Venpet-Venoil-ramp

Die Venpet-Venoil-oliebesoedelingsramp van 1977 het gevolg op die botsing van die supertenkskepe Venpet en Venoil aan die Suid-Afrikaanse kus. Die grootste skeepsramp van alle tye is ternouernood voorkom.

Skepe

Die susterskepe betrokke by die voorval is altwee in 1973 deur Mitsubishi Heavy Industries in Nagasaki teen ‘n koste van VS$28 miljoen elk gebou. Hulle het onder die vlag van Liberië gevaar, maar was die eiendom van Bethlehem Steel Corporation in Baltimore. Saam het die skepe ‘n bemanning van 84 gehad, wat hoofsaaklik uit Taiwan afkomstig was.

Roete

Beide skepe het ruolie van die Persiese Golf na Europa en Noord-Amerika vervoer. Die skeepsroete om die Kaap die Goeie Hoop is gevolg omdat die skepe te groot was vir die Suezkanaal. In Desember 1977 was die Venoil met 'n vrag van 'n paar duisend ton ruolie vanaf Kharg-eiland in Iran onderweg na Nova Scotia in Kanada. Die Venpet was juis weer op dieselfde roete op pad terug.

Ramp

Op die oggend van Vrydag 16 Desember 1977 kom die twee skepe uit teenoorgestelde rigtings mekaar teë by 34° 28′ suid en 24° 5′ oos aan die kus van die Oos-Kaap. Volgens die amptelike verslag van die ramp het die seelui verantwoordelik vir die navigasie nie die radar na behore in die mistige seetoestande gebruik nie en lei dit tot verkeerde radarlesings. Die gevolg was dat die boeg van die Venoil die agterstewe van die Venpet tref. Vanaf die land kon die 60 m hoë vlamme en die rookpluime van die brand wat uitgebreek het duidelik gesien word deur die duisende vakansiegangers wat vir die Kersfees- en nuwejaarsgety op van Suid-Afrika se gewildste strande saamgetrek was. Uit die Venoil het 155 000 vate ruolie en 33 000 vate bunkerolie en uit die Venpet 31 000 vate bunkerolie geloop. Hierdie was die eerste botsing in die wêreld tussen supertenkers op die oop see. Twaalf uur na die botsing het die brand nog fel gewoed.

Strandoorde

Aanvanklik bly die olie op see, maar dit vloei stadig suidweswaarts met die Agulhasstroom. Op 24 Desember is dit langs die kus by Jeffreysbaai, die Tsitsikamma Nasionale Park en Plettenbergbaai. 'n Verandering in windrigting bring die olie op die strand en rotse van Robberg tot Mosselbaai aan. Op sekere strande was die olielaag 3 m wyd en 8 cm dik. By Robberg is die eerste olie-besmeerde voëls en robbe aangetref. 'n Klein verandering in die windrigting verhoed net-net dat 'n oliekol by The Heads, die ingang na die strandmeer by Knysna, binnespoel.

Swartvlei se mond by Sedgefield is betyds toegestoot en toevallig was die mond van die Touwsrivier by Wildernis op dié tydstip natuurlik toe met 'n sandbank. Op see is 'n olie- en teerkol van 22 km lank deur die skip Kuswag met reinigingsmiddels bespuit. Daar is egter gevrees dat hierdie chemiese middels net so gevaarlik vir plante en diere sou wees as die olie. Op 29 en 30 Desember is die kusgebied tussen Mosselbaai en Groot-Brakrivier erg getref. Dit was moeilik om versperrings aan die mond van die Groot-Brak aan te bring en daar en in die Klein-Brakrivier het olie en teer in die rivier opgestoot. By die Klein-Brak is die mond wel toegestoot, maar die olie het reeds tot 4 km stroomop in die rivier versprei en daar was ook 'n olielaag van tot 50 cm dik teen die kante van die rivierbedding.

'n Vinnige grootskaalse opruiming om die vakansieseisoen te probeer red, het gevolg. Stootskrapers, bale strooi en vragte houtsnippers is gebruik en na twee weke was alles amper weer normaal. Die omvang van die skade aan die flora en fauna van die besoedelde intergetysone is moeilik om vas te stel, maar was beslis omvangryk.

Geluk

Die ramp kon baie ernstiger gewees het. As 'n kwart van die uitgelekte olie nie reeds op see verbrand het nie, het nog meer olie op die rotse en strande uitgespoel. Gelukkig het nie een van die skepe ontplof of gesink nie, want dan sou daar jare lank na die botsing waarskynlik nog olie uit die wrakke gesypel het. Veral die leë tenks van die Venpet het 'n ontploffingsgevaar ingehou, want dit was nog gevul met gasdeeltjies. Toevallig het die ramp saamgeval met springgety. Dus is die hoër rotse meer besmeer en juis daar is minder seelewe as op die rotse wat tydens elke normale hooggety met water bedek is. 'n Verdere geluk was dat die olie plek-plek en kol-kol aan land gekom het. Dus kon sekere seediere nog uitwyk na skoner dele. Boonop het slegs twee seemanne die lewe gelaat in hierdie grootste ramp in Suid-Afrikaanse seewaters.

Nadraai

Die twee skepe is later na Algoabaai gesleep waar die oorblywende olie uit die Venoil gepomp is. Na basiese reparasies is hulle na skeepswerwe in Japan vir ingrypende herstelwerk gestuur. Na twee naamsveranderings is die Venoil in Oktober 1984 afgetakel. In 1980 is die Venpet herdoop tot die Alexander the Great en het dit verder diens gedoen as 'n tenksip. In 1984 word die skip by die Kharg-eiland deur 'n Irakese Excocet-missiel getref en so erg beskadig dat dit ook gesloop moes word.

Sien ook

• Skeepsrampe aan die Suid-Afrikaanse kus‎

Bibliografie

• Leggatt, Hugo: Wilderness – Gateway to the Garden Route. Wildernis: eie publikasie, 2020.
• shipsnostalgia.com