Nardus
Nardus (Nardostachys grandiflora of Nardostachys jatamansi; ook genoem muskus) is 'n blomplant van die Valeriaan-familie wat groei in die Himalaja-berge van China, Indië en Nepal. Die plant groei tot omtrent 1 m in hoogte en het pienk, klok-vormige blomme. Nardus risome (onderstok) kan vergruis word en gedistilleer word in 'n intens aromatiese amberkleurige eteriese olie met 'n baie taai konsistensie. Nardus-olie word gebruik as 'n parfuum, 'n wierook, 'n kalmeermiddel, en 'n kruie medisyne wat glo slapeloosheid, geboorte probleme en ander klein kwale beveg.
| Nardus | |
|---|---|
| |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Divisie: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Familie: | |
| Genus: | |
| Spesie: | N. grandiflora
|
| Binomiale naam | |
| Nardostachys grandiflora | |
Laventel (genus Lavandula) was ook bekend by die antieke Grieke as naardus, nard, geneem van die Siriese stad Naarda.
Habitat
wysigNardus kom in die Alpynse graslande van die Himalaja-state en dus in 'n gebied wat van Afghanistan in die weste tot by Mianmar en China in die ooste strek teen hoogtes van tussen 3 000 en 5 000 meter bo seevlak voor.[1] Die plant aard veral op droë, beskermde plekke. Die grootskaalse oes van wilde plante en die bedreiging van sy natuurlike habitat het die voorkoms van Nardusplante reeds duidelik verminder. Alhoewel nardus as 'n beskermde plant gelys word en beperkings op die handel met hele wortels of stukkies daarvan geplaas is, het die (wettige) handel met verwerkte produkte soos olie, pille en poeier toegeneem.[2]
Olfaktoriese gebruik
wysigNardusolie was bekend gewees in die antieke tyd en was deel van die Ayurvediese genesing en kruietradisies van Indië. Dit was bekom as 'n luuksheid in antieke Egipte, die Nabye Ooste en Rome, waar dit die hoofbestanddeel was van die parfuum nardinium. Die Romeinse wetenskaplike en skrywer Gaius Plinius Secundus lys in sy "Natuurgeskiedenis" (Naturalis historia) twaalf spesies van nardus, herkenbaar met wisselende sekerheid, in 'n reeks van laventel stoechas en tuberous valerian tot ware nardus (in moderne terme Nardostachys jatamansi).
Nardinium was die gewildste parfuum, en nardusolie die waardevolste salfolie wat slegs vir priesters, konings en hooggeplaaste ingewydes bestem was.[3] Dit is byvoorbeeld as 'n grafgif in die Egiptiese farao Tut-ank-Amon se graf gevind, en die koningin van Saba het dit as 'n geskenk aan Salomo gegee.[4]
Dit was gebruik as een van die Elf Kruie vir die Wierook van die Tempel in Jerusalem.
Nardusolie was 'n gewilde skoonheidsmiddel, maar het ook 'n belangrike spirituele rol gespeel en is by begrafnis-, maar ook geheimsinnige rituele en plegtighede gebruik.[5][6]
Nardus word twee maal genoem in die Bybelse liefdeslied, die Hooglied van Salomo verse (1:12 en4:13). In Markus 14:3 en Johannes 12:3 gebruik Maria, suster van Lasarus 'n pond egte, baie kosbare nardussalf om Jesus te salf, ontwaardig Judas Iskáriot onder andere, die dief wat van die bydraes geneem het (en wat Hom later sou verraai het), en veroorsaak dat Judas vra "Waarom is hierdie salf nie vir drie honderd pennings verkoop en die geld aan die armes gegee nie?" Vroeër in Jesus se verkondiging Lukas 7:37-50, het 'n ongenoemde sondares sy voete met salf gesalf, en het sy sy voete natgemaak met haar trane en hulle afgedroog met die hare van haar hoof. Die kosbare parfuum het uit 'n albaste fles gekom, wat aandui dat dit heel moontlik nardus was. 'n Fles van nardus in hierdie samelewing was baie duur. Nardus was nie inheems aan die Bybelse heilige land nie en is saam met ander geneeskundige plante en speserye soos cassia en kaneel op die tradisionele handelsroetes uit Indië ingevoer.[7]
Romeinse kookkuns
wysigIndiese nardus (Latyns: Spica Indica, Nardostachyum), die aar van 'n balderjanplant (Nardiostachyus jatamansi),[8] is veral as 'n bestanddeel in souse gebruik wat by vleisgeregte bedien is. Die aar was uiters kosbaar en is teen 100 denarii per pond verhandel.[9] Een denarius was die loon wat 'n Italiese arbeider in die vroeë Keisertyd daagliks verdien het; met 'n halwe denarius per dag kon 'n mens destyds in sy basiese behoeftes voorsien.[10] Die Romeine het egter ook die blare gebruik wat tot klein koeëltjies saamgerol is en tussen 40 en 75 denarii gekos het.[11]
Plinius het in sy Natuurgeskiedenis ook na die verskillende geurstowwe verwys wat by wyn gevoeg is; wyn met nardus en cassia (Laurus cassia) was een van die eenvoudigste resepte.[12]
Moderne gebruik
wysigDeesdae word nardusolie nie wyd gebruik nie soos baie van die balderjan verwante. Die eteriese olie word verkry deur stoom distillasie en is 'n basis geur met 'n aardse/muffe reuk. In die moderne esoterie word dit vir verskillende doeleindes soos meditasie en aanbidding gebruik en vergemaklik na bewering die spirituele eenwording met die Goddelike sfeer.[13] Fisies word die eteriese olie gebruik as 'n diuretikum, nuttig vir uitslae en vel allergieë, dit is 'n antifungaal en het 'n balanseerende uitwerking of die menstruale siklus. Emosioneel word hierdie olie gereserveer vir ingewortelde grief en ou pyn. In palliatiewe sorg help dit om die oorgang van lewe na die dood te versag.
Verwysings
wysig- ↑ World Wildlife Fund: Indiese nardus
- ↑ World Wildlife Fund
- ↑ "www.satureja.de: Eteriese olies". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 September 2007. Besoek op 24 Februarie 2008.
- ↑ Heinrich, Jessica: Das olfaktorische System beim Menschen. Der Einfluss von Gerüchen auf das Verhalten. München/Ravensburg: GRIN Verlag für akademische Texte 2006, bl. 5
- ↑ "www.satureja.de: Eteriese olies". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 September 2007. Besoek op 24 Februarie 2008.
- ↑ Bybelplante: Nardostachys grandiflora (de)
- ↑ Bybelplante: Nardostachys grandiflora
- ↑ Vergelyk Plin. Nat. 12, 42-45
- ↑ André, Jacques: Essen und Trinken im Alten Rom. Stuttgart: Philipp Reclam jun. 1998, bl. 179
- ↑ Pleticha, Heinrich en Otto Schönberger (reds.): Die Römer. Ein enzyklopädisches Sachbuch zur frühen Geschichte Europas. Bindlach: Gondrom 1992, bl. 169
- ↑ André (1998), bl. 179
- ↑ André (1998), bl. 147
- ↑ "www.satureja.de: Eteriese olies". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 September 2007. Besoek op 24 Februarie 2008.
Bibliografie
wysig- Hierdie artikel is oorspronklik vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel, Spikenard.
- Dalby, Andrew: Dangerous Tastes. The Story of Spices. Londen: British Museum Press 2000, bl. 83-88. ISBN 0-7141-2720-5, US ISBN 0-520-22789-1
- Dalby, Andrew: Spikenard. In: Davidson, Alan (red.): The Oxford Companion to Food. Tweede uitgawe. Oxford: Oxford University Press 2006. ISBN 0-19-280681-5