C.J.H. Vorster

Ds. Casper Jan Hendrik Vorster (noemnaam Jan, 15 Mei 1842 – Humpata, Angola, 20 Mei 1899) was predikant in vier gemeentes van die Gereformeerde Kerk, te wete Fauresmith 1880–1882, Bethulie 1882–1894, Humpata 1894–1897 en Ventersburg 1897–1899. Hy is oorlede terwyl hy en sy derde vrou besoek gebring het aan die lidmate van sy voorlaaste gemeente.

Ds. Vorster en sy derde eggenote, Hester Johanna de Klerk.

Herkoms en opleiding

Jan Vorster (regs staande) en sy mededstudente aan die Teologiese Skool Burgersdorp. Die res is staande: J.L. Marais en sittende: W.J. Snijman, H.P. Venter en M.P.A. Coetsee.

Jan Vorster het eers geruime tyd geboer toe hy hom geroepe voel om evangeliedienaar te word en in 1872 na die Teologiese Skool Burgersdorp gegaan het om daar te studeer. Hy het sy studie met groot ywer aangepak ten spyte van vele uitdagings of versoekings ("bezoekingen" in die Nederlands). Sy eerste vrou is in dié tyd oorlede en nie lank nadat hy weer getrou het nie, het hy ook sy tweede vrou aan die dood afgestaan. Nogtans het hy volhard sonder dat sy geloof of vertroue gewankel het, luidens sy doodsberig in Het Kerkblad van Donderdag 1 Junie 1899. In 1876 is hy met Hester Johanna de Klerk getroud.

Prop. Vorster het in 1880 sy eksamen afgelê en is kort daarna as leraar na Fauresmith beroep. Dié gemeente het hy gedien tot 1882 toe hy ’n beroep aanneem na Bethulie en daar arbei tot 1894.

Bediening in Angola

Nadat ds. Vorster se oudste seun, ds. Louis Vorster, Angola in 1890 besoek het, het het die Commissie tot Behartiging der Geestelijke Belangen der Geref. Gemeente Humpata besluit om die kerkraad van St. Januario te nader om te hoor hoeveel die gemeente self sou kon bydra tot die traktement van ’n predikant. Die uitslag hiervan was dat die gemeente vir £150 per jaar ingestaan het. Aan die Sinode van 1894 is hierdie toedrag van sake gerapporteer op 5 April 1894 met die volgende versoek: Die kommissie vra van die eerw. Sinode verlof om so spoedig moontlik ’n leraar te beroep en hom ’n traktement te belowe soos deur die Sinode te bepaal, of om weer ’n leraar na die gemeente te stuur om op die plek self te ondersoek wat die beste vir die gemeente gedoen kan word. Die kommissie het dus duidelik verkies om versigtig te handel voor hulle weer ’n beroep uitbring. Die Sinode het egter volle vertroue in die kommissie gehad en oor hierdie saak net besluit dat die hele aangeleentheid van die stuur van ’n leraar na Humptata heeltemal in die bande van die kommissie gelaat word om te handel na bevind van sake. Nog tydens die sitting van die Sinode het die kommissie vergader en ’n beroep uitgebring op ds. Jan Vorster. Hiervan is op 12 April 1894 aanvullende rapport gedoen aan die Sinode. Ds. Vorster is beroep om vir drie jaar daarheen te gaan, en sowel sy traktement as sy reisgeld heen en terug is vir hom gewaarborg.

Ds. Vorster het die beroep ná ernstige oorleg aanvaar en is op 11 Augustus 1894 saam met sy vrou, Hester, weg na Humpata. Volgens 'n ander bron het ds. Pieter Biewenga, nadat hy kort vantevore uit Nederland in Suid-Afrika aangekom het, ds. Vorster op 4 September 1894 vanuit Kaapstad na Angola vergesel, maar dit kan wees dat die Vorster-egpaar eers in Kaapstad vertoef het voor hulle die seereis aangedurf het. In Angola het ds. Vorster met groot seën gearbei, en voor die drie jaar verstreke was, het die kerkraad en gemeente van Humpata self tot beroep oorgegaan. Toe die Kommissie sy volgende rapport aan die Sinode opgestel het, in 1897, het hulle ds. Vorster vir die derde maal beroep, en toe was sy antwoord nog nie bekend nie. Terwyl die Sinode in sitting was, is berig ontvang dat ds. Vorster die beroep na Humpata aangeneem het. En toe dit aan die Sinode gerapporteer is, het die kommissie besluit om die Sinode te vra om aan die gemeente Humpata vir drie jaar jaarliks £130 te belowe, asook dat die bedrag van ds. Vorster se terugreis, wat reeds op hande was, aan hom gestuur kon word as sy drie jaar verstryk was, sodat hy ’n besoek aan die Vrystaat kon bring en daarna op koste van die gemeente Humpata terug kon gaan.

Die Sinode het besluit om die gedagtes van die kommissie te aanvaar; die kommissie sou ook aan elke kerkraad meld watter eweredige deel elke gemeente vir die drie jaar moes bybring. Verder is besluit om ’n kabelgram van gelukwensing aan ds. Vorster te stuur. Hiermee het die geestelike versorging van die gemeente St. Januario die stadium bereik dat die kerkraad self die voorsiening van ’n herder en leraar oorgeneem het en die Sinode kon volstaan deur slegs hulp te bied. Ds. Vorster het Humpata bearbei tot 1897 (blykbaar het teruggekeer na Suid-Afrika weens swak gesondheid). So het hy die gemeente en die hele kerk drie jaar lank in die vreemde as hul tweede vaste predikant gedien. Die werk was moeilik, maar hy het dit met geloof en ywer verrig.

Die Gereformeerde kerk Bethulie neem afskeid van ds. Vorster (sittende derde van links) by sy vertrek na Humpata. Ds. Dirk Postma jr. sit regs van hom.

Terug in Suid-Afrika

Aan die einde van die driejarige tydperk, in 1897, het die gemeente Ventersburg hom beroep en so keer hy van Humpata terug. Ds. Vorster het die lidmate in Angola egter belowe om hulle weer te besoek en hoewel ernstige siekte dit vir hom moeilik gemaak het, het hy gemeen dat hy daartoe geroep is om sy belofte gestand te doen. Van die laaste woorde wat hy tot die naamlose skrywer van sy doodberig gespreek het, was: "Wij mogen Humpata niet zonder bediening laten." Sy seun ds. Louis Vorster het ná ds. Vorster se dood spesiaal na Humpata gereis om sy stiefmoeder terug na die Kaapkolonie te vergesel. Sy is in 1909 met ds. Martinus Postma getroud. Ds. Louis Vorster was ds. Jan Vorster se oudste seun. Sy moeder was Lasya Susanna van der Walt, 'n dogter van Tjaart van der Walt, eienaar van die plaas Grootfontein, die huidige landboukollege by Middelburg, waarop die Gereformeerde kerk Middelburg, Kaap, op 1 Desember 1860 gestig is.

Oorlye

Op Saterdag 20 Mei 1899 is per kabel die berig uit Humpata ontvang: "Ds. J. Vorster heden overleden. Ernstig ziekbed van 18 uren aan beroerte." Twaalf dae later het die Kerk se orgaan as volg berig (uit die Nederlands verlaat): "Dié berig sal seker met innige smart deur al die gemeentes van die Kerk verneem word, en veral deur die gemeente Ventersburg, waar ons geliefde broer werksaam was. Sy heengaan is weereens ’n bewys dat die weë van die Here nie ons s’n is nie. Met groot koste en opoffering het ds. Vorster enige weke gelede na Humpata gegaan om die gemeente aldaar te bedien. en waarskynlik voor iets gedoen kon word, is hy weggeneem en ontruk aan sy huisgesin, aan die gemeente en aan die Kerk."

In dieselfde doodsberig is geskryf: "Vurig van gees, ywerig in sy werk, was sy arbeid al die jare tot groot seën vir die Kerk, en veral ook vir die Teologiese Skool, wat hy vele jare lank as kurator gedien het. Hoe moeilik die werk as kurator ook menigmaal was, het ds. Vorster volhard. Die skool se belange het hy steeds op die hart gedra. Geen brief het van Humpata gekom of hy sou vra: Hoe gaan dit tog met die skool? nie."

Net die dag ná sy dood het ds. Pieter Biewenga, wat hom in Humpata opgevolg het, ’n lang gedig ter nagedagtenis aan ds. Vorster geskryf. Kort voor die Gereformeerde Kerk se eeufees in 1959 is sy werk in herinnering gebring toe ’n aantal familielede en eertydse Angola-Boere rondom sy graf op Humpata vergader het.

Bronne

• (af) Van der Walt, ds. N.H. (hoofred.) 1941. Almanak van Die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika vir die jaar 1942. Potchefstroom: Admin. Buro.