Innsbruck

Innsbruck is die hoofstad van die deelstaat Tirol in die weste van Oostenryk. Dit lê in die Innriviervallei waar die Wipptal-(Sill)rivier in die Innrivier vloei, en verskaf toegang tot die Brennerpas, ongeveer 20 km suid van Innsbruck. Die stad word omring deur hoë berge, nl. die Nordkette (2 334 m) in die noorde, Patscherkofel (2 246 m) en Serles (2 716 m) in die suide.

Innsbruck
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Oostenryk
Deelstaat	Tirol
Koördinate	47°16′N 11°23′O
Stigting (eerste verwysing)	1187
Stadstatus	1187/1205
Oppervlak:
- Totaal	104,81 vk km
Hoogte bo seevlak	574 m
Bevolking:
- Totaal (31 Desember 2017)	132 236
- Bevolkingsdigtheid	1262/vk km
Tydsone	UTC +1 (MET)
- Somertyd	UTC +2 (MEST)
Burgemeester	Georg Willi (GRÜNE)
Amptelike Webwerf	www.innsbruck.at

Innsbruck is 'n internasionaal bekende wintersportsentrum en het twee keer – in 1964 en 1976 – as gasheerstad van die Olimpiese Winterspele opgetree. Dit het ook die eerste Jeugwinterspele in 2012 aangebied. Die woord bruck kom van die Duitse woord Brücke wat brug beteken. Innsbruck beteken dus "Brug oor die Inn".

Geskiedenis

Stadsentrum

Daar is aanduidings van menslike lewe uit die vroeë Steentydperk. Die feit dat die pre-Romeinse plekname oorleef het is 'n teken dat die streek reeds oor 'n lang tydperk deur mense bewoon word. In die vierde eeu het die Romeine die fort Veldidena (die naam oorleef vandag in die voorstad Wilten) by Oenipons (Innsbruck) opgerig, om die openbare pad tussen Verona, Brenner en Augsburg te beskerm omdat dit ekonomies belangrik was.

Die eerste sprake van Innsbruck dateer terug na die naam Oeni Pontum of Oeni Pons wat Latyns is vir brug (pons) oor die Inn (Oenus), wat 'n belangrike oorsteekpunt van die Innrivier was. Die seël van die stad, asook die wapenskild bied 'n arendsblik van die Innbrug, 'n ontwerp wat sedert 1267 gebruik is. Die roete oor die Brennerpas was in daardie tyd 'n groot vervoer- en kommunikasieskakel tussen die noorde en die suide, en dit was die maklikste roete oor die Alpe. Die geld wat ingekom het d.m.v. 'n oorgangstasie het die stad in staat gestel om te bloei.

In 1429 het Innsbruck die hoofstad van Tirol geword en in die vyftiende eeu het die stad die middelpunt van Europese politiek en kultuur geword aangesien keiser Maximilian I in Innsbruck gebly het in die 1490's. Die stad het voordeel getrek uit die keiser se teenwoordigheid soos duidelik blyk uit die Hofkirche ("hofkerk"). 'n Begrafnisstandbeeld is beplan en gedeeltelik hier opgerig deur sy opvolgers. Die ensemble met 'n senotaaf en die bronsstandbeelde van regte en mitiese voorvaders van die Habsburgse keiser is een van die hoofkunsmonumente in Innsbruck.

In 1564 het die aartshertog van Oostenryk, Ferdinand II, die regering van Tirol oorgeneem en ander Oostenrykse besittings is vanaf Innsbruck beheer tot en met die 18de eeu. Ferdinand II het Schloss Ambras laat bou en sy unieke Renaissance-versamelings daar laat uitstal, wat deesdae deel uitmaak van Wenen se Kunshistoriese Museum. Tot en met 1665 het 'n stamvader van die Habsburgse vorstehuis oor Innsbruck regeer met 'n onafhanklike hof. In die 1620's is die eerste operahuis noord van die Alpe in Innsbruck (Dogona) gebou.

Die Universiteit is in 1669 gestig. Leopold I het, as vergoeding vir die hof van keiser, weer van Wenen regeer nadat die regering van die Habsburgse vorstehuis en die Tirolse stamvaders geëindig het.

Gedurende die Napoleontiese Oorloë is Tirol aan Beiere opgegee, 'n bondgenoot van Frankryk. Andreas Hofer het 'n Tiroolse landelike weermag gelei ná die oorwinning op die Berg Isel teen 'n saamgestelde weermag van Beierse en Franse magte, en het Innsbruck daarna die kern van sy bewind gemaak. Die saamgestelde weermag het later die Tiroolse burgermag omver gewerp en tot 1814 was Innsbruck deel van Beiere. Na die Weense Kongres is administrasie aan Oostenryk teruggegee. Die Tiroolse held, Andreas Hofer, is in Mantua tereggestel; sy oorskot is teruggestuur na Innsbruck in 1823 en in die Fransiskaanse kerk begrawe.

In 1938 is Oostenryk de facto deur Nazi-Duitsland geannekseer. Na hierdie anneksasie word in Duits dikwels as die Anschluss verwys. Tussen 1943 en 1945 het Innsbruck 21 lugaanvalle ondergaan en is die stad erg beskadig. Die KZ Innsbruck-Reichenau, 'n konsentrasiekamp was hier geleë.

In 1929 is die eerste amptelike Oostenrykse Skaakkampioenskap is Innsbruck gehou. Die wenners was Erich Eliskases en Eduard Glass.

Demografie

Jaar	1900	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2007	2014
Inwonertal	49 727	95 055	100 959	116 104	117 287	118 112	113 392	117 915	124 579

Klimaat

Klimaatdiagram vir Innsbruck

As gevolg van die hoogte bo seespieël en sy posisie in Sentraal-Europa (ver van die kus) het Innsbruck 'n hemiboreale (half-noordelike) klimaat. (Köppen-klimaatklassifikasie: Dfb). Winter is koud – kouer as in die meeste ander Eusopese stede – en dit sneeu. Winternagte kan ysig word met temperature tot so laag as -12°C.

Lente duur nie lank nie; dae begin warmer word, soos tot meer as 15°C, maar nagte bly koud tot ysig.

Somer is hoogs wisselvallig en onvoorspelbaar. Dae kan koel (17°C) en reënerig wees of sonnig en baie warm met temperature tot 34°C. In die somer, soos van 'n Alpynse klimaat verwag kan word, is die daaglikse temperatuurwisseling soms baie hoog, maar die nagte bly koel (12°C gemiddeld. maar daal soms tot 6°C).

Die gemiddelde jaarlikse temperatuur is 9°C.

Klimaattabel

	Jan	Feb	Mar	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	Jaar
Gemiddelde daaglikse maksimum temperatuur (°C)	1	4	11	16	21	24	26	24	21	14	8	2	14.3
Gemiddelde daaglikse minimum temperatuur (°C)	-7	-4	-1	4	8	11	13	12	9	4	0	-4	3.8
Gemiddelde maandelikse reënval (mm)	53	40	42	57	75	104	121	116	77	61	57	53
Bron: The Weather Channel

Hooftoeriste-aanloklikhede

Geboue

Die ouer voetgangergebied van Innsbruck met die bekende Goldenes Dachl (Goue Dak) en die Alpe in die agtergrond

Skisprong stadion op die Bergisel

Kaiserliche Hofburg met 'n aansig van die Nordkette

• Goue Dak
• Kaiserliche Hofburg (Keiserlike Hof)
• Hofkirche (Keiserlike Kerk) met die senotaaf van Maximilian I, Heilige Romeinse Keiser
• Altes Landhaus (Ou federale staatsparlement)
• Altstadt (historiese stadskern)
• Annasäule
• Helblinghaus
• Maria-Theresien-Straße (Hoofstraat)
• Tiroler Landestheater Innsbruck (Teater)
• Triumphpforte
• Bergiselschanze, ontwerp deur Zaha Hadid.
• Nieu Hungerburgbahn, ontwerp deur Zaha Hadid.

Museums

• Riesenrundgemälde
• Schloss Ambras (die Ambras Kasteel)
• Tiroler Landesmuseum
• Tiroler Volkskunstmuseum
• Zeughaus
• Tiroler Museumsbahnen
• Kaiserjägermuseum

Kerke

• Ursulinenkirche
• Dom zu St. Jakob (St. Jakobus-katedraal, soms verkeerdelik die St. Jacob's-katedraal genoem)
• Hofkirche
• Stift Wilten
• Wiltener basilika
• Spitalskirche
• Liebfrauenkirche
• Jesuïetekerk

Parke en tuine

• Alpenzoo (Alpynse Dieretuin)
• Innsbruck Universiteit Botaniese Tuin
• Hofgarten
• Rapoldipark
• Kasteelpark Ambras

Kulturele gebeurtenisse

Omdat Innsbruck 'n gewilde toeristebestemming is, word die volgende gebeurtenisse jaarliks geskeduleer:

• Vierschanzentournee (die Vier Heuwels Toernooi)
• Innsbrucker tanzsommer
• Bergsilvester (Nuwejaarsgad)
• Festwochen der Alten Musik (Weke van Antieke Musiek)
• Christkindlmarkt (Kerskermis)

Sport

Toekennings van die Sowjetse atlete tydens die IXde Olimpiese Winterspele in Innsbruck. Sowjetse posseël uit 1964

Weens Innsbruck se ligging tussen hoë berge dien dit as die ideale plek vir ski in die winter en bergklimmery in die somer. Daar is verskeie ski-oorde om Innsbruck met die Nordkette wat deur 'n sweefspoor bedien word asook adissionele hysstoele. Ander nabygeleë ski-oorde sluit in Axamer Lizum, Patscherkofel, Igls, Seefeld, Tulfes en Stubai Vallei. Die bevrore terrein in die laasgenoemde maak dit selfs in die somermaande moontlik om te ski.

Die Olimpiese Winterspele is twee keer deur Innsbruck aangebied, eers in 1964 en toe weer in 1976 toe kiesers in Colorado 'n bindingsreferendum in 1972 verwerp het wat voorgestel het om die spele in Denver te borg. Die 1976 Olimpiese Winterspele was die laaste wat gehou is in die Duitssprekende Alpe (Oostenryk, Duitsland of Switserland).

Saam met St. Moritz, Switserland en Lake Placid, New York in die Verenigde State is dit een van die plekke wat twee maal die Olimpiese Winterspele aangebied het. Dit het ook die Paralimpiese Winterspele 1984 en 1988 aangebied.

Op 12 Desember 2008 is Innsbruck gekies as gasheerstad vir die Olimpiese Jeugwinterspele 2012 wat van 13 Januarie tot 22 Januarie 2012 plaasgevind het.

Ander noemenswaardige gebeurtenisse in Innsbruck sluit die Air & Style Sneeuplank Wedstryd van 1994 tot 1999 en 2008 en die Yshokkie Wêreldkampioenskap in 2005. Tesame met die stad Seefeld het Innsbruck die Winter Universiade in 2005 aangebied. Innsbruck se Bergiselschanze is een van die heuwels vir die bekende Vierschanzentournee.

Innsbruck is die tuiste van die skooerklub FC Wacker Innsbruck, wat in die Oostenrykse Eerste Sokkerliga (tweede reeks) speel. FC Wacker Innsbruck se stadion, Tivoli Neu, is een van die agt stadions wat Euro 2008 aangebied het wat in Junie 2008 in Oostenryk en Switserland gespeel is.

Die stad het ook 'n Amerikaanse Voetbal eindronde, die Eurobowl XXII, tussen die Swarco Raiders Tirol en die Raiffeisen Vikings Vienna, aangebied.

Ekonomie en onderwys

Die stad het 'n hoogs ontwikkelde tremstelsel

Innsbruck is die kulturele en ekonomiese sentrum van Wes-Oostenryk en is een van die bekendste toeristesentra, met meer as 'n miljoen oornag verblyffasiliteite. Dit is ook 'n Universiteitstad.

In Innsbruck is daar ongeveer 78 000 werknemers en omtrent 8 000 werksplekke. 35 000 mense pendel daagliks na Innsbruck.

Toerisme

Toerisme is die belangrikste bron van inkomste vir die stadsraad, hoofsaaklik weens Innsbruck se middestad met die historiese geboue, die vriendelike omgewing en die uitgebreide sportsfasiliteite in die winter en somer.

Vervoer

Innsbruck is geleë langs die A12/A13 deurgang wat toegang tot die deurpad na Verona, Italië en München, Duitsland verskaf. Die A12 en A13 loop inmekaar naby Innsbruck, waar die A13 dan tot 'n einde kom.

Innsbruck Lughawe terminaal gebou

Innsbruck Hauptbahnhof, die belangrikste spoorwegstasie van Innsbruck en Tirol, is een van die besigste treinstasies in Oostenryk. Italië en suid-Duitsland word verbind deur die Oostenrykse oos-wes spoorweg wat die suid-wes roete deur die Brennerpas oorkruis.

Die stad se tremnetwerk bestaan uit twee stadsbane en twee bane wat die omliggende gebied – die Innsbrucker Mittelgebirgsbahn – tot Igls en die Stubaitalbahn tot in die Stubaital tot en met Fulpmes – bedien. Die netwerk sal in die komende jare vergroot word om Hall in Tirol in die ooste en Völs in die weste te bereik. (Sodoende word 'n vorige trembaan wat in die laat 1960's gesluit is en Innsbruck en Solbad Hall (soos Hall in Tirol vroeër bekend was) verbind het, vervang. Die trolliebusdiens sal afgeskaf word soos die tremnetwerk vergroot word. Verskeie busroetes bedien die binnestad en omliggende areas. Aan die einde van 2007 is die Hungerburgbahn — 'n kabelspoorwegdiens na die Hungerburgbuurt — ingewy.

Onderwys

Innsbruck is die tuiste van die oudste gimnasium in wes-Oostenryk, die "Akademisches Gymnasium Innsbruck". Die skool is gestig in 1562 deur die Jesuïete en was die voorloper van die Universiteit wat in 1669 gestig is.

Innsbruck is die tuiste van verskeie Universiteite. Die bekendste is die Universiteit van Innsbruck (Leopold-Franzens-Universität), die Innsbruck Mediese Universiteit en die MCI Management Center Innsbruck.

Politiek

Die uitslae van die 2006 plaaslike verkiesings was:

• Für Innsbruck 26% (konserwatief)
• Sozialdemokratische Partei Österreichs 19% (links)
• Oostenrykse Groenparty 18,5% (links)
• Oostenrykse Volksparty 15,5% (konserwatief)
• Freie Liste Rudi Federspiel 9% (regs)
• Freiheitliche Partei Österreichs 5% (regs)

Allerlei

• Die internasionale hoofkwartier van SOS Children's Villages, een van die wêreld se grootste liefdadigheidsorganisasies, is gelë in Innsbruck.
• Die internasionaal aktiewe nie-regeringsorganisasie, Oostenrykse Diens in die Buiteland, is in Innsbruck gestig in 1992 deur Andreas Maislinger en Andreas Hörtnagl. Die sentrale kantoor is gelee by Hutterweg, Innsbruck.
• Die Innsbruck Mediese Universiteit het een van Europa se vernaamste ski-beseringsklinieke.
• Douglas Adams voer aan dat hy die idee vir sy roman The Hitchhiker's Guide to the Galaxy gedirende 'n besoek aan Innsbruck in 1971 gekry het toe hy, nadat hy dagga gerook het, in 'n veld na die sterre gekyk het.
• Künstlerhaus Büchsenhausen, 'n internasionale gemeenskapsprogeam vir visuele en nuww media kunste, is in Innsbruck geleë.
• Die internasionale hoofkwartier van MED-EL, een van die grootste vervaardigers van kogleêre inplantings, is in Innsbruck geleë.
• Innsbruck spog met twee groot mere, Baggersee and Lansersee. Hierdie mere is gewilde kuierplekke vir plaaslike inwoners in die lente en somer.
• In die TV-reeks Friends (Seisoen 1, "The One With the Stoned Guy"), beweer Chandler dat hy 'n kelner was gedurende die Olimpiese Spele in Innsbruck in 1976 (alhoewel hy 8 jaar oud sou wees op daardie tydstip).[6]

Panoramiese oorsig na die weste

Susterstede

"Goue Dak"

Innsbruck se Susterstede is:

Freiburg im Breisgau in Duitsland (sedert 1963) Grenoble in Frankryk (sedert 1963) Sarajevo in Bosnië en Herzegowina (sedert 1980) Aalborg in Denemarke (sedert 1982)

Tbilisi in Georgië (sedert 1982) New Orleans in die Verenigde State (sedert 1995) Krakau in Pole (sedert 1998) Izmir in Turkye

Sien ook

• Lys van dorpe en stede in Oostenryk

Eksterne skakels

• (en) Toerisme-inligting oor Innsbruck op Wikivoyage
• (en) "Innsbruck". Encyclopædia Britannica. Besoek op 8 Maart 2019.
• Innsbruck.at – amptelike webblad
• Virtual tour Tirol/Innsbruck Geargiveer 12 April 2015 op Wayback Machine
• Map of Innsbruck Geargiveer 23 Desember 2005 op Wayback Machine
• Innsbruck Airport
• Congress (convention centre) Geargiveer 22 Junie 2021 op Wayback Machine
• Nordkette picture gallery Geargiveer 17 Mei 2014 op Wayback Machine
• Innsbruck.info – Toerismeraad
• FC Wacker Innsbruck
• Innsbruck Photo gallery
• Visiting Austrica.com Geargiveer 4 Mei 2009 op Wayback Machine – Toerisme blad vir Tirol
• Innsbruck Photos 2008
• Jesuit Church^{[dooie skakel]}
• Alpine Ski Maps.com – Winterkaart van dieInnsbruck area
• Alpine Ski Maps.com – Somerkaart van die Innsbruck area