodley)
	Nuwe Afrikaanse taalgids
1981	Kruispunt
	Samesteller
1981	Saterdagaand tuis – Kas van den Bergh

Bronnelys

Boeke

• Cloete, T.T. (red.): Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk. Eerste uitgawe. 1980.
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe. 2005.

Tydskrifte en koerante

• Anoniem: Broer en suster sy aan sy. Beeld, 3 Desember 1979
• Anoniem: Afrikaans kan wonderlike advertensietaal wees. Finansies en Tegniek, 28 Mei 1993.

Internet

• Hambidge, Joan Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1990/08/16/5/17.html
• LitNet ATKV-Skrywersalbum 13. Oktober 2011: www.litnet.co.za

Ongepubliseerde dokumente

• Engelbrecht, Herman. Biografiese gegewens. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein