Johanna van Broekhuizen

Johanna (Nannie) van Broekhuizen (Pretoria, 5 Maart 1908 (waarskynlik) – datum en plek onbekend) was ’n Afrikaanse skrywer en joernalis. Sy was nooit getroud nie en het aangesluit by die Sofiste, vir wie sy ’n prediker was.

Johanna (Nannie) van Broekhuizen.

Herkoms

Johanna van Broekhuizen was ’n agterkleindogter van pres. Paul Kruger en sy tweede vrou, Gezina Susanna Wilhelmina du Plessis (5 Mei 1831 – 20 Julie 1901). Haar grootouers aan moederskant was Frederik Christoffel (Frikkie of Ryk Freek) Eloff (9 Februarie 1850 – 14 November 1924) en Elsje Francina Kruger (19 Maart 1853 – 21 Oktober 1924). Haar moeder was Elsie Eloff (8 Maart 1880 – Pretoria, Suid-Afrika, 8 September 1945), wat op 15 Januarie 1904 in die Groote Kerk in Kaapstad in die huwelik bevestig is met die toe reeds 32-jarige predikant Herman van Broekhuizen, die NG gemeente Kuilsrivier se eerste leraar, nadat die Transvaalse owerheid toe reeds twee maal geweier het dat hulle in die bruid se geboortestad, Pretoria, trou. De Zuid-Afrikaan het twee kolomme aan die huwelik afgestaan en berig amper al die lidmate van die bruidegom se gemeente was daar en het waarskynlik met perdekarre of per trein na die middestad gekom. Van die vooraanstaande gaste was hoofregter lord Henry de Villiers en Marie Koopmans-de Wet, lede van die Kaapse Wetgewende Vergadering, drie hoogleraars van Stellenbosch en agt predikante van omliggende gemeentes. Aan vaderskant was Johanna se oupa ds. Hermanus van Broekhuizen, leraar van die NG gemeente Ficksburg van 1882 tot sy dood op 23 Oktober 1894.

Een van Johanna se ooms aan moederskant was die beeldhouer Fanie Eloff. Nog 'n oom, Sarel Eloff, was 'n onverskrokke Boere-kommandant tydens die Tweede Vryheidsoorlog. Johanna se ouers het mekaar Nederland ontmoet. Ds. Van Broekhuizen was een van die vroegste spelers in ’n Suid-Afrikaanse nasionale rugbyspan (1896; die naam Springbokke is eers vanaf 1906 gebruik), ’n predikant in die Nederduitse Gereformeerde (1898–1917) sowel as die Nederduitsch Hervormde Kerk (1917–1925), ’n Volksraadslid (1925–1933), Suid-Afrika se spesiale gesant in Nederland en België (1933–1941) en ’n Afrikaanse taalstryder wat hom onvermoeid beywer het vir ’n Afrikaanstalige universiteit in Pretoria. Hy was ook ’n adviseur van die Afrikaanse Bybelvertaling van 1933. Johanna se moeder het grootgeword in die Gereformeerde Kerk, waarvan haar ouers in die hoofstad gesiene lidmate was. Johanna se oudste suster was Elsie Francina, gebore op 29 Junie 1905, maar sowat ’n jaar later oorlede nadat sy per ongeluk bytsoda gedrink het. Herman Frederik, haar oudste broer wat ná Elsie gebore is, het lewenslank met sy gesondheid gesukkel en is oorlede toe hy 59 was. Daarna is Johanna gebore en eindelik in 1917 die jongste sib, wat ook haar ouma aan moederskant se name gekry het, Elsie Francina. Sy was getroud met ene Hendrik van Huyssteen en het in George afgetree.

Lewensloop

Johanna van Broekhuizen het in 1949 vertel sy het haar kinderjare op die dak van haar gesin se huis, Zonneschijn, in haar geboortestad, Pretoria, deurgebring. Die huis is na haar moeder genoem nadat die lidmate van ds. en mev. Van Broekhuizen se eerste gemeente, Kuilsrivier, haar dié naam gegee het. Johanna het haar moeder beskryf as "die ideale speelmaat". Toe sy vier jaar oud was, het Johanna saam met haar ouers na Holland gereis en daarna het sy geleentheid gekry om nog dikwels buitelandse reise te onderneem, maar sy het verkies om te "swerf", met ’n rugsak deur Europese berge of met ’n woonwa deur Suid-Afrika.

Ná hul terugkeer van Johanna se eerste reis in die buiteland het haar vader saam met genl. C.F. Beyers aan die 1914-rebellie deelgeneem en daarvoor 18 maande tronkstraf gekry. ’n Jaar later, omstreeks 1915, was sy oud genoeg om skool saam met Eloff-neefs en –niggies na die Oost-Eind School te gaan. Ná haar skooljare het sy ’n paar jaar lank as joernalis in die personeel van Ons Vaderland in Pretoria gewerk onder redaksie van dr. Gustav Preller. Een van haar kollegas was die digter Eugène Marais, wat Johanna se kindergediggies ontdek het.

Toe haar vader sy parlementêre loopbaan vir dié van gesant verruil, het sy en ouers sewe jaar lank in Nederland gaan woon. Die Tweede Wêreldoorlog het Holland in 1940 getref, maar die Van Broekhuizens kon op die vyfde dag ná die inval met ’n torpedojaer na Engeland ontvlug, waar hulle tot einde 1941 moes vertoef en van daar na Suid-Afrika kon terugkeer. Vier jaar later is haar moeder oorlede en in 1953 ook haar vader.

Uit haar pen het verskyn Verjaarsdag op die plaas (1955), Die paddakoor en ander gediggies (1947), Ewig gister (1936), Nasate ('n toneelstuk in twee dele, 1936) en Torinkies (1934).

Bronne

• (af) Vermaak, Adinda. 2003. Kroniek van ’n kontrei. Die verhaal van die NG Kerk Kuilsrivier. Kuilsrivier: NG Kerkraad.
• (af) Craven, Danie en Jordaan, Piet. 1955. Met die Maties op die rugbyveld 1880–1955. Kaapstad, Bloemfontein, Johannesburg: Nasionale Boekhandel Beperk.
• (af) Beyers, C.J. 1981. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek. Durban en Pretoria: Butterworth & Kie (SA) Bpk.
• (af) Nienaber, P.J. 1949. Hier Is Ons Skrywers! Biografiese Sketse van Afrikaanse Skrywers. Johannesburg: Afrikaanse Pers-Boekhandel.