NG gemeente Winburg

Die NG gemeente Winburg is die oudste gemeente in die Nederduitse Gereformeerde Kerk se Vrystaatse Sinode asook die oudste in die hele Vrystaat of destydse Transvaal.

Winburg se moederkerk.

Ds. Dirk van Velden is in 1850 bevestig as Winburg se eerste leraar, maar vertrek reeds in 1854 na die NG gemeente Ladismith, waar hy oorlede is op 23 Junie 1878.

Winburg se kerk omstreeks 1917.

Ds. Hermanus van Broekhuizen, van 1861 tot 1866 Winburg se tweede leraar waarna hy na Holland gegaan het.

Winburg se ou NG kerkgebou.

Ds. P.A.C. van Heyningen, leraar van 1867 tot sy aftrede in 1893.

Ds. J.J.T. Marquard, was Winburg se vierde leraar van 1894 tot sy dood op 18 Desember 1904. Voorheen was hy leraar van Bethulie van 1885 tot 1894.

Ds. W.H. Boshoff, leraar van 1906 tot sy afsterwe op 12 April 1918.

Ds. S.J. Botha was leraar van Winburg van 1948 af.

Winburg was van 1962 tot 1976 ds. F.J. van der Merwe se laaste gemeente.

Agtergrond

In 1840 is op Potchefstroom met 'n ooreenkoms tussen Hendrik Potgieter en Andries Pretorius die eerste Voortrekkerstaat gestig, wat die Republiek van Natalia genoem is en Transvaal, Noord-Vrystaat en Natal ingesluit het. Toe is ook die Voortrekkerkerk gestig, wat die gemeentes Potchefstroom, Winburg en Pietermaritzburg ingesluit het. Deur die Volksraad is op 16 Januarie 1841 die eerste kerkrade vir die gemeentes benoem en die Presbiteriaanse sendeling van Amerika, ds. Daniel Lindley, is as eerste leraar van hierdie Voortrekkerkerk aangestel.

Ds. Lindley het in Natal gewoon en in Maart 1842 op weg na Potchefstroom ook Winburg besoek, die eerste kerkraadslede bevestig, in die verskillende wyke van dié uitgebreide gemeente dienste gehou en die sakramente bedien. Hier het dan ook die doop- en lidmaatregisters van die gemeente begin. Met dié eerste besoek het ds. Lindley 331 kinders hier gedoop.

Eerste eie leraar

Op die walle van Laaispruit, waar dit in die Vetrivier vloei, het gedurende April 1837 meer as duisend Voortrekkerwaens saamgeskaar gestaan. Hier moes die trekke van Hendrik Potgieter, Sarel Cilliers, Gerrit Maritz en Piet Retief hulself en daarmee ook die Christelike beskawing verdedig. Ook om sy eerste leraar te verkry, moes die konsulent, ds. Andrew Murray, ernstige beswaar maak by die Kaapse regering omdat goewerneur sir Harry Smith ds. Van Velden na Harrismith en Natal wou stuur terwyl hy vir Winburg bedoel was.

Die gemeente is geruime tyd deur besoeke van di. Lindley, Andrew Murray (konsulent en leraar van NG gemeente Bloemfontein), en Pieter Roux (van die NG gemeente Smithfield bearbei, totdat sy eerste leraar, ds. D.J. van Velden, in 1850 hier bevestig is. Hy het die gemeente bedien tot 1853, toe hy 'n beroep aanneem na die NG gemeente Ladismith en daar gearbei het tot sy dood op 23 Junie 1878. Die gemeente is daarna as volg bedien: H. van Broekhuizen (1861 – '66), P.A.C. van Heyningen (1867 – '93), J.J.T. Marquard (1894–1904), W.H. Boshoff (1906 – '18), H.C.J. Bekker (1918 – '31), J.J. Hattingh (1932 – '47) en S.J. Botha (1948 – onseker).

Kerkbou

Die teenswoordige sierlike kerkgebou is gedurende die Tweede Vryheidsoorlog gebou en as onvoltooide kerk as hospitaal gebruik. Dis hierdie kerk wat in die Kultuurgeskiedenis van die Afrikaner (Deel III, p. 467) 'n ereplek gekry het en as voorbeeld van die katedraalstyl genoem word, en vanweë sy pragtige, algehele kliptoring buitengewoon imposant is. Ook die Rebellie van 1914 het sy spore hier agtergelaat en in 1917 tot die stigting van die gemeente Rietfontein uit hierdie gemeente gelei.

In 1947 het Winburg se moedergemeente 669 belydende lidmate gehad en Rietfontein 696. In 2014 het dit teruggesak tot 194 in die moedergemeente en 271 in Rietfontein.

Enkele leraars

• Hermanus van Broekhuizen, 1861–1866 (vertrek na Holland; van 1882 tot sy dood op 23 Oktober 1894 leraar van Ficksburg
• Petrus Arnoldus Conradus van Heiningen, 1867–1893 (emeriteer; oorlede in 1907)
• Willem Hendrik Boshoff, 1906 – 12 April 1918 (oorlede in die amp)
• Stephanus Jacobus Botha, 1948–1962
• Frederik Johannes van der Merwe, 1962–1976 (aanvaar sy emeritaat)

Sien ook

• Lys van eerste honderd NG gemeentes in Suid-Afrika

Bronne

• (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller). 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.