Gereformeerde kerk Vanderbijlpark

Die Gereformeerde kerk Vanderbijlpark was sedert sy stigting in 1951 die moedergemeente van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika op die nywerheidsdorp Vanderbijlpark in die Vaaldriehoek. In 2000 het die gemeente saamgesmelt met Vanderbijlpark-Noord (gestig in 1988) as Vanderbijl, wat op 24 Mei 2009 met Vanderbijlpark-Oos (1974) en Vanderbijlpark-Suid (1962) saamgesmelt het as Vanderbijlpark-Trinitas, ’n naam wat deels dui op die drie samestellende dele en op die Drie-enige God. Dis voorgestel deur Pieter en Maureen van Helden, waaroor die gemeente toe gestem het. Dié gemeente het in 2014 715 belydende en 166 dooplidmate gehad, vergeleke met sy samestellende dele se 1 132 belydende en 432 dooplidmate in 2002. In 2015 was dit onderskeidelik 693 en 159.

Die ou Gereformeerde kerk Vanderbijlpark. Die argitek was Pieter Dykstra, wat minstens 18 Gereformeerde kerke ontwerp het.
Die tuiste van die saamgestelde gemeente Vanderbijlpark-Trinitas, wat in 2009 ontstaan het uit Vanderbijl (vroeër Vanderbijlpark en Vanderbijlpark-Noord), Vanderbijlpark-Oos en Vanderbijlpark-Suid.
Die ou Gereformeerde kerk Vanderbijlpark-Suid, later Rhema Ministries, gesloop omstreeks 2015.
Dr. Sarel Jacobus du Plessis, van 1953 tot 1958 die tweede leraar.
Ds. Schalk Buys, 1968 tot 1975.

Agtergrond wysig

Die kerkraad van die Gereformeerde kerk Vereeniging het nie alleen te doen gehad met sy eie kerklike sake nie, maar moes ook in die wyd ontwikkelende gebied waaroor die gemeente verspreid gelê het, sy oog in die seil hou vir toekomstige uitbreiding van die kerk, en voordat grond en erwe te duur word deur spekulasie, moes hulle probeer om geskikte terreine te verkry vir kerkdoeleindes. Terwyl dit vroeër beleid was om in 'n nuwe dorpsgebied gratis erwe te skenk aan kerke, het dit skielik verander. In die beplanning van sulke nuwe dorpsgebiede is sekere persele wel spesifiek vir kerkdoeleindes afgesonder, maar dit moes deur die betrokke kerk gekoop word. Vir 'n gemeente wat self worstel om kop bo water te hou, was dit dus 'n niegeringe saak om nog kapitaal te vind vir sulke projekte waar die geld bestee word vir gemeentes wat nog nie bestaan nie.

Toe ds. P.J. de Klerk die gedagte geuiter het dat die kerkraad moes uitsien na sulke terreine was dit nog die gangbare gewoonte dat die kerkerwe gratis geskenk word. Die kerkraad het dan ook vertoë gerig tot die verskillende instansies maar sonder enige vrug. Daar was verskillende sentra waar die konsentrasie plaasvind en waar Gereformeerde lidmate ook toeneem in getalle dat die kerkraad maar moes oë toemaak en die koste aangaan om persele aan te koop, indien dit nie gratis verkry kon word nie. So is daar dan deur die kerkraad van Vereeniging kerkgrond bekom in Vanderbijlpark, Sasolburg, Meyerton en Drie Riviere, en Sharpeville vir sendingarbeid.

In 1947 rapporteer die voorsitter van die kerkraad dat hy en ouderling H.W. Kruger aansoek gedoen het om 'n kerkerf op Vanderbijlpark en dat 'n sekere perseel deur die betrokke outoriteit vir die Gereformeerde Kerk gereserveer is, al was daar in daardie stadium nog maar net agt huisgesinne van die Kerk. 'n Jaar later maak ouderling J. Lessing daarvan melding dat kerkgrond nou op VanderbijIpark te koop is. Die kerkraad het voorlopig in die ongeproklameerde gebied E.C. 3 'n erf gereserveer omdat dit nog nie te voorsien is wanneer dit benodig sou word nie, en die bepaling van die owerheid was dat binne 'n bepaalde tyd gebou moes word. Vir 'n lang tyd was die predikante van nege verskillende kerke reeds besig met onderhandelings met Vesco (Vanderbijlpark Estate Company – voordat dit 'n munisipaliteit geword het) vir kerkgrond. Die finale antwoord van die liggaam was dat grond alleen verkry kan word deur dit aan te koop vir bedrae om en by £1 000. Twee kerke het toe maar grond gekoop.

Intussen het die Volksraadsverkiesing van 1948 plaasgevind en met 'n nuwe regering aan bewind het die leraars weer byeengekom om nog 'n poging aan te wend om kerkgrond gratis te bekom. Die keuse het op ds. W.J. van der Merwe van Vereeniging geval om weer onderhandelings aan te knoop op hoër vlak. Ds. Van der Merwe het hom in 'n skrywe aan die minister van ekonomiese sake, Eric Louw, bereid verklaar om na Kaapstad te kom om die saak van die kerke te stel. Aan sy versoek dat hy eers 'n memorandum verlang is voldoen waarin onder meer gewys is op vertoë wat reeds gerig is aan Vesco sonder gevolg; sommige kerke het reeds grond gekoop en die voldonge feit aanvaar, en daarop begin afbetaal. Verder is die feit beklemtoon dat 'n stad sonder tempels van die Here, 'n stad is sonder siel is; dat die aansoeke om kerkpersele nie is vir enige finansiële of stoflike gewin nie; dat kerkgeboue gewoonlik 'n versiering is van enige dorp; dat die betrokke kerke wat aansoek doen nie vir hulle self nie, maar vir uiteindelike gemeentes in Vanderbijlpark voorsorg moet maak en hulle self maar worstel met eie finansies; en ten slotte dat met die ernstige siekte van dr. H. van der Bijl nie met hom persoonlik onderhandel kon word nie; daarom wend die kerke hulle tot hom.

Sy antwoord hierop was dat hy die predikante se vertoë goedgesind is en die betrokke owerhede ontbied het. Kort daarna het die sekretaris van Vesco die predikante na sy kantoor ontbied en meegedeel dat hulle deur die minister versoek is om aan die versoek te voldoen en is aan elke kerk 'n perseel toegesê teen die nominale bedrag van £1 elk; later is dit ook opgehef. Dit geld egter net die een kerkperseel. As 'n kerk verder grond benodig, moes dit aangekoop word. So het die voorsitter aan die kerkraad gerapporteer dat "op aanbeveling van die minister van ekonomiese sake die direkteure aan die gemeente 'n perseel op VanderbijIpark teen aankoopprys van £1 toeken, wat die voorsitter later moet uitsoek, naamlik perseel 4 S.W. 5. Met die selfstandigwording van die gemeente VanderbijIpark is deur bemiddeling van die kassier, landdros H.S. van der Walt, 'n gunstiger geleë perseel bekom waarop die sierlike kerkgebou van die gemeente opgerig is.

Stigting wysig

 
Die kerkgebou van die destydse gemeente Vanderbijlpark, omstreeks 2012.

Die groeitempo van die staalstad Vanderbijlpark was so fenomenaal dat daar al vroeg na sy ontstaan beplan moes word vir afsonderlike bediening. In 1946 was daar maar net drie huisgesinne woonagtig in die gebied en het ressorteer onder die wyk Roodstuine in Vereeniging. Teen die einde van die jaar word Vanderbijlpark se naam genoem gekombineerd met Roodstuine en gee ouderling J.P.L. van der Walt verslag van sy wyk, onder meer dat die "Vanderbijl-mense kla hulle het nie fasiliteite om die kerk te besoek nie".

In die begroting van 1948-1949 is die wyk Vanderbijlpark as 'n aparte wyk beraam vir £60 per jaar wat aantoon hoe gering die lidmaattal daar nog was. Onder die waaksame oog van ouderling J. Lessing word die nuwe lidmate wat daar intrek opgespoor en spoedig word die wyk verdeel in drie afsonderlike wyke. In dieselfde vergadering word ook gemeld van 'n toekenning van 'n kerkperseel van Vesco deur bemiddeling van die minister van ekonomiese sake, Eric Louw. Die voorstel van ouderling I.D. van der Walt om die moontlikheid van afstigting te bespreek van Vanderbijlpark-wyke tot 'n selfstandige gemeente word op 'n latere vergadering uitgestel tot die eerste kwartaal van 1951.

In die tussentyd word gereël vir een diens per maand. Die toevloei van lidmate na hierdie nuwe dorp was so groot dat daar geen besware bestaan tot afstigting nie en word eenparig besluit om goedkeuring te verleen en die verlof van die Klassis te verkry vir die stigting wat geskied op 21 April 1951 met di. A.S.E. Yssel en J.F. du Plooy as deputate. In die Akte van Afstigting wat voor die Klassis gedien het, is onder meer die volgende vermeld: 1. Die kerkraad van Vereeniging is van oordeel dat daar genoeg rede bestaan vir die afstigting van 'n nuwe gemeente te Vanderbijlpark en wil hiermee die nodige stappe doen om dit te verwesenlik. 2. Aangesien Vanderbijlpark binne die grense van Vereeniging-gemeente geleë is, is daar nie naburige gemeentes vir grenslynbepalings in hierdie saak betrokke nie. 3. Die kerkraad nader hiermee die Klassis van Johannesburg om sy advies en toestemming vir bogenoemde afstigting volgens Art. 38 K.O. 4. Is geskrap. 5. Die kerkraad van Vereeniging wat vroegtydig reeds aansoek gedoen het by Vanderbijlpark Estate Company vir 'n kerkperseel – die keuse waarvan nog gedoen kan word – dra die perseel oor aan die nuwe gemeente. 6. Vir een jaar sal die gemeente Vanderbijlpark in kombinasie staan met die gemeente van Vereeniging met reg van vernuwing van die ooreenkoms. 7. Aan Vanderbijlpark sal die volgende dienste verskaf word: i. 4 Nagmaalsdienste per jaar – Sondagmôrens. ii. 4 Voorbereidingsdienste per jaar – Saterdagmiddag. iii. 4 Nabetragtingsdienste per jaar – Sondagmôre. iv. 6 Môredienste. v. 6 Middagdienste. vi. 6 Aanddienste – almal per jaar. vii. 12 keer per jaar kerkraadsvergadering. viii. Gemeentevergaderings wanneer nodig. ix. Huisbesoek en hospitaalbesoek. Verder die grensreëlings, naamlik: a. Aan die oostekant vanaf Vaalrivier met die grens van die Vanderbijlpark Gesondheidskomitee tot by die Vereeniging-Potchefstroom-pad. b. Aan die noordekant die Vereeniging-Potchefstroom-pad tot by Rietspruit. c. Aan die westekant: Rietspruit tot aan die Vaalrivier. d. Aan die suidekant: Vaalrivier tussen die oostelike en westelike grense.

Die getal lidmate wat so oorgegaan het na die nuwe gemeente, was 183. Aangesien dit lidmate is wat nie uit Vereeniging afkomstig is nie, maar wat van ander gemeentes by VanderbijIpark ingetrek het, het die kerkraad van Vereeniging hom nie verplig geag om behalwe die verkreë kerkerf ook nog finansiële hulp aan die nuutgestigte gemeente te skenk nie. Ook nog omdat Vereeniging self groot laste aangegaan het met hul kerkgebou en hulleself dus in finansiële druk verkeer. Kort na die bevestiging van hul eerste predikant, dr. S.J. du Plessis, het Vereeniging die lidmate suid van die Vaalrivier, waaronder Sasolburg ressorteer, ook vir bediening aan Vanderbijlpark oorgedra en het die gemeente van Sasolburg selfstandig geword en afgestig van Vanderbijlpark. Tien jaar later het die lidmaattal so aangewas dat Vanderbijlpark moes afstig in 'n tweede gemeente, Vanderbijlpark-Suid. Die groei van die kerk was so snel in die gebied dat die kerkrade verdere afstigtings moes oorweeg.

Predikante wysig

  1. Du Plessis, dr. Sarel Jacobus, 1953 - 1958 (oorlede op 11 Augustus 1972 nadat hy professor was aan die TSP)
  2. Van der Walt, dr. Ignatius Johannes, 1958 - 1967
  3. Schalk Petrus Bernardus Buys, 1968 - 1975
  4. Grobler, Charl Stephanus, 1976 – 1983
  5. Abraham Hercules le Roux, 1981 - 1982
  6. Sarel Daniël Snyman, 1983 - 1988
  7. Hendrik van Bemmel, Vanderbijlpark 1986 - 1988, Vanderbijlpark-Noord 1988 - 2000, Vanderbijl 2001 - 2009, Vanderbijlpark-Trinitas 2009 – 2014
  8. Abraham Pretorius Kruger, 1989 - 1998
  9. Griffel van Wyk, 2014 – 2017 (neem beroep aan na Rustenburg)
  10. Venter, P.F. Venter, 2017 – hede

Bronne wysig

  • (af) Harris, C.T., Noëth, J.G., Sarkady, N.G., Schutte, F.M. en Van Tonder, J.M. 2010. Van seringboom tot kerkgebou: die argitektoniese erfenis van die Gereformeerde Kerke. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
  • (af) Van der Merwe, dr. W.J. 1967. Gedenkboek Gereformeerde Kerk Vereeniging 1927-1967. Vereeniging: Gereformeerde kerkraad.

Sien ook wysig

Eksterne skakels wysig