Vlieëvangers

Vlieëvangers (Muscicapidae) is 'n groot familie van voëls wat aan die orde van sangvoëls (Passeriformes) behoort. Hulle is klein voëltjies wat meestal tot die ouwêreld beperk is (Europa, Afrika en Asië). Hulle vreet hoofsaaklik insekte wat hulle in vlug vang.

Vlieëvangers
Melaenornis fischeri
Wetenskaplike klassifikasie
Domein:	Eukaryota
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Chordata
Klas:	Aves
Orde:	Passeriformes
Suborde:	Passeri
Familie:	Muscicapidae Vigors, 1825
Genera
Sien teks.

'n Mannetjie berglyster (Monticola brevipes)

Witkoljanfrederik

'n Swartberglyster

Bergklipwagter

'n Gewone spekvreter

Hoewel albei groepe voëls dieselfde genoem word, is die vlieëvangers van die Ou Wêreld (Muscicapidae) en die van die Nuwe Wêreld (Tyrannidae) nie aan mekaar ver want nie. Albei groepe leef hoofsaaklik van insekte, wat meestal in vlug gevang word.

Sommige kenners reken ook dat katlagters, lysters en ander insekte-etende voëls tot die Muscicapidae behoort. Hoewel hulle nie aan mekaar verwant is nie, staan sowel die Muscicapidae, wat in die Ou Wêreld voorkom, as die Tyrannidae, wat in die Nuwe Wêreld voorkom, as vlieëvangers bekend. Die meeste spesies van albei families het breë, sagte afgeplatte snawels en word deur borselhare om die hoeke omring, waardeur die vang van insekte in vlug vergemaklik word.

Sommige spesies is effekleurig, terwyl ander meer kleurryk is. Enkele spesies het selfs pronkvere. Sommige spesies het kuiwe en lelle en ander het besonder lang stertvere. Vlieëvangers kom selde op die grond en hulle pote is meestal ook swak ontwikkel. Hulle broei in komvormige neste wat in mikke of in takke van bome gemaak word. Die eiers is meestal witterig met groen, grys, blou, bruin of ligroos spikkels en daar word gewoonlik 2 tot 3 en hoogstens 7 per broeisel gelê.

Muscicapidae

Daar word altesaam 25 spesies in Suid-Afrika aangetref, waarvan die meeste standvoëls is. Daar is egter minstens 3 spesies wat trekvoëls is, naamlik die Europese vlieëvanger (Muscicapa striata), die feëvlieëvanger (Stenostira scita) en die paradysvlieëvanger (Terpsiphone viridis). Laasgenoemde is een van die opvallendste spesies vanweë die mannetjie se besonder lang middelstertvere.

Hy is blink blougroen of blougrys op die nek, kop en die boonste deel van die bors en die slagvere is donker met kastaiingbruin some. Die voël kom in Oos-, Noord- en Suider-Afrika voor. Die Europese vlieëvanger word dikwels alleen aangetref omdat hulle nie hier broei nie, maar in die winter van die Noordelike Halfrond na Suider-Afrika trek.

Die donkervlieëvanger (Muscicapa adusta) vang sy voedsel meestal op die grond of tussen die blare van 'n boom. Hy word in die suidelike en oostelike kusstreke van Suid-Afrika aangetref. Die fiskaalvlieëvanger (Melaenornis silens) lyk baie soos die gewone laksman, maar sy rug is heeltemal swart en die stert is korter en word dikwels soos 'n waaier oopgesprei wanneer die voël vlieg.

Die swart vlieëvanger (Melaenornis pammelaina) is blouswart en kan maklik met die swart byevanger verwar word, maar hy het 'n betreklik smal stert met 'n vierkantige punt en word in die noordoostelike deel van Suider-Afrika aangetref. Die leloogvlieëvanger (Platysteira peltata) het 'n opvallende rooi lel aan die bokant van die oog en word in die oostelike kusstreke aangetref.

Die woestynvlieëvanger (Batis pririt) kom in die droë westelike streke van Suider-Afrika voor. Die bloukuifvlieëvanger (Trochocercus cyanomelas) is 'n seldsame voël met 'n waaiervormige stert. Hy kom aan die suidooskus en in die oostelike en noordoostelike kusstreke van Suider-Afrika voor. Die Kaapse vlieëvanger (Batis capensis) word in die suidelike en suidoostelike kusstreke aangetref.

Ander bekende spesies is die tjeriktikvlieëvanger (Parisoma subcaeruleum), die marikovlieëvanger (Melaenornis mariquensis), die keelvlekvlieëvanger (Batis molitor), die blougrysvlieëvanger (Muscicapa caerulescens), die waaierstertvlieëvanger (Myioparus plumbeus), die layard-vlieëvanger (Parisoma layardi), die muiskleurvlieëvanger (Melaenornis pallidus) en die grootvlieëvanger (Melaenornis infuscatus).

Tyrannidae

Die familie staan ook as die Amerikaanse vlieëvangers bekend. Daar is ongeveer 350 spesies en hulle word vlieëvangers genoem omdat hulle op dieselfde manier as die vlieëvangers van die Ou Wêreld insekte vang. Hulle behoort egter tot 'n ander suborde van die sangvoëls, naamlik die Tyranni, omdat hulle stemorgane anders gebou is. Hulle het oorspronklik in Suid-Amerika voorgekom, maar het later ook na Noord-Amerika versprei.

Vandag kom hulle van die Noordpool tot by die Suidpool voor, in enige streek waar volop insekte is. Daar is egter ook spesies wat net bessies eet, soos die voëlent tiranne (genus Tyranniscus), wat hoofsaaklik van die vrugte van voëlent leef. Die wat in die trope broei, is standvoëls, terwyl spesies wat in koue streke voorkom, soos die koningvoëls (genus Tyrannus) en die phoebes (genus Sayornis), in die winter na warmer streke trek.

Die meeste Amerikaanse vlieëvangers het 'n dof olyfgroen, gelerige of bruin kleur, of is grys tot swart. Die mannetjies van die rooitiran (Pyrocephalus rubinis) is helderrooi. Sommige spesies het soms ʼn rooi, oranje of wit vlek op die kuif, maar dit is gewoonlik net sigbaar wanneer die vere oopgesprei word of wanneer die mannetjie pronk.

Die vorms van die neste kan wissel van 'n eenvoudige komvormige nessie op die grond, wat van grassies gevleg is, tot 'n vindingryke toegeboude nessie wat aan die takkies van 'n boom hang. Daar word 2 tot 3, en in gematigde streke 2 tot 6, eiers gelê. Die eiers is dikwels gevlek en die wyfie broei dit gewoonlik alleen uit. Afhangende van die spesie, bly die kuikens tussen 2 en 4 weke in die nes.

Genera

Familie Muscicapidae

• Subfamilie Muscicapinae – tipiese vlieëvangers
  • Empidornis
  • Bradornis – 4 spesies
  • Melaenornis – 7 spesies
  • Fraseria – 2 spesies
  • Sigelus
  • Rhinomyias – 11 spesies
  • Muscicapa – 24 spesies
  • Myioparus – 2 spesies
  • Humblotia
  • Ficedula – c.30 spesies
  • Anthipes – 2 spesies
  • Cyanoptila -
  • Eumyias – 5 spesies
  • Niltava – 6 spesies
  • Cyornis – 19 spesies
  • Muscicapella
  • Muscicapella hodgsoni
  • Culicicapa – 2 spesies
• Subfamilie Saxicolinae – voorheen in familie van lysters (Turdidae)
  • Tarsiger – 5 spesies.
  • Luscinia – 11 spesies
  • Erithacus – 3 spesies
  • Irania
  • Saxicola – 14 spesies
  • Monticola – 13 spesies
  • Pogonocichla – 1 spesie, die witkoljanfrederik
  • Swynnertonia
  • Stiphrornis – 1 tot 5 spesies, afhangende van die taksonomie
  • Xenocopsychus
  • Saxicoloides
  • Myiomela – 4 spesies
  • Cinclidium
  • Namibornis – 1 spesie, die hererospekvreter
  • Cercomela – voormalige genus van spekvreters met 9 spesies
  • Myrmecocichla – 7 spesies
  • Thamnolaea – 2 spesies
  • Pinarornis – 1 spesie, die swartberglyster
  • Sheppardia – 9 spesies
  • Cossyphicula
  • Cossypha – 14 spesies
  • Cichladusa – 3 spesies
  • Cercotrichas – 11 spesies
  • Copsychus – 7 spesies
  • Phoenicurus – 11 spesies
  • Chaimarrornis
  • Rhyacornis – 2 spesies
  • Grandala
  • Enicurus, - 7 spesies
  • Campicoloides – 1 spesie, die bergklipwagter
  • Oenanthe – ongeveer 20 spesies van skaapwagters
  • Trichixos
• Nog nie aan 'n subfamilie toegeken nie:
  • Hodgsonius

Sien ook

• Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse voëls
• Lys van Suid-Afrikaanse voëls (Groepeer)
• Lys van Suider-Afrikaanse voëls volgens wetenskaplike name

Bron

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409699, volume 28, bl. 193 - 195