Wikipedia

Skeepsrampe aan die Suid-Afrikaanse kus

Wikimedia lysartikel

Skeepsrampe aan die Suid-Afrikaanse kus oor die eeue heen is volop, vir die redes hieronder verskaf. Sedert 1500 het daar ongeveer 1300 skepe langs die Suider-Afrikaanse kus vergaan. Veral in die kusstreek vanaf Tafelbaai verby Kaap Agulhas tot Struisbaai is daar skeepswrakke wat dateer uit alle eeue sedert die tyd van die Portugese seevaarders en moontlik nog vroeër.

Oorsake

wysig

Die oorsake van hierdie skeepsrampe is legio. Nie slegs die swak skeepskonstruksie, maar ook die agterstallige onderhoud (weens besuiniging) was in vele gevalle die oorsaak. Baie skepe was ook onseewaardig weens gebrekkige seile en swak kalfaterwerk. Vrot hout aan skepe het dikwels voorgekom.

Van die 15de tot die 17de eeu was die seemanne se kennis van die seeroetes gebrekkig. Landkaarte het nie bestaan nie en toe hulle beskikbaar word, was baie van die kaarte maar swak of selfs foutief. 'n Bydraende faktor was die min natuurlike veilige en beskutte ankerplekke in die suide van Afrika. Seevaarders se kennis van die heersende stormwinde, reënseisoene, verraderlike seestrome, rotsriwwe en sandbanke was beperk. Mis- en wolkbanke en storms het soms veroorsaak dat 'n skip honderde kilometers van die beplande koers gevaar het. Dit veroorsaak dan dikwels groot stormskade op die diepsee. Daarby het ook nog in oorlogsjare aanvalle (in later jare met torpedo’s) van vyandelike skepe voorgekom. Tot die einde van die 19de eeu was storms die hoofoorsaak van strandings, want toe het stoomskepe die seilskepe begin vervang. Toe raak mis die groot gevaar.

Skepe was op die retoervaart dikwels gans te swaar gelaai. Die wederregtelike privaat handel deur VOC-amptenare het daartoe bygedra. Skeepseienaars het by tye gesukkel om personeel te werf. Dit lei tot matrose met 'n gebrek aan bekwaamheid en toegewydheid. Agtelosigheid en dronkenskap was 'n bekende verskynsel. Skeurbuik lei tot 'n hoë sterftesyfer onder die opvarendes en daar was gevalle waar dit so erg was dat die skip onbeheerbaar geword het. Baie matrose kon selfs nie eens swem nie. Gevalle van muitery deur die bemanning gesteun deur die slawe het voorgekom. Ook bygeloof het 'n rol gespeel. Daar is byvoorbeeld geglo dat storms dikwels 'n gevolg is van 'n sonsverduistering êrens.

Die meeste strandings het egter bloot weens menslike feilbaarheid plaasgevind. Die kaptein van die Queen of the Thames het 'n veldbrand aangesien vir die vuurtoring by Kaap Agulhas en toe te gou van koers verander. Verskeie kapteins het by Blouberg die maanlig en die bedrieglike wit sand daarvoor blameer dat hulle dit moeilik gevind het om afstande in die maanlig te skat. By die strandings van die Kakapo en die Clan Monroe (beide te Kommetjie) blyk dit dat die kapteins snags Chapmanspiek met Kaappunt verwar het en te gou kuswaarts gedraai het. Waarskynlik is dit die rede waarom die meeste strandings in die nag plaasgevind het.

Skeepsrampe weens seerowery is nie onbekend nie. Gevalle kom voor waar 'n skip met opset laat strand is sodat die bemanning hul hande op die inhoud van die kluise kon lê. Kapteins van VOC-skepe het 'n ekstra beloning ontvang as hulle die reis tussen Nederland en Batavia binne 'n bepaalde tyd afgelê het. Daarom het sommige kapteins groot kanse gewaag wat skip en bemanning in gevaar gestel het. Daarna het die VOC hul skepe verplig om in Tafelbaai aan te doen om vars water en groente in te skeep. Tussen 1750 en 1800 het die VOC 160 skepe verloor, die meeste daarvan deur skeepsrampe, maar enkeles weens brand of in oorlogvoering.

Teenswoordig

wysig

Toe die era van seilskpe tot 'n einde kom, het die toestande vir die seevaart aanmerklik verbeter. Goeie beskutte hawens met hawemure en kaaie is ontwikkel. Al hoe meer vuurtorings is op gevaarlike plekke aan die kus opgerig. Skepe is daarna voorsien van reddingstuie en aan die kus word reddingsvaartuie in gereedheid gehou. Na die ingebruikname van radio, radar, satellietnavigasie en rekenaartegnologie het skeepsrampe selde meer voorgekom. Maar alhoewel meer aandag aan die opleiding van personeel gegee word, kan die menslike oordeelsfout nie heeltemal uitgeskakel word nie.

Bekendste skeepsrampe aan die Suider-Afrikaanse kus

wysig

16de eeu

wysig

17de eeu

wysig

18de eeu

wysig
  • 1722 op 17 Junie tydens 'n hewige storm in Tafelbaai, vergaan 11 skepe met groot lewensverlies o.a. die skepe Addison, Rotterdam, Lorrendraayer en Standvastigheid
  • 1722 [20 November]: Schoonenberg (in Struisbaai)
  • 1728 tydens 'n winterstorm in Tafelbaai vergaan die Nederlandse skepe Middenrak, Haarlem en Stabroek
  • 1737 tydens die winterstorms vergaan 3 skepe in Tafelbaai
  • 1740 Visch
  • 1755 Doddington (in Algoabaai)
  • 1766 Meermin
  • 1773 De Jonge Thomas (in Tafelbaai)
  • 1781 Middelburg
  • 1782 Grosvenor
  • 1789 Guardian
  • 1792 Winterton
  • 1794 São José (by Kampsbaai)
  • 1796 Hercules (aan die kus van die Transkei)
  • 1799 Sceptre en 4 ander skepe (in Tafelbaai)

19de eeu

wysig

20ste eeu

wysig

Trivia

wysig

Die meeste wrakke aan die Weskus is van skepe wat van Europa na die Ooste gevaar het. Aan die Suid-Afrikaanse ooskus is die meeste wrakke weer van skepe op pad terug na Europa.

Sien ook

wysig

Bronnelys

wysig
  • de Wet, Con en Leon Hattingh en Jan Visagie (reds.): Die VOC aan die Kaap, 1652-1795. Pretoria: Protea, 2016. ISBN 978-1-4853-0019-9
  • Green, Lawrence G.: South African Beachcomber. Kaapstad: Howard B. Timmins,1958
  • Grobbelaar, Jeannette: Golgotha van die Oseane – Skeepsrampe aan die Agulhas-kus. Eversdal (Kaapstad): Inset-Uitgewers, 2012. ISBN 978-0-620-52920-4
  • Ploeger, Jan: Skipbreuk en Redding. Uit die dagverhaal van Frans Verschuur. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 15, nr. 3, Maart 1966
  • Potgieter, Coenraad: Skipbreuke aan ons Kus. Kaapstad: Tafelberg, 1969
  • Turner, Malcolm: Shipwrecks & Salvage in South Africa – 1505 to the present. Kaapstad: Struik, 1988. ISBN 0-86977-387-9

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Skeepsrampe_aan_die_Suid-Afrikaanse_kus&oldid=2679426"