Oktoberfest
Die Oktoberfest in die Beierse hoofstad München (Suid-Duitsland) is die grootste volksfees ter wêreld. Dit word sedert 1810 op die Theresienwiese, 'n voormalige weiveld in die weste van München, gehou en lok jaarliks meer as ses miljoen besoekers. Die plaaslike brouerye brou 'n spesiale bier, die sogenaamde Wiesn Märzen, met meer stamwort en 'n hoër alkoholgehalte (5,8% of meer) vir hierdie fees.
Geskiedenis
wysigDie eerste Oktoberfest
wysig
Oktoberfeste is vroeër dikwels in Beiere gehou om die laaste voorrade Maartbier voor die begin van die nuwe brouseisoen te verbruik.
Die huidige groot Oktoberfest in München is in vergelyking met ander volks- en skuttersfeeste in Duitsland nog 'n relatief onlangse verskynsel en is vir die eerste keer op 17 Oktober 1810 gehou. Ter geleentheid van hulle bruilof op 12 Oktober 1810 het kroonprins Lodewyk I van Beiere en prinses Therese van Sakse-Hildburghausen op 'n weiland net buite München 'n groot perdewedren gehou. Die weiveld word sedertdien Theresienwiese genoem, en in die plaaslike Beierse dialek word na die Oktoberfest dus ook as d' Wiesn ("die weiveld") verwys.
Aangesien kroonprins Lodewyk baie in die antieke Griekeland belang gestel het, het een van sy onderdane voorgestel om die fees in die styl van die antieke Olimpiese Spele te hou. Lodewyk was begeester deur hierdie idee, en in sy vroeë jare het die Oktoberfest gevolglik nog 'n oorwegend sportiewe karakter gehad. Die koningshof het destyds besluit om die perdewedren presies een jaar later nog eens te hou, en die tradisie van die jaarlikse Oktoberfest het 'n aanvang geneem.
Die ontwikkeling tot 'n volksfees
wysig19de eeu
wysig
As gevolg van die Napoleontiese Oorloë het die fees in 1813 nie plaasgevind nie, maar daarna het die Oktoberfest jaarliks gegroei. Naas die perdewedren het ook klimpale, kegelbane en skommels die feesgangers vermaak. In 1818 is die eerste mallemeule opgebou. 'n Aantal loterye het met hul gewilde pryse - porselein, silwer- en juweliersware - volwasse besoekers gelok. Vanaf 1819 is die fees deur die stadsregering van München as 'n jaarlikse gebeurtenis georganiseer.
In 1850 is 'n standbeeld van Bavaria op die feesterrein opgerig en in 1853 is 'n erehal, die Ruhmeshalle München, vlakby die standbeeld voltooi. In die volgende jare het die fees enkele kere as gevolg van cholera-epidemies (in 1854 en 1873) en oorloë (die Pruisies-Oostenrykse Oorlog in 1866 en die Frans-Duitse Oorlog in 1870) nie plaasgevind nie.
Teen die einde van die 19de eeu het die Oktoberfest geleidelik sy huidige karakter as 'n internasionale volksfees begin ontwikkel. Die begin van die fees is weens die warmer weer na September geskuif, en net die laaste week van die Oktoberfees lê sedertdien nog in Oktober. Sedert 1880 het die plaaslike owerhede die verkoop van bier toegestaan en in 1881 het feesgangers die eerste braaihoenders (Beiers: Hendl) geniet. Die meer as 400 stalletjies en tente is destyds ook van elektriese lig voorsien. Groot biertente het nou steeds meer sitplekke vir besoekers en verhoë vir die tradisionele blaasorkeste gebied. Die fees het daarnaas ook steeds meer die karakter van 'n vermaaklikheidspark gekry.
20ste eeu
wysigIn die jaar 1910 het die Oktoberfest sy 100ste verjaardag gevier en is daar 12 000 hektoliter bier geskink. Die Bräurosl, eens die grootste biertent, het destyds reeds sitplekke vir 12 000 besoekers gebied. Tans is die Hofbräu-Festhalle met 10 000 sitplekke die grootste biertent op die Oktoberfest.
In die jare van die Eerste Wêreldoorlog (1914 tot 1918) is geen Oktoberfest gehou nie. In 1919/1920 is slegs 'n beskeie "Herfsfees" gevier, en in 1923/1924 kon die fees as gevolg van die heersende hiperinflasie nie gehou word nie. Ook gedurende die Tweede Wêreldoorlog tussen 1939 en 1945 het die fees nie plaasgevind nie. In die na-oorlogse München is tussen 1946 en 1948 ten minste weer klein "Herfsfeeste" gehou. Die Oktoberfest het dus sedert sy begin 24 keer nie plaasgevind nie.
1950 het die burgemeester van München, Thomas Wimmer, die eerste biervat getap en hierdie "amptelike" openingseremonie vind nou jaarliks plaas. Die Oktoberfest het in die volgende jare tot die grootste volksfees ter wêreld ontwikkel. Die perdewedren is ná die oorlog - met uitsondering van die 150-jaarfeesvierings in 1960 - nie meer gehou nie.
Die mees tragiese gebeurtenis in die geskiedenis van die Oktoberfest was die bomontploffing by die hoofingang op 26 September 1980, een van die grootste aanslae ooit in Duitsland wat deur 'n jong regsgesinde ekstremis gepleeg is. Dertien mense, waaronder per ongeluk ook die dader, het hulle lewens verloor en meer as 200 is beseer.
Die Oktoberfest vandag
wysigTans lok die Oktoberfest jaarliks meer as ses miljoen besoekers, waaronder talle buitelandse gaste uit onder meer Italië, die Verenigde State, Japan en Australië. In die laaste jare het 'n groeiende aantal besoekers tradisionele Beierse volksdrag gedra.
Die feesterrein met 'n oppervlakte van 31 hektaar en 'n personeel van 12 000 (waarvan 1 600 kelners en kelnerinne) bied tans sowat 100 000 sitplekke in die biertente. Dit neem gemiddeld tien weke om die tente op te slaan en vyf weke om hulle weer te verwyder.
Die gemiddelde aantal jaarlikse besoekers is sowat ses miljoen - met 'n rekord van 7,1 miljoen wat in 1985 behaal is. Daar word beraam dat die totale omset van die Oktoberfest in München sowat een miljard Euro beloop. Tans kom sowat sestig persent van die besoekers uit München, twaalf persent uit die res van Beiere en sowat vyftien persent uit die buiteland, veral uit Italië. In 2007 was daar 6,2 miljoen besoekers wat 6,7 miljoen liter bier gedrink en 'n halfmiljoen braaihoenders geëet het. Benewens hoender- en varkvleis word vis ook bedien. Steckerlfisch (makriele wat op stokkies gebraai word) en visrolletjies is al lank tradisionele Oktoberfest-disse.
Die oormatige gebruik van alkohol het in die laaste jare 'n probleem geword. Sedert 2005 word die uitbundigheid van sommige besoekers met die nuwe Ruhige Wiesn-konsep getemper sodat die tradisionele atmosfeer bewaar kan word en ook gesinne met kinders en bejaardes die fees weer kan geniet - tot ses uur saans word net tradisionele blaasmusiek in die tente toegelaat en die geluid van musiek mag nie meer 85 dB oorskry nie.
Die hoogtepunte van die fees
wysig
In 1887 was die feesterrein nog buite die stad geleë en die fees het met die gashere se optog na die Wiesn begin. Hierdie optog vanuit die middestad na die feesterrein met die plaaslike brouerye se versierde perdewaens, die gashere se koetse en die verskillende biertente se blaasorkeste is nog steeds die amptelike openingseremonie, en dit word tans deur München se burgemeester en die Münchner Kindl (die "kindjie van München", die amptelike wapenfiguur van die stad) gelei.
Nadat die optog die Wiesn bereik het, word die eerste biervat stiptelik om twaalfuur smiddags deur München se burgemeester in die Schottenhamel-feestent "getap". Die feesgangers kyk gespanne toe en wonder hoeveel hamerslae die burgemeester gaan benodig om die biervat te open. Sodra hy uitroep "O'zapft is!" ("Die vat is getap!"), is die Oktoberfest amptelik geopen. Op die Bavaria-trap word vervolgens 'n saluut van twaalf skote gevuur - dit is die sein vir die ander biertente se gashere dat hulle nou ook die eerste bier mag bedien.
Op die eerste Sondag van die Oktoberfest vind sedert 1950 die tradisionele optog van volkspele-groepe plaas. Met meer as 8 000 deelnemers, wat in tradisionele kleredrag oor 'n afstand van sewe kilometer vanuit die Maximilianeum na die feesterrein trek, is hierdie optog een van die grootstes van sy soort wêreldwyd. Die optog met die eerste minister van Beiere en sy eggenote, versierde perdewaens en orkeste en groepe uit Beiere, Oostenryk, Switserland, Noord-Italië en ander Europese gebiede word eweneens deur die Münchner Kindl gelei.
Oktoberfest-vierings in ander lande
wysigTerwyl die tweede grootste Oktoberfest in Duitsland jaarliks in die Nedersaksiese hoofstad Hannover gehou word, het Duitse immigrante die Oktoberfest-tradisie ook in oorsese lande ingevoer.
Die Oktoberfest in die Kanadese tweelingstad Kitchener-Waterloo (provinsie Ontario) is met 700 000 besoekers tans die grootste Oktoberfest buite Duitsland. 'n Groot aantal ander Noord- en Suid-Amerikaanse stede hou hul eie jaarlikse Oktoberfest, waaronder Blumenau (deelstaat Santa Catarina, Brasilië, meer as 600 000 besoekers), Cincinnati (deelstaat Ohio, VSA, meer as 500 000 besoekers), Villa General Belgrano (provinsie Córdoba, Argentinië), Valdivia en Llanquihue (albei in Chili).
In September 2007 het die eerste Oktoberfest in Montréal (provinsie Québec, Kanada) plaasgevind.
Bronne en verdere leesstof
wysig- Von Welser, Maria: Münchner Oktoberfest. München: Bummel-Verlag, 1982, ISBN 3-88781-004-X
- 175 [Hundertfünfundsiebzig] Jahre Oktoberfest: 1810–1985, uitgegee deur die Landeshauptstadt München, saamgestel deur Richard Bauer en Fritz Fenzl. München: Bruckmann-Verlag 1985, ISBN 3-7654-2027-1
- Stolte, Reiner: Die Geschichte vom Münchner Oktoberfest – The History of the Munich Oktoberfest. Strokiesverhaal, München: Herbert-Utz-Verlag 2004, ISBN 3-8316-1168-8
- Veiz, Brigitte: Das Oktoberfest, Masse, Rausch und Ritual. Psycho-Sozial-Verlag 2006, ISBN 3-89806-484-0
Eksterne skakels
wysig| Wikimedia Commons bevat media in verband met Oktoberfest. |
- Oktoberfest - Die amptelike Oktoberfest-webtuiste (Engels en Duits)
- muenchen.de: Zur Historie des Oktoberfestes Geargiveer 15 Desember 2007 op Wayback Machine
- Oktoberfest München - Inligting
- Beelde van Oktoberfest Geargiveer 25 September 2015 op Wayback Machine
