Antoinette Carinus-Holzhausen

Antoinette Elizabeth Carinus-Holzhausen (* 22 Julie 1883, † 15 Maart 1945) was ’n Afrikaanse skrywer en digter, wat veral bekendheid verwerf vir haar vele vertalings van buitelandse dramas vir opvoering deur die rondreisende Afrikaanse toneelgeselskappe. Haar eie werk was hoofsaaklik gemik op kinders, en sy het verskeie kinderverhale en versies, waarvan baie bybels van aard was, in haar loopbaan gepubliseer.

Lewe en werk

Antoinette Elizabeth Holzhausen is op 22 Julie 1883 in die Kaapkolonie gebore as dogter van Anthonie Michael Holzhausen en Anna Aletta Maria Taljaard. Sy bring ’n gedeelte van die Anglo-Boereoorlog in die Irene-konsentrasiekamp deur. Later gaan sy na Wellington, waar sy aan die Universiteitskollege haar graad behaal. Sy is ’n briljante student wat die Koninklike goue medalje vir tale verwerf. Sy trou rondom 1906 met Joubert Naudé Carinus (seun van Hermanus Francois Carinus en Anna Francina Naudé), wat op 2 November 1918 in Pretoria oorlede is wanneer hy een van die slagoffers word van die griepepidemie. Sy is in 1919 sekretaresse van die Pretoria tak van die Suid-Afrikaanse Vrouefederasie. Hierna word sy hoof van ’n meisieskool op Bethlehem en later lektrise aan die Heidelberg Normaalkollege. Onder Gustav Preller is sy vir ’n tyd verbonde aan die redaksie van Ons Vaderland en later saam met Mabel Malherbe aan die redaksie van Die Boervrou. Sy is die eerste sekretaresse van die Afrikaanse Kultuurvereniging en Toneelskool wat deur Danie Smal gestig is. Saam met Danie speel sy ’n leidende rol om die Afrikaanse toneel te bevorder deur African Theatres te oorreed om ’n proefrondreis van Afrikaanse toneel te borg, wat aanleiding gee tot die eerste reis van Paul de Groot. Later lewer sy werk vir al die toneelgroepe deur toneelstukke in Afrikaans te vertaal en te verwerk. Sy is op 15 Maart 1945 in Pretoria oorlede.

Skryfwerk

Haar oorspronklike kreatiewe werk is hoofsaaklik kinderversies, maar die oorgrote volume wat sy op hierdie gebied publiseer is vertalings uit die oorspronklike Duits en Engels. Hierdie versies word gepubliseer in boekies soos “Blomkindertjies”, “Dokter Sprinkaan”, “Kiepie die Weglopertjie”, “Prinsessie in die veld”, “Die oulike bytjie” en “Sterrekindertjies”. Saam met onder andere die illustreerder Ida Botha publiseer sy ook verskeie boekies waarin sy die versies vir die tekeninge verskaf. Die baie bekende “Trekliedjie” se woorde word deur haar geskryf en op die musiek van Walter Kittredge word dit in die FAK-Volksangbundel opgeneem, waar dit ’n klassieke Afrikaanse kinderliedjie word. Haar gedig “Die Trekker se ABC” word opgeneem in Gerrit Komrij se bloemlesing “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”, terwyl “Aan die idealis” ’n geleentheidsgedig is wat opgeneem word in “Pitkos”, ’n huldigingsbundel aan Danie Smal. Sy vertaal ook meer as vyftig dele van die “Ons Leesuurtjie”-reeks, wat insluit werke van Grimm, Daniel Defoe se “Robinson Crusoe”, William Thackeray se “Neerlaag van Generaal Braddock”, Robert Louis Stevenson se “Skateiland” en baie ander. Ander werke wat sy vertaal sluit in Waldemar Bonsels se “Mario en die diere”, “Kinderjare van ’n Rooihuid” en “Die oerwoud roep”. Sy vertaal ook kantates.

Sy verwerf veral bekendheid (as A.E. Carinus-Holtzhausen) vir haar vele vertalings van Duitse, Franse en Engelse toneelwerke vir die Afrikaanse toneelgeselskappe. Enkele van die vertalings wat sy vir die verhoog gedoen het, is Dario Niccodemi se “Scampolo” as “Oorskotjie”; Herman Sudermann se “Heimat” as “Huistoe”; Jan van Ees se “Felix, jij en ik” as “As mans huishou”; Alexandre Dumas se “Un mariage de convenance” as “’n Gerieflike huwelik”; Octave Mirbeau se “Les affaires sont les affaires” as “Besigheid is besigheid”; A. den Hartog se “Levend dood” as “Haar tweede man”; “Within the law” van Bayard Veiller as “Onskuldig veroordeel”; “The patsy” van Barry Connors as “Die verstoteling”; W.G. van Nieuwhuijs se “Het goudvischje” as “Goudvissie”; Josina Simons-Mees se “Het einde” as “Oorwonne”; “The lie” van Henry Arthur Jones as “As ’n boerenooientjie liefhet”; en Henrik Ibsen se “A doll’s house” as “Geleende geld”. Sy doen vertalings vir feitlik al die toneelgeselskappe van die tyd, soos dié van Paul de Groot, die Hanekoms, André Huguenet en Plaat-Stultjes, asook vir die Pretoriase Universiteitspelers. Haar verwerking van “Die president”, ’n drama oor Paul Kruger deur Marjorie Juta en Harold Mortlake, word in 1941 deur die Keurkomitee in ag geneem by die toekenning van die Hertzogprys.

Vir die jeug lewer sy ook godsdienstige en geskiedkundige werke. Sy skryf die teks vir talle Bybelse prenteboekies en Bybelse verhale en stel die verjaardagboekie “Gulde gedagtes” saam. Laasgenoemde boek bewys haar groot belesenheid, aangesien dit behalwe uitgesoekte en paslike Bybeltekste en gesangverse ook aanhalings uit werke van bekende skrywers uit die wêreldletterkunde bevat. Haar geskiedkundige werke (meestal vertalings) word gepubliseer as, onder andere, “Die ou Egiptenare”, “Wat ons aan die Grieke verskuldig is”, “Die gode van die klassieke” en “Stories uit die Ilias of die beleg van Troje”. Die uitgebreide werk oor die Groot Trek van Eugène de Kalb, “Far enough”, vertaal sy as “Ver genoeg!”.

Publikasies

Jaar	Titel van publikasie
1926	Teddy draai stokkies
1927	Hansie gaan see toe Roland en Meiblom Sasha die slaaf Die towerpaleis Die wit takbokkie
1928	Die storie van Aeneas Willie Swart Die skoenlapper se partytjie
1929	Blomkindertjies
1931	Dokter Sprinkaan 10 Langoor hasies
1935	Kleingoed boekies Tien kaalkop kêreltjies
1936	Prinsessie in die veld Die sterrekindertjies
1937	Noointjie Môredou
1938	Hansie gaan skool toe Hasies In die dieretuin Die Trekker se ABC
1942	Die kat se grootjie Skottie, die geluksoeker
1943	Spokie, die katjie wat te hoog wou klim Die baba-kar Die oulike bytjie
1944	Gulde gedagtes
1945	Vlerkies: ’n boekie oor voëls Pootjies

Vertalings

Jaar	Titel van publikasie
1925	Skateiland – Robert Louis Stevenson
1927	Die jong reus en die snyer – Jacob eb Wilhelm Grimm Die koraaleiland – R.M. Ballantyne Wollie en Donsie – Geraldine Mockler
1928	Doen jou plig – George Alfred Henty Manco die hoofman – W.H.G. Kingston Op die proef gestel – Mrs. Henry Clarke Die skippie – Arnold B. Romney Sydney Carton – Charles Dickens (Uit “A tale of two cities”)
1929	Robinson Crusoe – Daniel Defoe
1930	Op jag in die wildernis – Theodore Roosevelt Die Rooihuide – George Alfred Henty
1931	Deur die bosse van Brasilië – K.A. Wettstein Kinderjare van ’n Rooihuid – Charles Eastman
1932	Die gode van die klassieke – Donald Alexander Mackenzie Die ou Egiptenare – Donald Alexander Mackenzie Wat ons aan die Grieke verskuldig is – Johan Adams Brendon
1933	Russiese volksvertellinge – Leo Tolstoi Skatkissie – Johann Peter Hebel
1935	Die koning van Goudrivier – John Ruskin Stories uit die Edda – Berthold Niebuhr
1936	Die verhaal van Bennie Blinkhaar – Helen Beatrix Potter Die verhaal van Mevrou Piekfyn – Helen Beatrix Potter Die verhaal van die Flopsie-familie – Helen Beatrix Potter
1938	Helde uit Griekeland – Berthold Niebuhr Mario en die diere – Waldemar Bonsels
1939	Die president – Marjorie Juta en Harold Mortlake
1940	Ver genoeg – Eugenie de Kalb
1941	Die oerwoud roep! – Waldemar Bonsels
1944	Aan ons kinders vertel – William Shakespeare
1947	Stories uit die Ilias – Homerus
1949	Koning Bob die olifant – Theodor Volbehr
1952	Bont vlerkies – Ida Bohatta-Morpurgo Die flukse bytjie – Ida Bohatta-Morpurgo
1953	Miau – Ida Bohatta-Morpurgo

Bronne

Boeke

• Botha, Danie “Voetligte en applous!” Protea Boekhuis Pretoria Eerste uitgawe Eerste druk 2006
• Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984

Tydskrifte en koerante

• Anoniem “Wyle mev. A.E. Carinus-Holtzhausen” “Kultuur” April 1945