Toek Blignaut

Toek Blignault (*17 Mei 1922, Bloemfontein –† 5 Januarie 2007, Bloemfontein) was 'n Suid-Afrikaanse skrywer wat hoofsaaklik bekendheid verwerf het vir haar ontspanningslektuur. Sy het ook verskeie jeugverhale gepubliseer. Gedurende haar loopbaan verskyn daar byna 100 werke uit haar pen. Haar twee dogters is ook bekende skrywers, Lynette Scott en Leandré Hanekom.

Lewe en werk

Johanna Marthina Sophia Venter, is op 17 Mei 1922 in Bloemfontein gebore. As volwassene is sy besonder kort en sy word eindelik slegs vier voet ses duim lank. Sy bring haar eerste kinderjare op haar ouers se plaas, Noordhoek, naby Kafferrivier in die Vrystaat deur. Op die plaasskool by Kafferrivier begin sy met haar skoolopleiding. Tydens die depressie in die dertigerjare verloor haar pa die plaas en die gesin trek Lindley toe. Hier matrikuleer sy, waarna die gesin na Pretoria toe trek, waar sy begin werk by die Paleis van Justisie terwyl sy in die aande buitemuurs verder studeer in die lettere en wysbegeerte. Hier raak sy verloof aan Piet Blignaut, waarna 'n  ander Blignaut, Japie, deur 'n korrespondensieklub vir haar uit die destydse Noord-Rhodesië (tans Zambië) begin skryf.

Op 6 November 1944 trou sy in Pretoria met die 35-jarige Jacobus Nicolaas Francois (Jaap) Blignaut van die destydse Noord-Rhodesië maar oorspronklik van Marico. Twee dogters word uit die huwelik gebore, Leandré in 1948 en Lynette in 1950. Lynette skryf die boek Bestemming gister onder haar nooiensnaam en ander boeke onder die naam Lynette Scott. Leandré is getroud met Jacobus Johannes (Buks) Hanekom en woon op Bloemfontein. Sy is ook 'n  skryfster wat onder die naam Leandré Hanekom skryf.

Ná die huwelik woon Toek en haar man in Pretoria en verhuis daarna na Halfweghuis. Hier begin sy ernstig skryf terwyl sy kinders grootmaak. Sy maak haar debuut in 1957 met verhale vir tydskrifte en wen dan twee vervolgverhaal wedstryde van die destydse Afrikaanse Pers. Op grond hiervan word sy op die redaksie van Rooi Rose aangestel en skryf talle kortverhale, vervolgverhale en artikels, terwyl sy ook die hele land deurreis om stof in te samel vir die rubrieke wat sy behartig. Sy verlaat na twaalf jaar se diens die Rooi Rose om gesondheidsredes, maar herstel genoegsaam om 'n  pos by die Uitgewers J.P. van der Walt en Seun te aanvaar. Sy en haar man se droom van 'n  plekkie by die see raak te sterk en hulle verhuis na Hermanus, maar wanneer die kinders uit die huis uit is raak hulle eensaam en trek terug Pretoria toe. Hier hervat sy haar betrekking by J.P. van der Walt en Seun.

Na aftrede trek sy en haar man na Brandfort in die Vrystaat, waar hy op 7 September 1991 oorlede is. Vir die tydskrif Keur hanteer sy die rubriek waardeur eensames mekaar kan ontmoet (Toek se soekhoek) en deur hierdie rubriek leer sy haar tweede man, Steve Human, ken. Hy is 'n  afgetrede hoof van veiligheid en 'n  veiligheidskonsultant. Hulle is vanaf 1994 vir ses jaar tot met sy dood getroud. Hierna trek sy na die Siësta-tehuis vir bejaardes in Bloemfontein, waar sy tot met haar dood woon. Sy is op 5 Januarie 2007 aan 'n  hartaanval in Bloemfontein oorlede.

Skryfwerk

Ontspanningslektuur

In Stem van die steenuil (1962) begewe die beroemde chirurg Bernard van Druten hom in 'n  gerieflikheidshuwelik na die dood van sy vrou Marilese. Sy huwelik met die jong Frans-Belgiese Minette los baie probleme op. Sy dogter Sindie het weer 'n  jong ma en speelmaat en hy hoef nie met Ellen, sy oorlede vrou se niggie, te trou soos sy van hom verwag nie. Vir Minette gee dit uitkoms uit die Belgiese Kongo. Sy raak egter lief vir Bernard en besef sy sal hard moet werk om sy liefde te wen en haar huwelik te red. Die raaiselagtige omstandighede van Marilese se dood kompliseer dinge egter.

Die weeskind Tania Brink beland in Donker skadu’s oor Rheinheim (1963) op die Bolandse plaas Rheinheim as geselskapsdame vir die verlamde Mathilde van Rhein. Mathilde se seun, Kirsten, het Tania aangestel met die oogmerk om sy ma te laat afsien van haar planne om hom met die buurdogter, Eveline de Villiers, te laat trou. Intussen konkel Eveline en Kirsten se neef, Armand Rodelec, ook om haar en Kirsten getroud te kry, maar met die doel om geld uit Kirsten te kry vir hul eie planne. Tania luister 'n  gesprek tussen die twee af en ry dan hul planne in die wiele. Toe skryf Eveline vir Tania dat sy weet wie Tania se ma is en bereid is om die inligting teen 'n  groot bedrag te verkoop. Die enigste manier waarop Tania die bedrag geld in die hande kan kry, is deur Mathilde se juwele te steel en te verkoop. Sy moet nou kies tussen haar smagting na die ware identiteit van haar ma, haar gewete en haar heimlike liefde vir Kirsten.

Die donker kavalier (1972) is Antoinette Cordier se verhaal. Na haar ouers se dood gaan sy na die Herberg van die Swart Haan om by haar pleegouers te gaan woon. By die herberg gebeur egter snags geheimsinnige dinge en die vermoede is dat die berugte Donker Kavalier iets daarmee te doen het.

In Tussen bladsy twaalf en dertien (1972) voel Elsa aan dat daar iets verskrikliks in haar man, Johan, se verlede in Johannesburg gebeur het. Toe hulle hierheen moet verhuis, is hy bang dat mense hom sal herken en hy weier om uit te gaan of 'n  vriendekring op te bou. Wanneer sy die stukkie papier kry waarop hy geskryf het: “Tussen bladsy twaalf en dertien”, weet sy instinktief dat dit die sleutel is tot die oplossing van die geheim, sy moet net uitvind watter boek.

In Geheim van La Mouette (1973) word Coralie de Cartenet vir geld afgepers deur 'n  onbekende man wat sê dat hy bewyse het dat nie sy of haar ma geregtig is op die titel van markiesin of op hulle eiendom of geld nie. Sy vra die hulp van die beroeps duiker Don Westmore om die kissie waarin die bewyse opgesluit lê, by die wrak van die skip La Mouette uit te duik. By die wrak speel heelwat dramas af.

In hierdie silwerkruik (1973) is Karolien se verhaal. Haar ouers skei en haar ma nooi haar om te kom kuier aan huis van haar nuwe verloofde, die miljoenêr Dawid Maritz. Die atmosfeer in die huis is egter nie aangenaam nie. Dawid maak 'n  redelike indruk, maar sy onbeskofte seun Kieran vryf Karolien dadelik verkeerd op. 'n  Reeks ongelukke versterk die gevoel van onheil wat sy oor die huis ervaar, maar sy begin wonder of die onuitstaanbare Kieran nie miskien 'n  dieper kant het nie.

Melanie Greyling gaan in Simfonie van die see (1973) op die ingewing van die oomblik na Duintjiesbaai om perspektief te probeer kry op haar stormagtige verhouding met Martin Lorimer. Hier ontmoet sy die man van die see, Bert Eygelaar.

In Nag van die uile (1974) weet Lientjie Louw nie wie haar regte ouers was nie. Haar vriend, Anton, moedig haar aan om na die Villa Paloma toe te kom, want sy het rede gehad om te glo dat sy haar moeder hier op Ponta do Ouro in Mosambiek sou vind. Hier verwelkom Fernando de Monteiro haar en hy is dadelik lief vir haar en sy vir hom. Sy het sy liefde en bystand nodig want sy is bang. Sy het rede gehad om bang te wees, want Fernando is 'n  getroude man.

In Geen genade op Kleinbegin (1975) laat Werner en sy ma vir Melissa, haar ma en haar twee onnutsige boeties na Kleinbegin kom. Hier sit hulle nou sonder enige geld in hierdie onmoontlike huis met paddas in die drinkwater en 'n  klomp lendelam meubels op die solder tussen die spinnekoppe. Dan is Werner nog 'n  buffel ook, maar hy laat tog Melissa se hart vinniger klop.

Jagluiperd van die see (1975) speel tydens die Franse Rewolusie af. Die adel meisie Madrilene Delacroix moet vlug voor die gepeupel. Sy beland in die hande van Le Geupard, die Jagluiperd van die See, 'n  gewetenlose seerowerkaptein, wat haar in die wit slawehandel plaas. Hy doen haar geen fisiese leed aan nie, maar kwets en verneder haar tog en sy besef dat sy ten spyte van alles tog omgee hoe hy voel. Daar is ook nog Francois Croutier, die Fransman wat haar eers wil vermoor en later in 'n  tweegeveg veg om haar eer en die ryk Kaapse boer Auguste du Bois, wat bereid is om sommer baie geld vir haar te betaal.

In Lig jou sluier, Jesebel (1976) verander Petrie Steenkamp se jong lewe wanneer sy die verjaardagkaartjie met haar pa se handskrif daarop in die heining vind en met 'n  skok sien aan wie dit geadresseer is. Op dieselfde dag ontvang sy 'n  telegram met nog erger tyding, wat haar sonder heenkome laat. Sy begin 'n  nuwe lewe op die Laeveldplaas Blydedal, tussen vreemde mense, waar sy onder instruksies is van haar onbekende voog, Alwyn Theunissen. 'n  Botsing tussen hulle is onvermydelik, met die teenwoordigheid van Ellen Claassen wat ook niks goeds voorspel nie.

Die wind is haar metgesel (1976) vertel van Salome Delangres, wat van Frankryk na Suid-Afrika kom om wraak te neem vir die onreg wat haar pa, Jean-Paul, aangedoen is. Op die familieplaas Montcroix word Salome baie kil ontvang deur haar tante Zenobia. Daarteenoor is die aantreklike Renard, haar tante se aangenome seun, baie vriendelik.

In Jy, Prins van verre (1978) gaan die vriendinne Sidonie en Sandra op 'n  buitelandse vakansiereis, veral sodat Sidonie vir Philip Corderos, aangetroude familielid van haar stiefma, kan ontmoet. Sy raak smoorverlief op hom en Sandra hou ook baie van Philip se aangenome broer, Manuel. Senora Theresa, die twee se ma, het egter reeds lankal vir hulle vroue uitgesoek.

Die erfgenaam (1980) beskryf die plaas Le Souvenir se mense. Dit was Stefanie Meiring se grootwordplaas en haar geskiedenis was nog altyd nou verweef met dié van die Beckers, aan wie dit al geslagte lank behoort het. As jong meisie gaan sy stad toe om weg te kom van die vyandigheid wat sy by sommige van Le Souvenir se mense aangevoel het. Ná Marius Becker se dood vertel 'n  prokureur haar egter iets wat haar verlede in ‘n ander lig plaas en haar toekoms onherroeplik verander.

In Pad na Samarkand (1980) kry Debbie Delport (vergesel van haar witmuis Charlie) werk by Soleil, die firma wat dokumentêre rolprente oor vreemde plekke maak. Sy is die persoonlike assistent van Tinus Eybers en sien al die ver, vreemde plekke waarvan sy nog altyd gedroom het. Tinus se gewese verloofde, Laura, gaan egter uit haar pad om die lewe vir Debbie onaangenaam te maak.

Rosita (1981) is die wilde dogter van die weduwee Janna van Andel en haar gewese man, die Spaanse stiervegter Fernando Cavaleros. Hier in die Kaap aan die einde van die sewentiende eeu het haar moeder moed opgegee dat sy haar soos 'n  dame sal gedra. Die goewerneur besluit dat sy moet trou en 'n bruidegom uit Holland moet laat kom. Wanneer sy hoor dat die skip met hom gestrand het, loop sy weg soontoe om te gaan kyk hoe hy lyk. Hier kry sy egter met die kaptein van die skip te doen en vind uit dat sy nie oral haar sin gaan kry nie.

Die misdaadverslaggewer Pieter Visagie raak in Luister wie daar fluister (1983) betrokke by Linda Welthagen en die verhaal wat sy moet skryf rondom die geskiedenis van haar ouma, die barones Mathilda von Rhomberg. Die moordverhaal wat hulle skryf word egter werklikheid en hulle moet uitvind wie een van die rewolwers wat in die fotoverhaal gebruik moes word, gelaai het en wie die kosbare Rhomberg-geld gesteel het.

In Boodskap uit die stormnag (1987) lei haar Tant Alicia se laaste wens vir Jennie Delaney terug na haar geboorteland om die plaas Druiswater te koop en die tergende raaisel van haar verlede op te los.

Andrea se tweelingsuster Adéle word in Nag van die nuwemaan (1986) kort na geboorte aan ryk Amerikaanse pleegouers afgestaan. Hulle ontmoet mekaar weer na twintig jaar en almal is verstom oor hoe eenders hulle lyk. Adéle tree egter snaaks op en geld verdwyn uit haar werkgewer se brandkluis, dit nadat Adéle daarop aangedring het dat hulle selfs dieselfde klere moet dra.

Jeugverhale

Toek skryf ook verskeie werke vir die jeug. Oupatjie Knipmes is vir 26 jaar 'n  voorgeskrewe boek aan die Universiteit van Wes-Kaapland.

Die waterverkoper word in 1984 met 'n  tweede prys bekroon in die kinderboek wedstryd van die Suid-Afrikaanse Nasionale Raad insake Alkoholisme (Sanra).

Eerbewyse

Toek Blignaut ontvang in Desember 2006 'n  Suid-Afrikaanse letterkundetoekenning, geborg deur die Departement van Kuns en Kultuur, vir haar lewensbydrae tot die Suid-Afrikaanse letterkunde.

Publikasies

Werke wat uit haar pen verskyn sluit in:

1960 - Eiland in die son

1962

• Stem van die steenuil
• Prinses van die volmaan

1963

• Donker skadu’s oor Rheinheim
• Vrou, dwaasheid is onrustig

1970

• Donker op Nebo
• Hier kiep-kiep, daar kiep-kiep

1971

• Sewe goue kandelare
• Tussen bladsy twaalf en dertien

1972

• Die donker kavalier
• Merk van die silwersabel
• Omdat jy myne is
• Simfonie van die see

1973

• Agter die groen deur
• Geheim van La Mouette
• In hierdie silwerkruik
• Nagkoets na nêrens

1974

• Gewels van gister
• Jagluiperd van die see
• Nag van die uile

1975

• Geen genade op Kleinbegin
• Uit hierdie donker nag

1976

• Lig jou sluier, Jesebel
• Die wind is haar metgesel

1977 - My pad na geluk

1978 - Jy, prins van verre

1979

• Hoor die bergwind fluister
• Rosita met die swart rapier

1980

• Die erfgenaam
• Die klok slaan dertien
• Pad na Samarkand

1981

• Af met jou masker, kavalier
• Gister se goue strande
• Rosita
• Die seuns van ouman Raubenheimer
• ‘n Tyd om lief te hê

1983

• Geen wyn vir die goewerneur
• Luister wie daar fluister
• Swaard van die Apollyon
• Waar die nimmerland eindig

1985

• Boodskap uit die stormnag
• Die waterverkoper

1986

• Nag van die nuwemaan
• Die vlindervanger

1987              

• Die bergwind fluister

• Onbekende erfenis

1988 - Salome se soektog

1990

• Soos wind deur populiere
• Tzigane
• Ver anderkant verlange

1991 - ‘n Bruidegom vir Marjolein

1992 - Onmin in Eden

1994 - Wanneer die Koriki weer sing

2000 - Tweedrag op Eendracht

2006 - Silwerkruik

Jeugverhale:

1960 - Oupatjie Knipmes

1978

• Blinkwater se geheim
• Sindie se nuwe speelmaat
• Sindie van die sirkus
• ‘n Sussie vir Sindie

1980 - Die klok slaan 13

1981 - Eduardie se erfenis

1982 - Die swerfkinders

1985 - Die waterverkoper

1990

• Dik Dawid skrik groot
• Pad na Monomotapa

Bron

• Blignaut, Toek. Lewenskets. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein (ongepubliseerd)