Geskiedenis van China

Die geskiedenis van China bied 'n oorsig van die historiese ontwikkeling van China. China het een van die oudste beskawings ter wêreld, met 'n voortdurende ontwikkeling van die voorgeskiedenis tot die hede. Die Chinese praat graag van '5000 jaar geskiedenis en 7000 jaar van kultuur' (wuqian nian de lishi, qiqian nian de wenhua, 五 千年 的 歷史 ，七 千年 的 文化) waardeur hulle tradisioneel hul geskiedenis met die Geel Keiser begin en hul kultuur met Fuxi of met Youchao. Die oudste geskrewe Chinese historiese bronne, die orakelbene, dateer uit die 13de eeu vC.

Voorgeskiedenis (2 000 000 - 1550 vC)

Pleistoseen

Gerekonstrueerde skedel van die Peking Man.

Die oudste menslike fossiele wat in die hedendaagse China aangetref word, is dié van die Yuanmou-mens, twee tande wat saam met klipwerktuie in die Yunnan Provinsie gevind is. Dit is as 1,7 miljoen jaar oud gedateer. Net soos die latere Peking Man wat 400 000 jaar gelede naby Beijing gewoon het, word hulle geklassifiseer as deel van die Homo erectus-menslike spesie.

Volgens die navorser word verskillende vondse uit die periode tot 100 000 jaar gelede as laat Homo erectus, Denisova-mens of Argaïse Homo sapiens geklassifiseer.

Die anatomies moderne mens het ongeveer 100 000 jaar gelede vanuit Afrika die suide van Eurasië bereik. Hoe vinnig hulle daarna China bereik het, is kontroversieel, maar DNS-navorsing toon dat die huidige inwoners van China 50 000 jaar gelede van inwoners van Wes-Eurasië geskei het en hulle tussen 50-40 000 jaar gelede in China gevestig het.

Opmerklik is dat relatief min klipwerktuie uit die Chinese paleolitiese tyd gevind is, wat dikwels redelik primitief is. Waarskynlik is die algemeenste en maklik verwerkte, maar bederfbare bamboes vir gereedskap gebruik.

Neolitikum

Die neolitiese in China word in die Chinese argeologie gedefinieer as 'n terrein wat aan een of meer van die volgende vyf kenmerke voldoen: teenwoordigheid van erdewerk, van geskuurde of gepoleerde klipwerktuie, 'n permanente woonplek, gewasverbouing of die aanhou van diere. Die begrip 'neolities' het dus 'n breër betekenis in China as in die Weste. Dit is gedoen omdat bogenoemde eienskappe in 'n ander volgorde in die verskillende streke ontwikkel het. As gevolg hiervan is daar verskille tussen Westerse en Chinese publikasies oor China ten opsigte van aanduidings van subperiodes binne die neolitiese tydvak.

Vir die periode tot 8000 vC is geen argeologiese bewyse vir die beoefening van landbou gevind nie. Argeologiese vondste uit die tydperk rondom 6000 vC toon aan dat die landbou in daardie tyd reeds goed ontwikkel was. Weens die gebrek aan argeologiese vondste uit die kritieke tydperk 8000-6000 vC is dit egter onduidelik hoe die werklike oorgang van versameling na stelselmatige gewasverbouing in hierdie gebiede plaasgevind het. Dieselfde geld vir die makmaak van diere. Uit vondste uit die tydperk rondom 6000 vC toon 'n suksesvolle makmaak van honde, varke, hoenders en moontlik ook van waterbuffels.

Die vervaardiging van erdewerk vir die versameling, vervoer en voorbereiding van voedsel het reeds begin, nog voordat mense stelselmatig gewasse begin verbou het. Totdat die oudste skerwe onlangs van Nanzhuangtou af gekom het, sou hulle tussen 12 500 en 9500 jaar oud wees. In 2012 is aangekondig dat skerwe in die Xianrendong (Xianren-grot) (Jiangxi) met die uiterste ouderdom van 19 000 tot 20 000 jaar gevind is.

'n Beker tipies van die Longshan-kultuur. Dit is gemaak van swart erdewerk met die dikte van 'n eierdop

Danksy stylverskille in die ontdekte pottebakkery en die steen-landbougereedskap, het dit vanaf 6000 vC vir argeoloë moontlik geword om tussen verskillende streekskulture te onderskei. Tussen 5000 en 3000 vC bestaan in die vallei van die Geelrivier, die Yangshao-kultuur, die eerste ontdek en dus die langste bestudeerde neolitiese kultuur is. Dit is egter nie die oudste nóg die enigste neolitiese kultuur in China nie. Ongeveer 6000 vC daar was, afgesien van die voorgangers van die Yangshao-kultuur, ook kulture in die hedendaagse Liaoning, Shandong en Gansu. Soos Yangshao en sy voorgangers, was hulle gebaseer op die verbouing van twee soorte Mannas, naamlik trosmanna (Setaria italica, 粟, su) en pluimmanna (Panicum miliaceum, 黍, shuen). In dieselfde periode was daar kulture langs die middel- en onderste loop van die Jangtsekiang en in die hedendaagse Sichuan-kulture gebaseer op die verbouing van rys. Vir die opkoms van die Chinese kultuur was hierdie suidelike kulture net so belangrik soos die voorgangers van die Yangshao-kultuur.

'n Komplekse, maar nog nie ten volle verstaande interaksie tussen die Yangshao-kultuur, die meer oostelike neolitiese kulture (soos dié van Dawenkou en Liangzhu) en die noordelike Hongshan-kultuur van Liaoning het rondom 2500 vC ontstaan, die Longshan-kultuur. Kenmerkend was swart, papierdun pottebakkery. Die manier van begrafnis en die vervaardiging van kosbare begrafnisgeskenke het tussen 2500 en 2000 vC voorgekom, 'n deurlopende proses van sosiale stratifikasie. Geweld het blykbaar ook 'n groter rol begin speel. Stede is ommuur en verminkte geraamtes van daardie tyd is gevind. Dit is moontlik die periode van die 'tienduisend state' (wan guo, 萬 國). Hierdie term word in tradisionele historiografie gebruik om die dorpsgebaseerde landbougemeenskappe in Sentraal-China gedurende die tydperk van die Vyf Oerkeisers te beskryf. Hier lê die wortels van die Shang- en Zhou-kultuur, en as dit werklik bestaan het, dié van die Xia-dinastie. Hoe hierdie state uit die Longshan-kultuur ontstaan het, is egter nog onduidelik.

Tradisionele Chinese opvatting oor hul eie oudheid

Die tradisionele Chinese opvatting van die antieke geskiedenis is gebaseer op 'n groot aantal legendes en mitiese tradisies van baie verskillende oorspronge. Hulle is stelselmatig saamgevoeg uit die laat Zhou-era en van hul mitiese aspekte ontneem. 'n Mite oor 'n songodin met die naam Xihe (W-G: Hsi-Ho) is byvoorbeeld gerasionaliseer na Xi en He, twee sterrekundiges wat met die keiserlike hof verband hou. In werklikheid het 'n omgekeerde "euemeros" plaasgevind: mites word teruggebring as historiese gebeure.

Chinese chronologie van die Chinese oudheid

Daar is geen duidelikheid oor die chronologie van die Zhou, die Shang (en die Xia-dinastie) nie. Die oudste datum in die geskiedenis van die Chinese oudheid waarop alle bronne saamstem, is 841 vC. In daardie jaar het die Gong He-regentskap vir die Zhou koning Xuan begin.

• Die tradisionele chronologie gaan terug na berekeninge deur Liu Xin (46 vC - 23 nC). Die Westelike Zhou regeer 341 jaar, die Shang 644 en die Xia 439 jaar. Vanaf 771 vC aan die einde van die Westerse Zhou-dinastie, begin die Zhou-dinastie in 1122, die Shang-dinastie in 1766 en die Xia-dinastie in 2205 vC. Volgens die Bamboes-annale het die Westerlike Zhou 280 jaar regeer, die Shang 508 en die Xia 431 jaar. Vanaf 770 vC as die begin van die Oostelike Zhou, begin die Zhou-dinastie in 1050, die Shang-dinastie in 1558 en die Xia-dinastie in 1989 vC.
• Die Xia Shang Zhou Chronologie Projek, 'n multidissiplinêre komitee wat in 1996 deur die Regering van die Volksrepubliek China ingestel is, het sy voorlopige navorsingsresultate in 2000 bekend gemaak. Die historisiteit van die Xia-dinastie en die tradisionele lineêre siening dat die Xia-, Shang- en Zhou-dinastie mekaar gevolg het, is aanvaar. Die datums vir die Westerse Zhou-dinastie was 1046-771, vir die Shang 1600-1046 en vir Xia 2070-1600 vC. Dit moes die standaard word vir beide handboeke en wetenskaplike werke. Sedert 2000 is daar egter niks van die projek gehoor nie.
• Chinese argeoloë gebruik 'n ietwat minder presies gedefinieerde klassifikasie gebaseer op voorgestelde artefakte, maar hulle aanvaar ook die lineêre opeenvolging van die drie oudste dinastieë:
• Die Westelike Zhou het die periode tussen die laaste helfte van die 11de eeu en 771 vC ingesluit.
• Shang het die 16de tot die eerste helfte van die 11de eeu v.C bestaan. Chinese argeoloë onderskei nie tussen Shang as staat en Shang as kultuur nie (in die vorm van 'n argeologiese horison). Dit is immers gebaseer op die voorrang van geskrewe bronne. Beide die Erligang-kultuur (16de-14de eeu) en Yinxu (12de en 11de eeu) word dus onder die Shang-dinastie gereken.
• Xia het die periode van die Erlitou-kultuur gedek, dit wil sê die periode tussen die 19de en die begin van die 16de eeu. Ook hier is die voorrang van geskrewe bronne van toepassing op Chinese argeoloë, sodat daar geen onderskeid getref kan word tussen Xia as 'n kultuur (Erlitou-kultuur) en Xia as 'n staat (Xia-dinastie) nie.

Drie verhewes en vyf oerkeisers

Huangdi, die Geel Keiser. (Muurskildery gevind in die graf van die geslag Wu 武, Shandong, wat uit die Han-dinastie dateer).

Volgens die Bamboes-annale en die Shiji het die Chinese geskiedenis begin met Huangdi, die Geel Keiser. Hierdie mitiese figuur is in die Shiji gerasionaliseer as leier van die Ji-stam (姬), wat die Sentrale Vlakte, die (oostelike) kom van die Geelrivier, bewoon het. Na 'n hewige stryd is die naburige mense van die Jiang (姜), die stam van die ook mitiese Yandi, deur Huangdi verower. Albei stamme het daarna by die Huaxia-mense aangesluit. Hulle het oorspronklik die vallei van die Weirivier bewoon, maar het later ooswaarts langs die Huanghe beweeg en versprei na die huidige provinsie Shanxi, die weste van Henan en die noorde van Hebei. Die huidige Han-Chinese beskou hulself as afstammelinge van die twee geslagte en noem hulself dus Yanhuangzisun. In die tradisionele geskiedskrywing is 'n groot aantal uitvindings aan Huangdi (of aan sy ministers) toegeskryf, waaronder trekkarre, bote, klere, huise, skrif, sywurmboerdery en akupunktuur.

Die stamme in die ooste van China is Yi (夷) of Dongyi (東夷, Oostelike Yi) genoem. Hulle het oorspronklik die suidelike deel van Shandong bewoon en later versprei na die noorde van Shandong, die suide van Hebei, die oostelike Henan en Sentraal Anhui. 'n Aantal mitiese figure, waaronder Taihao, Shaohao, Houyi en Chiyou, is in die tradisionele werke beskryf as leiers van die Yi. Soos Yandi, sou Chiyou ook ná 'n lang stryd deur die Geel Keiser verslaan word.

Ouer historiese bronne as die Shiji, insluitend die Boek van Dokumente, begin nie die Chinese geskiedenis met die Geel Keiser nie, maar slegs met Yao en Shun. Soos die Geel Keiser, is hulle ook in die Shiji gerasionaliseer as leiers van die familiegroep: Yao van die Taotang (陶唐)-groep en Shun of die Yu (虞)-familiegroep.

In die Shiji en Da Dai Liji (大 戴 禮記) word Yao en Shun, soos Zhuanxu en Ku, beskryf as afstammelinge van Huangdi. Hulle vorm saam die "Vyf Oerkeisers". Die getal het te make gehad met die onderrig van die Vyf elemente, die dominante kosmologiese visie tydens die Han-dinastie. 'n Oerkeiser is aan elk van die vyf elemente gekoppel. Daar is verskille in die oorlewende reeks name, omdat die bewerkte mites uit verskillende streke kom. Die volgorde van die name het ook verskil, wat weer deur verskillende filosofiese rigtings beïnvloed is.

Fuxi (regs) saam met Nüwa, sy suster, ook sy vrou. Hulle word as twee ineengestrengelde slange voorgestel. Hulle behoort tot die drie verhewes. (Ook 'n muurskildery uit die graf van die Wu geslag).

Volgens klassieke Chinese geskrifte was die Chinese kultuur te danke aan 'n aantal kulturele helde. Byvoorbeeld, Youchao het skuiling voorsien deur neste in bome te bou, Suiren het die vuur gemaak, Fuxi het die visnette bedink, Nüwa het die huwelik ingestel en Shennong het die mense geleer om die vyf grane te laat groei en medisinale kruie te gebruik. Hierdie kulturele helde word, net soos die vyf oer keisers, in die tradisionele historiografie beskou as werklike familiestamleiers en nie as mitiese figure nie.

Toe die volgorde van die vyf elemente tydens die Han-dinastie verander is, is nog drie regeerders uit die ry oudste kulturele helde voor die vyf oerkeisers geplaas. Hulle word die 'Drie Verhewes' genoem. Hulle is in die 7de eeu (nC) deur Sima Zhen tot die Shiji gevoeg. Sedertdien was Fuxi aan die begin van die Chinese kultuur in die tradisionele Chinese historiografie en Huangdi aan die begin van die Chinese staat. Al hierdie verhewes en oerkeisers is in 'n akkurate chronologie geplaas. Die basis hiervoor is deur Liu Xin (46 vC - 23 nC) gelê. Dit was egter nie meer as 'n pseudo-geskiedenis nie, omdat Liu Xin staatgemaak het op kosmologiese berekeninge en nie op werklike gebeure nie. Nietemin speel die jaartalle tot dusver 'n groot rol in die Chinese historiese denke. Aan die einde van die 19de eeu, toe daar 'n behoefte was aan 'n lineêre era met die opkoms van nasionalisme, was die jaar 2698 vC as die begin van die Chinese era gestel. Dit sou die begin van die regering van die Geel Keiser gewees het.

Dit is opvallend dat meer onlangse kommentaar op historiese werke die begin van hierdie periode van die oerkeisers nog verder in die verlede plaas. Hierdie verskynsel is die eerste keer deur Gu Jiegang in sy Gushi Bian (Debat oor die Ou Geskiedenis), wat tussen 1926 en 1941 saamgestel is, beskryf. Hy het verklaar dat die tydperk van die drie verhewes en die vyf oerkeisers nie op historiese feite gebaseer was nie, maar op mites en legendes wat verder en verder in die verlede geprojekteer is. Die beskryfde heersers het nie soos die inwoners van die steentydperk gelyk nie. Tog, in die Volksrepubliek en in Taiwan, bly die siening dat die Chinese geskiedenis met die 'Geel Keiser' begin het, al dan teen 2 698 vC.

In die tradisionele historiografie is die "drie verhewes en die vyf oerkeisers" opgevolg deur die "Drie Dinastieë" (sandai, 三代), die Xia, Shang en Zhou dinastieë. Die Zhou het die konsep van die Hemelse Mandaat bekendgestel om hul magsoorname te legitimeer. Hulle het hierdie konsep in 'n (fiktiewe?) historiese konteks geplaas, toe hulle gesê het dat hulle deur die mag van die Shang oor te neem, niks meer gedoen het as om die historiese voorbeeld van die Shang te volg nie. Hulle sou immers die mag van die Xia-dinastie oorgeneem het toe daardie dinastie die deug verloor het en daarmee die Hemelse Mandaat.

Binne die Konfusianistiese tradisies, behoort Yao en Shun, die laaste twee oerkeisers, saam met Yu, die stigter van die Xia-dinastie, aan die 'Drie Volmaakte Konings' (sanwang, 三 王). Binne Konfusianisme het hulle 'n voorbeeldige funksie gekry vir alle latere regeerders en amptenare. Dit was ook van toepassing voor Tang, stigter van die Shang-dinastie, maar veral vir koning Wen en die hertog van Zhou, stigters van die Zhou-dinastie. Hulle is almal geprys deur Konfusius en word in die latere historiografie as voorbeeldige heersers beskou. Die vroeë Zhou-tyd word toenemend beskou as 'n ongeëwenaarde 'goue periode', maar was in werklikheid 'n vooruitskatting na die verlede van 'n eenheidsideaal wat ontwikkel het onder die Han-dinastie.

Xia-dinastie

In die Chinese historiese tradisie volg die Xia-dinastie die tydperk van die vyf oerkeisers. Daar is 17 name van konings wat behoue gebly het. As die fiktiewe aanduidings van verwantskap van die mitiese vyf oerkeisers in die Shiji, buite verrekening gelaat word, is die Xia-dinastie die eerste een waarin erfopeenvolging voorkom. Volgens die tradisionele chronologie, wat retrospektief bereken is deur Liu Xin, sou die Xia-dinastie tussen 2205 en 1766 vC regeer het, volgens die Bamboes-annale tussen 1989 en 1558 vC.

'n Geografiese vergelyking van die Erlitou-uitgrawings (pienk) en die beweerde Xia-stede (swart).

Chinese argeoloë assosieer 'n argeologiese terrein in Erlitou (naby Luoyang in Henan) met die Xia-dinastie. Hulle is daarvan oortuig deur 'n kombinasie van drie faktore:

• Erlitou is in die middel van die gebied wat tradisionele Chinese historiografie met die Xia-dinastie verbind word,
• Die vondste is gedateer tussen 1900 en 1500 vC, wat tradisioneel die Xia-tydperk was.
• Die Erlitou-kultuur het 'n groot uitstralingsgebied, wat na verwys word as politieke invloed en staatsvorming.

In teenstelling daarmee voer ander historici aan dat die bestaan van die Xia-dinastie slegs met sekerheid vasgestel kan word as daar benewens argeologiese en historiese bronne ook geskrewe bronne gevind is. Slegs dan kan dit duidelik word of die oorlewende lys van Xia-regeerders histories korrek is. Dit word nie as onmoontlik beskou nie; die tradisionele oorlewende lys van die heersers van Shang het geblyk na die ontdekking van inskripsies op orakelbene grootliks korrek te wees. 'n Probleem is dat die resultate van Chinese argeologiese navorsing nie onafhanklik geïnterpreteer word nie. Voorrang lê by tradisionele geskrewe bronne. Dit word gebruik om beide die plek van die argeologiese ondersoek af te baken en om die argeologiese vondste aan te dui.

Die Shang het geen melding gemaak van die Xia in die inskripsies op hul orakelbene nie. Die eerste vermelding dateer uit die Zhou-dinastie. Die Zhou wou moontlik hul mag legitimeer deur 'n verhouding te vestig met 'n staat wat eens met die Shang meegeding het. As dit korrek is, kan die Xia wel bestaan het, alhoewel nie as die voorganger van die Shang nie (soos in tradisionele historiografie gemeld), maar (gedeeltelik) gelyktydig met Shang. In hierdie geval het beide Xia en Shang hul oorsprong in die ordelike boerderygemeenskappe wat tradisioneel die tienduisend state genoem is en wat kultureel verband hou met die Longshan-kultuur. In daardie geval kon Xia en Shang elkeen 'n ruk lank hegemonie oor hierdie gemeenskappe uitgeoefen het.

Ander wetenskaplikes ontken steeds dat a priori bewyse bestaan van die Xia se bestaan. Sarah Allan sien die Xia byvoorbeeld as 'n eggo van Shang-mites wat later deur die Zhou misverstaan en gebruik is om hul oorname 'n historiese basis te gee.

Shang, Zhou en die Strydende State (1750 - 221 vC)

Die Shang-dinastie is die eerste dinastie waarop ooreengekom is dat dit beslis bestaan het. Die oorsprong daarvan is moeilik om te dateer, maar dit word geskat as teen omstreeks 1750 vC.

Die Zhou-dinastie (周朝) (laat 10de eeu vC - 256 vC) het die Shang-dinastie opgevolg en die Qin-dinastie in China voorafgegaan. Die Zhou-dinastie het langer geduur as enige ander dinastie in die geskiedenis van China.

Westelike Zhou (1050 - 772 vC)

Feodale staat.

Oostelike Zhou (772 - 256 vC)

Die tydperk van die Lente en die Herfs (772 - 481 vC) en die tydperk van die Strydende State (453 - 221 vC). Die Zhou-dinastie het in tientalle oorlogvoerende state uitmekaar geval, en die koning het weinig te sê behalwe in die onmiddellike omgewing van sy hoofstad. Hierdie 'Koninklike Gebied' is in 256 vC geannekseer deur die staat Qin, wat in die daaropvolgende dekades ook alle ander state sou verower en "China" (die naam van die land kom van Qin) as 'n keiserryk sou verenig.

Chinese keiserryk

In 221 vC word die land verenig as die Chinese Keiserryk onder die eerste keiser, Qin Shi Huangdi (wat "Eerste keiser van die Qin" beteken), wat die Qin-dinastie gestig het. Gedurende die Han-dinastie (206 vC-220 nC) is die ryk uitgebrei na Korea, Vietnam en Sentraal-Asië.

'n Tydperk van onrus het gevolg, waarin een van die rustige tye die Tang-dinastie was (618-907). Onder die keisers van hierdie dinastie is onder andere die eksamenstelsel ingestel, waardeur nie-adelike persone ook hoë posisies kon beklee. Vanaf die 9de eeu neem die mag van die keiser toe en die ekonomiese sentrum beweeg na die suide.

Na bewering het Marco Polo China omstreeks 1280, toe die Mongoolse Yuan-dinastie hier aan bewind was, besoek. Onder die Ming-keisers (1368-1644) is meer klem op hul eie Chinese waardes gelê en is die invloed van buite afgeweer. Later, onder die Qing-dinastie van die Manchu (1644-1911), het die druk vanuit die Weste weer toegeneem.

Hieronder volg 'n chronologiese lys van die keiserlike dinastieë wat oor China regeer het.

• Xia c. 2200-1750 v.C.
• Shang c. 1766-1122 v.C.
• Zhou 1122-256 v.C.
  • Westelike Zhou 1122-771 v.C.
  • Oostelike Zhou 771-256 v.C.
    • Tydperk van die Lente en die Herfs 771-481 v.C.
    • Periode van die Strydende State 403-221 v.C.

Van die Qin-dinastie af is daar amptelik sprake van ’n Chinese keiserryk.

• Qin 221-206 v.C.
• Han 206 v.C. - 220
  • Westelike Han 206 v.C. - 9 n.C.
  • Wang Mang die Oorweldiger 9-23
  • Oostelike Han 25-220
• Deling 220-589
  • Drie Koninkryke 220-280:
    • Wei 220-265 (265-280: Jin)
    • Shu-Han 221-263
    • Wu 222 (229)-280
• Hereniging: Jin-dinastie 265-420
• Burgeroorlog en opnuut deling
  • Xiongnu-inval 311
  • Suid:
    • die Ses Dinastieë, Oostelike Jin, Liu Song 420-479, Liang, Chen
  • Noord:
    • die Tydperk van die Sestien Koninkryke, o.a. Oostelike Zhao 304-320, Vroeg-Qin 351-386
    • Noordelike Wei 386-524
    • Oostelike Wei (vanaf 550: Noordelike Qi) en Westelike Wei (vanaf 557: Noordelike Zhou)
  • Noordelike Zhou; verower Noordelike Qi 577, Liang 587 en Chen 589
• Sui 589-618
• Tang 618-907
• Deling 907-960
  • Noord: Vyf Dinastieë
  • Suid: Tien Koninkryke
• Noordelike Song 960-1127
• Deling
  • Noord: Jin (Jurge) 1115–1234
  • Suid: Suidelike Song 1127–1279
• Yuan 1234–1368
• Ming 1368–1644
• Qing 1644–1912
  • Taiping-rebellie (1850-1864)

Republiek China

Periode 1911-1928

Nasionale vlag van die Republiek van China, wat tussen 1912–1928 gebruik is. Ook bekend as "Vyfkleur vlag".

In 1911 is die laaste Chinese keiser tydens die Xinhai-rewolusie van die troon verwyder en die Republiek China is uitgeroep. Direk hierna het Buite-Mongolië en Tibet onafhanklikheid verklaar en Tannu Tuva is deur Rusland geannekseer. Die eerste president van die republiek was Sun Yat-Sen, wat 'n leier van die rewolusie was. Hy het hierdie posisie in 1912 prysgegee ten gunste van Yuan Shikai. Hy was 'n senior militêre leier tydens die laaste fase van die Qing-dinastie. Hy het oorspronklik aan die hervormers behoort, maar blyk self te streef om mag te bekom. In 1915 het hy probeer om die ryk te herstel en die troon self as Hongxian keiser te bestyg. Maar weerstand van ander militêre heersers en sy voortydige dood het hierdie herstel van die ryk verhoed. Yuan is in 1916 oorlede.

In die Eerste Wêreldoorlog het die Republiek van China die kant van die Geallieerdes gekies en duisende werkers na die front in Frankryk gestuur om te help met die skepping van loopgrawe. Japan, wat ook amptelik aan die kant van die Geallieerdes was, het egter die Duitse konsessies in Shantung beset en gepoog om 'n groot deel van die soewereiniteit van China af te neem met sy '21 eise'. Volgens die Verdrag van Versailles is die Duitse gebiede aan Japan toegewys.

Hierna het 'n moeilike tyd aangebreek. Daar was anargie in die Republiek omdat daar verskillende groepe was wat dele van China onafhanklik beheer het. Die leiers van hierdie groepe word die 'krygshere' genoem. Vanaf 1921 tot sy dood in 1925 was Sun Yat-Sen die leier van gebiede in Suid-China. Die oorlogstydperk het in 1925 tot 'n einde gekom toe die leier van die nasionalistiese Kuomintang, Chiang Kai-shek, president van die Republiek geword het. Hy het die krygshere in die burgeroorlog in die noorde van China verslaan. Toe hulle verslaan is, het 'n nuwe periode in China begin: Kuomintang-China.

Kuomintang (1928-1949)

Nadat Chiang Kai-shek die krygshere verslaan het, word hy die leier van die herenigde China. Hy het 'n aantal dinge verander. Die hoofstad is verskuif en die vlag van China is verander. Na 1928 word China dus verwys as Nasionalistiese China of Kuomintang-China. In 1931 word president Chiang Kai-Shek opgevolg deur Lin Sen. In dieselfde jaar het die Japanse Ryk die Chinese provinsie Mantsjoerye binnegeval en het daarmee die Tweede Chinees-Japannese Oorlog begin.

Japannese besetting (1937-1945)

Reeds in 1937 het die Tweede Wêreldoorlog vir Kuomintang-China begin. Japan het toe groot gebiede van Oos-China beset, waaronder die Chinese hoofstad Nanjing. Dit sou ook die hoofstad word van China wat deur die Japannese beset word. Alhoewel die Japannese in beheer was, was dit amptelik 'n onafhanklike staat, net soos Mantsjoekwo (Mantsjoerye), wat Japan reeds van China verower het. In die Weste beskou die meeste state egter dat hierdie gebiede deur die Japannese Ryk beset word. Die deel van die Republiek China wat deur Japan beset is, beweer dat dit die enigste amptelike China was. Dit het ook dieselfde vlag gehad as voor die besetting (met 'n ekstra strook bo). Die land is gelei deur 'n pro-Japannese Chinese regering. Toe Japan die Tweede Wêreldoorlog in 1945 verloor het, is die verowering deur Japan in 1937 omgekeer. Nanjing het nou die hoofstad geword van die hele Kuomintang China, insluitend Mantsjoerye.

Republiek China sedert 1949

Sien Taiwan vir 'n hoofartikel oor die onderwerp.

Volksrepubliek China

Tot met die dood van Mao Zedong 1976

Nasionale vlag van die Volksrepubliek China

Na die Tweede Wêreldoorlog het die Chinese burgeroorlog tussen die Kommunistiese Party van China (KPC)en die Kuomintang (KMT) in China voortgeduur. Hierdie burgeroorlog is in 1949 deur die kommuniste gewen. Die ondersteuners van die Kuomintang het na Taiwan gevlug, terwyl Mao Zedong 'n diktatoriale regime aan bewind bring wat uiteindelik streng beheer oor die daaglikse lewe in China sou uitoefen en die lewens van miljoene mense sou kos. Voor die laagtepunt van Mao se bewind, die Kulturele Rewolusie (1966-1970), het China in 1959 Tibet herower, wat in 1912 onafhanklik geword het.

Die Volksrepubliek na 1976

Na die dood van Mao in 1976 het China kommunisties gebly, maar het dit geleidelik op 'n persoonlike en ekonomiese vlak vryer geword, terwyl die elemente van totalitarisme ten opsigte van politiek, godsdiens en etniese minderhede steeds behou is. Deng Xiaoping, na Mao, die voorsitter van die Kommunistiese party, sê: "Dit maak nie saak of die kat wit of swart is nie, solank hy muise vang." Hiermee wou hy sê dat dit nie saak maak aan watter ideologie aangehang word nie, solank goeie resultate behaal word. Die eenpartystelsel in China duur tot vandag toe, hoewel sommige bejaardes binne die party versigtig betoog het vir meer demokrasie. Die skending van menseregte en korrupsie bly egter 'n probleem, byvoorbeeld ook met betrekking tot Falun Gong en Tibet.

Bronne

• Derk, Bodde. The Cambridge History of China, volume 1, Hoofstuk, The State and Empire of Ch'in.
• Benjamin Elman, Classical Historiography For Chinese History, (November 2015) Princeton University. Extensive lists of sinological resources and bibliography.
• Hayford, Charles (1997). China. World Bibliographical Series. ABC-CLIO. ISBN 1851092358.. Selektiewe, geannoteerde bibliografie; tot 1995.
• Lewis, Mark Edward (2007). The Early Chinese Empires: Qin and Han. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-02477-9.
• Wilkinson, Endymion (2018). Chinese History: A New Manual (5th uitg.). Cambridge: Harvard University Asia Center. ISBN 978-0-9988883-0-9. Alhoewel dit op navorsingspesialiste gemik is, bevat dit opsommings van hoofonderwerpe wat nuttig sal wees vir algemene lesers.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.