Adam Small
Adam Small (Wellington, 21 Desember 1936 - Kaapstad, 25 Junie 2016) was 'n Suid-Afrikaanse skrywer en een van die belangrikste Afrikaanse verteenwoordigers van die Swartbewussynsbeweging. Small het veral bekend geword deur sy gedigte en toneelstukke. Adam Small, Afrikaanse digter, dramaturg en akademikus, is veral bekend om sy aktualiteitspoësie en die belangrike drama Kanna hy kô hystoe.
Adam Small | |
|---|---|
| Gebore | Adam Small 21 Desember 1936 Wellington |
| Sterf | 25 Junie 2016 Kaapstad |
| Titel | Skrywer |
| Eggenoot | Julia Anne Elizabeth Engelbrecht Rosalie Joan Daniels |
| Kinders | Jannie en Leon Zaidee en Peter John |
Sy werk verteenwoordig die Bruinmense se protes teen en bitterheid oor diskriminasie. Tot sy negende jaar het hy in Goree in die distrik Robertson gewoon waarna hy en sy familie na Heathfield, Kaapstad, verhuis het. Hoewel sy laerskoolopleiding gereformeerd was, het hy hom aangetrokke gevoel tot die simbolisme van die Rooms-Katolieke geloof. Hy het later ook aan 'n Katolieke skool gematrikuleer.
In sy literêre werk stel hy die agterstelling van bruinmense onder die apartheidsbewind sentraal, maar ook die kloof wat as gevolg van rasseskeiding tussen die verskillende Afrikaanstalige gemeenskappe ontstaan het. Ander belangrike onderwerpe is filosofiese vraagstukke soos materialisme en die holheid van kapitalistiese en rewolusionêre ideologieë.
Adam Small is ook een van die belangrikste Bruin skrywers, wat Afrikaans – en ook sy Kaapse variant – as bevrydingstaal gebruik. Hy word in 2012 bekroon met die Hertzogprys vir sy drama oeuvre tot en met 1983.
Hoewel nuus van die bekroning gunstig deur die skrywersgemeenskap en publiek ontvang is, het dit ook kontroversie ontlok aangesien die SA Akademie met die toekenning van die prys aan Small sy eie reglement oortree het wat bepaal dat die prys slegs binne 'n betrokke genre toegeken mag word mits die skrywer in die voorafgaande drie jaar nuwe en beduidende werk binne die betrokke genre gepubliseer het.[1]
Loopbaan
wysig
Ná sy matrikulasie in 1953 studeer Small aan die universiteite van Kaapstad, Londen en Oxford en voltooi in 1963 sy magistersgraad in filosofie. Hy begin 'n akademiese loopbaan as dosent in filosofie aan die Universiteit van Fort Hare en word in 1960 die hoof van die Departement Filosofie van die Universiteit van Wes-Kaapland (UWK), wat destyds as 'n akademiese instelling vir die Bruin gemeenskap gestig is. As gevolg van sy betrokkenheid by die Swartbewussynsbeweging moet hy in 1973 bedank.
Hy verhuis na Johannesburg, waar hy as hoof van die Universiteit van die Witwatersrand se studentegemeenskapsdienste aangestel is. Met sy terugkeer na die Kaap in 1977 word hy direkteur van die Wes-Kaapse Stigting vir Gemeenskapswerk en hervat in 1984 sy akademiese loopbaan by die UWK. Ná dertien jaar se diens as hoof van die Departement Maatskaplike Werk tree hy in 1997 af.
Kenmerkend vir Small se werk is sy betrokkenheid by die lot van die Bruinmense. Sy werk spreek van bitterheid en opstandigheid oor die vernedering wat die Bruinmens onder die apartheidsbeleid in Suid-Afrika moes verduur. Hy maak gereeld gebruik van Bybelse gegewens wat hy by die Kaapse idioom aanpas om 'n ironiese reliëf aan die Bruinmense se omstandighede te gee. Ander stylmiddele soos sarkasme, satire en galgehumor kom ook dikwels in sy werk voor en neig soms na oordrywing.
Die grootste deel van sy werk is in Kaaps geskryf. Hy het ook gedigte, en later toneelwerk, in Engels geskryf. Small se eerste twee bundels, Verse van die liefde (1957) en die "prosaverse" Klein simbool (1959), het die liefde as tema, maar is nie besonder goed ontvang nie. In 1961 het ʼn prosawerk, Die eerste steen, verskyn en die digbundel Kitaar my kruis (1961), wat sterk aktualiteitspoësie bevat. In dieselfde trant volg sy bundel Sê sjibbolet (1963).
Boeke
wysig- Verse van die liefde (gedigte, 1957 – debuut)
- Kanna hy kô hystoe (toneel, 1965) Kaapstad: Tafelberg.
- Kitaar my kruis (gedigte, 1961)
- Sê sjibbolet (gedigte, 1963)
- Oos wes tuis bes Distrik Ses (gedigte, 1973)
- Krismis van Map Jacobs (toneel, 1983) : Tafelberg.
- Klawerjas (2013) Kaapstad: Tafelberg.
Voorbeelde van sy gedigte is ook te vinde in die bloemlesing van Gerrit Komrij: De Afrikaanse poëzie in 1000 en enige gedichten (1999, Bert Bakker).
Verwysings
wysig- ↑ Hertzogprys vir Adam Small Geargiveer 26 Maart 2012 op Wayback Machine, Beeld, 23 Maart 2012
Eksterne skakels
wysig- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409664, volume 25, bl. 215
- Adam Small - denker, digter, dramaturg, Jacques van der Elst (red.), Protea Boekhuis, ISBN 978-1-4853-0863-8
- afrikaans.com: Adam Small - die dokumentêr Geargiveer 28 November 2017 op Wayback Machine
- Poetry International Web – Adam Small Geargiveer 7 Maart 2016 op Wayback Machine
- Die Groot Small – oor die lewe en werk van Adam Small Geargiveer 27 September 2007 op Wayback Machine – Huldeblyk gelewer deur Prof Steward van Wyk, UWK, tydens die Woordfees in Stellenbosch, 7 Maart 2006
- Adam Small (Biografiese artikel) Geargiveer 17 Oktober 2011 op Wayback Machine
- Literatuur in konteks[dooie skakel] Universität Wien NEDWEB
- Twis broei oor Small se prys | Die Burger
- Publisher angry over Adam Small prize | Channel24
- Resensie deur Joan Hambidge op haar webjoernaal