Viëtnam

Viëtnam (Viëtnamees: Việt Nam, [viət˨ næm˧], , letterlik: "Viët van die suide"), amptelik die Sosialistiese Republiek Viëtnam (Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, ), is 'n sosialistiese republiek in Suidoos-Asië. Dit beslaan 'n oppervlakte van 331 210 km² en het 'n bevolking van 105 758 975 in 2024 gehad. Die hoofstad is sedert die hereniging van Noord- en Suid-Viëtnam in 1976 Hanoi en die grootste stad is Ho Chi Minh-stad (voorheen Saigon). Van die ander nedersettings sluit in Can Tho, Da Nang, Dong Hoi, Hai Phong, My Thuy, Nha Trang en Vung Tau.

Sosialistiese Republiek Viëtnam
Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Viëtnamees)

Vlag Embleem
Nasionale leuse: Độc lập – Tự do – Hạnh phúc (Viëtnamees vir: "Onafhanklikheid – Vryheid – Geluk")
Volkslied: Tiến Quân Ca (Viëtnamees vir: "Weermagmars")
Hoofstad	Hanoi 21°2′N 105°51′O
Grootste stad	Ho Chi Minh-stad 10°48′N 106°39′O
Amptelike tale	Viëtnamees
Regering • Sekretaris-generaal • President • Adjunkpresident • Eerste minister	Unitêre Marxisties-Leninistiese enkelparty sosialistiese republiek Tô Lâm Lương Cường Võ Thị Ánh Xuân Phạm Minh Chính
Onafhanklikheid • Noord-Viëtnam • Geneefse ooreenkoms • Verowering van Saigon • Hereniging • Huidige grondwet	van Frankryk 2 September 1945 21 Julie 1954 30 April 1975 2 Julie 1976 1 Januarie 2014
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	331 210 km2  (67ste) 127 881 myl2 6,4
Bevolking  - 2024-skatting  - 2019-sensus  - Digtheid	105 758 975 (16de) 96 208 984 319 / km2 (49ste) 827 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $1 559 miljard (26ste) $15 470 (106de)
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $465,814 miljard (35ste) $4 623 (119de)
MOI (2022)	0,726 (107de)  –  hoog
Gini (2022)	36,1 –  medium
Geldeenheid	đồng (₫) (VND)
Tydsone  - Somertyd	Indo-China-tyd (UTC+7) nie toegepas nie (UTC+7)
Internet-TLD	.vn
Skakelkode	+84

Nasa-Satellietbeeld van Viëtnam

Kaart van Viëtnam

Viëtnam is die mees oostelike land van Indo-China. Dit is oos van Kambodja en Laos, suid van die Volksrepubliek China en op weskus van die Suid-Chinese See geleë. Daarbenewens deel Viëtnam in die Suid-Chinese See maritieme grense met Filippyne, Maleisië en Indonesië in die ooste en suide, asook Thailand in die Golf van Thailand in die weste. Viëtnam word geografies deur twee riviere gekenmerk: Die Rooirivier in die noorde wat in die Golf van Tonkin uitmond en die die Mekongrivier in die suide wat in die Suid-Chinese See vloei. In die sentrale dele oorheers 'n hoogland die landskap. Phu Quoc is die grootste eiland en is in die Golf van Thailand in die suidweste van Viëtnam geleë.

Die noordelike deel van Viëtnam was vir meer as een millennium deel van die Chinese Keiserryk, vanaf 111 v.C. tot 939 n.C. 'n Onafhanklike Viëtnamese staat is ná die Viëtnamese oorwinning in die Slag van Bạch Đằng-rivier in 939 gestig. Verskeie opeenvolgende keiserlike dinasties het in Viëtnam floreer, toe die land geografies en polities binne-in Suidoos-Asië uitgebrei het, totdat die Indo-China-skiereiland in die middel van die 19de eeu deur Frankryk gekoloniseer is. Ná 'n Japannese besetting in die 1940's het die Viëtnamese teen die Franse heerskap in die Eerste Indo-China-oorlog geveg. Op 2 September 1945 het president Hồ Chí Minh Viëtnam se onafhanklikheid onder die nuwe naam Demokratiese Republiek Viëtnam van Frankryk verklaar. In 1954 het die Viëtnamese die Franse in die Slag van Dien Bien Phu tussen Maart en Mei 1954 oorwin. Vervolgens is Viëtnam polities in twee mededingende state verdeel, Noord-Viëtnam (amptelik die Demokratiese Republiek Viëtnam, hoofstad Hanoi) en Suid-Viëtnam (amptelik die Republiek Viëtnam, hoofstad Saigon). Die konflik tussen die twee Viëtnamese state het vererger en tot die Viëtnamoorlog met swaar gewapende inmenging van die Verenigde State aan die Suid-Viëtnamese kant tussen 1965 en 1973 gelei. Die oorlog het met die Noord-Viëtnamese oorwinning in 1975 geëindig. Vervolgens is Viëtnam onder 'n kommunistiese regering verenig, maar het arm en polities geïsoleer gebly. In 1986 het die Kommunistiese Party van Viëtnam (CPV) 'n reeks ekonomiese en politieke hervormings geloods wat tot Viëtnam se integrasie in die wêreldekonomie gelei het. Viëtnam sou na verwagting in 2020 'n ontwikkelde land gewees het.

Teen 2010 het Viëtnam diplomatieke betrekkinge met 178 lande aangeknoop. Sedert 2000 is Viëtnam se ekonomiese groeikoers onder die hoogste wêreldwyd en in 2011 het dit die hoogste Global Growth Generators Index onder elf vername ekonomieë gehad. Die suksesvolle ekonomiese hervormings het in 2007 tot Viëtnam se toetreding tot die Wêreldhandelsorganisasie (WTO) gelei. Viëtnam is 'n lidland van die ASEAN, APEC en die Francophonie (OIF). Vietnam Airlines is die nasionale vlagdraerlugredery met sy spilpunt op Tan Son Nhat Internasionale Lughawe naby Ho Chi Minh-stad. Daarbenewens beskik Viëtnam oor twee lae-koste lugrederye: Bamboo Airways en VietJet Air. In onlangse jare het Viëtnam veral onder internasionale toeriste gewild geraak met Unesco-wêrelderfenisgebiede soos die Phong Nha-Ke Bang Nasionale Park en die Sitadel van die Ho-dinastie.

Viëtnam se amptelike taal is Viëtnamees en die Viëtnamese vorm die titulêre nasie van die land. Daarbenewens word ander tale soos Hakka, Kantonees, Khmer en Lao deur minderhede soos Khmer en Thai gebesig. Die land is ook bekend vir sy Viëtnamese kookkuns met geregte soos Phở, 'n tradisionele noedelsoep.

Geskiedenis

'n Đông Sơn bronsdrom, ca. 800 v.C.

Territoriale uitbreiding van Viëtnam, 1009–1834

Reeds in die 3de eeu v.C. het die Viëtnamese die delta van die Rooirivier (Tonkin) bewoon. Die toenemende druk van die Chinese het uiteindelik daartoe gelei dat Tonkin in 111 v.C. by China ingelyf is.

Ondanks enkele opstande, soos die van die Trungsusters in omstreeks 40 n.C. het Tonkin tot in 938 'n Chinese provinsie gebly. Die Viëtnamese maatskappy en kultuur is met soveel sinisme deur die Chinese oorheersers bejeën dat dit nou nog die onuitwisbare tekens daarvan dra.

Nadat die Chinese Tang-dinastie in 907 tot 'n val gekom het, het die Viëtnamese uiteindelik in 938 die onafhanklike staat Nam Viet tot stand gebring. Die staat het met verloop van tyd ten koste van die Tsjams steeds verder na die suide uitgebrei. Laasgenoemde se Hindoe-Boeddhistiese koninkryk, Tsjampa, het in die eerste eeue n.C. deur middel van vreedsame Indiese kulturele uitbreiding in die omgewing suid van Hué tot stand gekom.

Vanweë die voortdurende konflikte met die Viëtnamese moes die hoofstad steeds verder suid verskuif word. Tsjampa is bowendien uit die weste deur die Khmer-ryk bedreig. Kort nadat Angkor Wat, die hoofstad van die Khmer, deur die Thai van Ayutthaya verwoes is, is daar ook aan die verindiese Tsjampa 'n einde gemaak. In die 17de eeu is Tsjampa uiteindelik heeltemal deur die Viëtnamese ingelyf.

Ondanks die konflikte tussen die familie Trinh, wat die gesag in die noorde in hulle hande gehad het, en die geslag Nguyen, wat hulle mag, onder meer met die steun van die VOC, geleidelik oor die hele suide, en sedert die 18e eeu ook oor die huidige Kambodja uitgebrei het, het die Viëtnamese kultuur tydens die Le-dinastie (1418–1786) 'n groot bloeityd beleef.

Na 'n kort rebelle van die Tay-Son-broers het Nguyen-Anh in 1802 daarin geslaag om die hele Viëtnam met die steun van enkele Franse raadgewers te herenig. Hy het tot 1819 as keiser Gia-Long geregeer.

Franse kolonisasie

Kaart van Frans-Indo-China in 1913

Die Grand Palais is vir die wêreldbeurs van 1902–1903 opgerig toe Hanoi die hoofstad van Frans-Indo-China geword het

Hanoi-operahuis, geneem in die vroeë 20ste eeu van die Paul Bert-straat (nou Trang Tien-straat)

Die Franse het hulle reeds gou ernstig op kolonisering toegespits. In 1859 het hulle die hawe van Saigon beset en in 1862 Cochin-China. In 1885 was die hele Viëtnam beset. Frankryk het sy verowerde gebiede in Vietnam, Laos en Kambodja as een kolonie bestuur en het in 1887 die Indo-Chinese Unie tot stand gebring. Vir Frankryk was Viëtnam veral ekonomies van belang: die land het grondstowwe (rubber, delfstowwe) en rys gelewer, dit was 'n afsetgebied vir die Franse nywerheid en het toegang tot China verskaf.

Deur onder meer belastings en dwangarbeid in te stel, het die Franse daarin geslaag om van goedkoop Viëtnamese arbeid gebruik te maak. Hoewel die Viëtnamese hulle vroeg reeds teen die Franse uitbreiding verset het, het die ekonomiese wêreldkrisis tussen die twee wêreldoorloë, wat ook na Viëtnam deurgewerk het, in groot mate gelei tot die opkoms van 'n sterk Viëtnamese nasionalisme.

Tydens die boereopstande is grootgrondbesit afgeskaf en die grond herverdeel. In 1927 is die Viëtnamese Nasionalistiese Party gestig en in 1930 die Indo-Chinese Kommunistiese Party. Hoewel die Franse hardhandig teen die versetgroepe opgetree het, is die verset nie gesmoor nie. Tydens die Tweede Wêreldoorlog het die koloniale bestuur hom by die pro-Duitse Vichy-regering in Frankryk geskaar en sodoende 'n bondgenoot van Japan geword en op die manier sterk politieke, ekonomiese en militêre mag verkry.

Die Viëtnamese versetgroepe, wat sterk teen die samewerking met Japan gekant was, het hulle kragte in 1941 in die Liga vir die Onafhanklikheid van Viëtnam (Việt Nam độc lập đồng minh, afgekort Việt Minh) saamgesnoer. Die Việt Minh het in die loop van die Tweede Wêreldoorlog daarin geslaag om groot dele van die platteland te bevry, en toe die Japanners oorgee, was hulle die enigste mag wat die militêre en bestuursvakuum kon vul. Die regering wat Japan onder keiser Bao Dai tot stand gebring het, is verslaan en op 2 September 1945 het Ho Tsji-minh, een van die stigterslede van die Indo-Chinese Kommunistiese Party, die Demokratiese Republiek Viëtnam (DAV) uitgeroep.

Op die konferensie van Potsdam in 1945 is daar besluit dat die gebiede wat Japan in Indo-China beset het, onder Chinese en Britse beheer verdeel sou word. Die 16de breedtegraad sou die skeidslyn wees. In die Chinese sone kon die Demokratiese Republiek sy gesag handhaaf, en die sone is Noord-Viëtnam genoem. In die Britte se sone is die terugkeer van die Franse bevorder. Dit het met wapengeweld gepaard gegaan en het eers gedurende 1946 geslaag, waarna die Việt Minh hom teruggetrek en op guerrillaoptrede toegelê het.

Die DAV het intussen algemene verkiesings gereël, wat deur die Việt Minh gewen is. Frankryk het nie die bestaansreg van die DAV ontken nie en het beloof dat 'n referendum oor die posisie van die besette suide gehou sou word. Ná die vertrek van die Chinese het die Franse egter militêre posisies in die noorde ingeneem. Onderhandelinge met Hồ Chí Minh het daartoe gelei dat die Franse Cochin-China as 'n selfstandige vrystaat binne die Indo-Chinese Federasie en die Franse Unie erken het.

Die aandrang van die Việt Minh (wat ook baie steun in die suide geniet het) om Viëtnam (noord en suid) as 'n eenheid te erken, het egter op dowe ore geval. Die spanning het om verskeie redes toegeneem en uiteindelik gelei tot 'n terreurbombardering op Hai Phong (November 1946) waarin tussen 10 000 en 20 000 mense dood is en waardeur die oorlog tot in die noorde uitgebrei het. Ná 'n hewige stryd moes die Việt Minh hom uit die grootste stede na die ou basisse op die platteland terugtrek. Frankryk kon egter nie daarin slaag om 'n gesaghebbende regering as alternatief teen die Việt Minh te vorm nie.

Eers in Desember 1949 het Frankryk, deels vanweë druk deur die VSA, die soewereiniteit amptelik oorgedra aan die Staat Viëtnam, met die vroeëre keiser Bao Dai, die laaste lid van die Nguyen-dinastie, as staatshoof. Die DAV is in 1950 deur die Volksrepubliek China, die Sowjetunie en ander sosialistiese lande erken. Die VSA en ander Westerse lande het die Staat Viëtnam erken. Frankryk het in werklikheid steeds hier geheers en het al hoe meer steun van die VSA gekry omdat die land die antikoloniale stryd as deel van die uitbreidende "wêreldkommunisme" beskou het.

Die Việt Minh het intussen soveel as moontlik van die bevolking teen die buitelandse oorheersing gemobiliseer ten einde sy militêre en politieke posisie te verstewig. In 1950 kon daar van guerrillaoptredes oorgegaan word tot 'n konvensionele bewegingsoorlog. Die Franse militêre toestand het verswak en ná die inisiatief van Hồ Chí Minh het Frankryk aangedui dat hy bereid was tot onderhandelinge, waarop 'n konferensie in 1954 in Genève belê is. Met die verowering van die vesting Dien Bien Phu op 7 Mei 1954 het dit duidelik geword dat die Franse 'n nederlaag gely het.

Frankryk het op die konferensie ’n realistiese standpunt ingeneem, maar die dreigende houding van die VSA het uiteindelik tot Viëtnamese toegewings gelei. Belangrike sake waaroor daar ooreengekom is, was: Die DAV het ingestem tot die totstandkoming van twee militêre sones, met die 17de breedtegraad as skeidslyn (dit sou dus geen politieke grens wees nie). Noord-Viëtnam het 'n derde van die gebied wat hy beheers het, militêr ontruim in ruil vir die gebied Hanoi-Haiphong.

Die militêre verdeling sou tydelik wees: ná twee jaar moes daar in die hele land algemene verkiesings gehou word. Die partye, dit wil sê die DRV en die Staat Viëtnam, sou hulle militêre gebiede intussen afsonderlik bestuur. Die Geneefse ooreenkoms is deur Frankryk, die DRV, Laos, Kambodja, die Sowjetunie, die Volksrepubliek China en die Verenigde Koninkryk onderteken. Die VSA het net "kennis geneem" daarvan en dit nie onderteken nie. Die betrokke partye het verklaar dat hulle nie dreigemente of geweld sou gebruik ten einde die bereiking van die ooreenkoms te dwarsboom nie. In die Eerste Indo-Chinese Oorlog (1946–1954) het 94 000 Franse soldate gesterf, terwyl tussen 500 000 en 750 000 Viëtnamese soldate en burgerlikes volgens skatting omgekom het.

Toenemende Amerikaanse invloed

Situasie in die Eerste Indo-China-oorlog aan die einde van 1954:

   Gebiede onder Việt Minh-beher

   Gebiede onder Franse beheer

   Việt Minh guerrilla-kampe/gevegte

Verdeling van Frans-Indo-China ná die Geneefse Konferensie in 1954

Die Weste het op die veranderde toestande gereageer deur die Suidoos-Asiatiese Verdragsorganisasie (SOAVO) tot stand te bring. Die organisasie het die onafhanklikheid van Laos, Kambodja en die Staat Viëtnam gewaarborg met die doel om kommunisme uit die gebied te weer. Die Franse invloed in Suid-Viëtnam is intussen geleidelik deur die van die Amerikaners vervang en die staatshoof Bao Dai deur sy verbete anti-Franse en nasionalistiese premier Ngo Dinh Diem (1901–1963), lid van 'n vername Viëtnamese familie en eksponent van die invloedryke Rooms-Katolieke elite.

Die vervanging moes in 1955 deur ’n verkiesing bevestig word: Diem het net in Saigon alleen meer stemme getrek as wat daar kiesers was. In die plek van die Staat Viëtnam is die Republiek Viëtnam, meestal Suid-Viëtnam genoem, uitgeroep. Hoewel talle groepe hulle teen Diem verset het, het hy met Amerikaanse steun daarin geslaag om sy posisie te handhaaf. Die DRV het daarop aangedring dat daar voorbereidings getref moes word vir die algemene verkiesings waaroor daar in die Geneefse ooreenkoms besluit is.

Diem het geweier omdat die ooreenkoms "sonder die goedkeuring van die Viëtnamese volk tot stand gekom het". Diem se onderdrukking van alle politieke teenstand, ook nie-kommunistiese teenstand, het daartoe gelei dat politieke en sosiale onrus in die suide toegeneem het. Die landhervormings wat deur die Việt Minh ingestel is, is ongedaan gemaak, terwyl dorpsleiers en ander mense in strategiese posisies deur (meestal Katolieke) aanhangers van Diem vervang is.

Diem het ook nie toegegee aan die druk van veral Indië en China om die verkiesings, soos daar ooreengekom is, te hou nie, aangesien Hồ Chí Minh se aanhangers moontlik die verkiesing maklik kon wen. Alle verbinding met die noorde is ook verbreek. Die verset teen Diem, wat aanvanklik fragmentaries en nie baie gewelddadig was nie, het ná 1957 hewiger geword. Die aanval in 1959 op die dorp Tay Ninh was die begin van optredes deur guerrillas wat aanvanklik sterk deur die VSA en Diem onderskat is.

Die verskillende versetgroepe het in 1960 die Nasionale Bevrydingsfront vir Suid-Viëtnam, bekend as die FNL (Frans: Front National de Libération de Sud-Vietnam) tot stand gebring. Teenstanders het die organisasie die Viëtkong, dit wil sê Viëtnamese Kommuniste, genoem. Hoewel die Kommuniste nie in die meerderheid was nie, het hulle dikwels organisatories en militêr 'n leidende rol in die organisasie gespeel, veral in die vroeëre Việt Minh-gebiede.

Die DRV het hom in die vyftigerjare nie juis in die verset in die suide ingemeng nie en het al die aandag aan die opbouing van die land gegee. Die FNL is wel erken, maar is eers later militêr en polities gesteun. Việt Minh-stryders, wat uit die suide afkomstig was en ná die hergroepering in 1954 na die noorde gekom het, het toestemming gekry om hulle by die FNL aan te sluit. Boeddhistiese organisasies, wat Diem steeds groter probleme besorg het, het 'n belangrike rol gespeel in die verset in die suidelike stede.

In November 1963 is daar met die medewerking van die Amerikaanse geheime diens, die CIA, 'n geslaagde staatsgreep uitgevoer, waartydens Diem dood is. Ná 'n kort tyd wat deur talle regeringsveranderinge gekenmerk is, het Nguyen Cao Ky en Nguyen Van Thieu in 1965 as onderskeidelik premier en president aan die bewind gekom. Hulle militêre junta het 'n noodtoestand afgekondig, terwyl die bedrywighede van die neutralisties gesinde strominge die nek ingeslaan is. Later sou Thieu die interne tweestryd met Ky in sy guns besleg.

Tweede Indo-Chinese Oorlog

Kaart van opstande en "versteurings" tydens die Viëtnamoorlog, 1957 tot 1960

Die VSA se betrokkenheid by die oorlogvoering teen die guerrillas het intussen toegeneem. Waar die Kennedy-regering (1960–1963) net geld en raadgewers gestuur het, het die Johnson-regering (1963–1968) die stryd verskerp en was daar binne vier jaar 550 000 Amerikaanse soldate in die land. Veral ná die Tongking-voorval (1964), toe Noord-Viëtnamese en Amerikaanse skepe in die Golf van Tonkin op mekaar geskiet het, het die Amerikaanse soldate en vyandelikhede vinnig toegeneem.

Later het dit geblyk dat die voorval, wat militêr gesproke nie van enige betekenis was nie, uitgelok is om die Amerikaanse Kongres se toestemming te kry ten einde die aanvalsplanne wat reeds teen Noord-Viëtnam opgestel was, uit te voer. Enkele maande later is daar met stelselmatige bombardemente op die noorde begin. Dit is 3½ jaar lank byna onafgebroke volgehou. Militêre sowel as burgerlike teikens is op groot skaal gebombardeer. Hierop het Noord-Viëtnam gereeld soldate na die suide gestuur, waar die Amerikaanse en Suid-Viëtnamese leër met 71 000 man uit die ander SOAVO-lande aangevul is.

Alle denkbare middele is aangewend om die guerrillastryders en die bevolking wat hulle gesteun het, uit te roei. Allerlei nuwe soorte wapentuig is ontwerp en in die stryd gebruik. Die talle soorte fragmentasiebomme en die bomme met ’n groot lugdrukverplasing was regstreeks teen die bevolking gerig, terwyl die natuurlike omgewing met gifgasse vergiftig is en die tropiese reënwoud, wat dekking kon bied, met ontblaringsmiddels verniel is.

Die VSA het die redes vir die oorlog aan Noord-Viëtnamese infiltrasie en aggressie toegeskryf en verklaar dat daar nie sprake van onderhandelings kan wees as die optredes nie gestaak word nie. Die VSA kon egter nie daarin slaag om die bevrydingsfront in die verdediging te dwing nie. Tydens die Tet-offensief, wat met die Viëtnamese Nuwejaar saamgeval het, is die meeste provinsiale hoofstede in Februarie 1968 (tydelik) deur die FNL beset.

'n Aansienlike deel van die platteland was toe al in die hande van die FNL. Die Tet-offensief het 'n politieke en psigologiese ommekeer teweeggebring: die Amerikaanse openbare mening was onder meer weens die swaar verliese al hoe meer teen die oorlog gekant en president Richard Nixon (1969–1974) het die terugtrekking van Amerikaanse landsoldate en die herstel van vrede beloof.

Viëtnamisering van die oorlog

Drie Amerikaanse Fairchild UC-123B-vliegtuie spuit Agent Orange tydens die Operasie Ranch Hand as deel van die algehele onkruiddodende oorlogvoeringoperasie, Trail Dust genoem, met die doel om die Viëtkong van sy voedsel- en plantegroeibedekking te ontneem, ca. 1962–1971

Die oorlog het voortgegaan, maar is geviëtnamiseer, dit wil sê Suid-Viëtnamese en ander Asiatiese troepe moes die grootste deel van die vegwerk doen. Nadat die bombardemente in die noorde gestaak is, het die VSA en Suid-Viëtnam aan die een kant en die FNL en Noord-Vietnam aan die ander kant in 1968 in Parys met vredesonderhandelinge begin. Op 10 Junie 1969 het die Voorlopige Revolusionêre Regering van Suid-Viëtnam (VVR) tot stand gekom ten einde uitdrukking te gee aan die internasionale erkenning.

Die regering het alle bestuurstake van die bevrydingsfront oorgeneem. Die onderhandelinge het stadig gevorder, terwyl die oorlog in die suide voortgeduur het. Ondanks die Amerikaners en die Suid-Viëtnamese se invalle in Kambodja (April 1970) en Laos (begin 1971), kon hulle nie daarin slaag om die versetbeweging se verbindingsweë al te sny nie. Die Indo-Chinese aard van die Tweede Indo-Chinese Oorlog (1959–1973) is hierdeur beklemtoon. Die VSA het deur middel van bombardemente toegewings van die noorde probeer afdwing, maar sonder welslae.

In die lenteoffensief van 1972 het die VRR sy posisie verbeter, veral in die Sentrale Hooglande, maar daar was nog nie 'n deurbraak nie. In die daaropvolgende maande het die besprekings tussen die Amerikaanse afgevaardigde, dr. Henry Kissinger, en die Viëtnamese Le Due Tho in Oktober 1972 in Parys met groter welslae verloop, waartydens 'n ontwerp-ooreenkoms tot stand gekom het. Die VSA het baie moeite gedoen om die Thieu-regering tot die ontwerp-ooreenkoms te laat instem, maar het ná 'n maand nuwe eise gestel wat veral 'n skeiding tussen noord en suid moes bestendig.

Hulle het hul eise deur die sogenaamde Kersfeesbombardemente op die noorde probeer afdwing. Dit het tot groot internasionale verontwaardiging gelei. Noord-Viëtnam en die VRR het egter nie toegegee nie en die ooreenkoms, wat uiteindelik op 27 Januarie 1973 onderteken is, die sogenaamde Paryse ooreenkomste van 1973, het nie wesenlik van die ontwerp-ooreenkoms afgewyk nie: die onafhanklikheid, soewereiniteit, eenheid en territoriale onskendbaarheid van Viëtnam is ooreenkomstig die Geneefse ooreenkomste van 1954 eerbiedig.

Ná die Paryse ooreenkomste

Amerikaanse krygsgevangenes verlaat Viëtnam in Maart 1973

Die VSA het sy troepe ná die wapenstilstand teruggetrek. Die Viëtnamese troepe het gebly waar hulle was. Die strydmagte mog nie uitgebrei word nie, maar toerusting en manskappe kon wel vervang word. 'n Raad van nasionaleversoening en eendrag is uit die drie politieke strominge saamgestel: die Thieu-regering, die Voorlopige Revolusionêre Regering en die neutraliste (die sogenaamde derde mag). Hierdie raad moes vrye verkiesings oor die toekoms van Viëtnam reël.

Die vereniging van Noord- en Suid-Viëtnam sou stap vir stap en met vreedsame middele geskied. Die ontwikkelinge in die Viëtnamese oorlog ná die Paryse ooreenkomste kan in breë trekke egter vergelyk word met die ontwikkelinge na die Geneefse ooreenkomste van 1954. Die politieke reëlings waartoe daar ooreengekom is, het 'n oorwinning vir die bevrydingsbeweging waarskynlik gemaak. Die VAR en die derde mag het hulle vir die deurvoering daarvan beywer.

Die Thieu-regering het egter die voorbereidings geboikot en geweier om politieke vryhede toe te staan. In reaksie hierop het die teen party (VAR en die regering van Noord-Viëtnam) besluit dat hulle hulle dus ook nie aan die ooreenkomste van Parys gebonde hoef te voel nie. In die VRR-gebied is daar begin met die normalisering van die daaglikse lewe. Die VSA, wat sy soldate teruggetrek het, het Thieu met raadgewers en burgerlike personeel bly steun.

Later in 1973 het Thieu, wat op groot skaal voorrade van die VSA ontvang het, opnuut groot druk op die VRR-gebied uitgeoefen en aanvanklik sekere gebiede verower. Teen die begin van 1974 het die VAR kragdadiger gereageer en het die Thieu-regering weer verliese gely. Die VSA het sy steun nie voortgesit, soos Thieu gehoop het nie. Die Amerikaanse Kongres wou sy kop nie weer in 'n bynes steek nie, en teen die einde van 1974 het die algehele militêre ineenstorting van die Thieu-bewind begin.

Die regeringstroepe moes hulle steeds verder aan die Sentrale Hoogland onttrek, totdat net die groter stede nog in hulle hande gebly het. Binne twee maande is byna die hele gebied noord van Saigon ontruim, dikwels sonder enige gevegte. Ná 'n laaste militêre kragmeting was nog net die hoofstad Saigon self in die Thieu-regering se hande. Politici en betogers in die hoofstad het groot druk op president Thieu uitgeoefen om af te tree en onderhandelinge moontlik te maak.

Thieu het na die Republiek China op Taiwan gevlug, maar sy opvolgers was ook te nou met die ou regime verbonde om vir die VAR aanvaarbaar te wees. Op 30 April 1975 het die toestand onhoudbaar geword, waarna Saigon sonder stryd aan die VAR oorgegee is. Hiermee het die dertigjarige stryd, waarin daar volgens skatting 2,5 miljoen mense dood en 8 miljoen gewond is, tot ’n einde gekom, en het 'n verenigde en onafhanklik Viëtnam op 2 Julie 1976 onder die naam Sosialistiese Republiek Viëtnam tot stand gekom.

Klimaat

Klimaatsones in Viëtnam volgens die Köppen-klimaatklassifikasie

Viëtnam het 'n moesonklimaat. In die somer (April tot November) voer die suidwesmoeson vogtige en warm lug in, terwyl die noordoosmoeson in die winter droër en koeler lug invoer. Hoewel die gemiddelde temperature hoog is (27°C), kan dit in die winter in die noorde taamlik koel wees en wissel die temperatuur daar oor die algemeen meer as in die suide. Die gemiddelde reënval is sowat 1 500 mm in die vlaktes en tot 3 750 mm in die hoër liggende gebiede. In die noordelike vlaktes, waar dit koeler is en daar minder verdamping plaasvind, is die reënval voldoende vir tot 2 rysoeste per jaar. Die Viëtnamese kusgebied word ook gereeld deur tifone geteister.

Bronnelys

Algemeen

• (en) "Vietnam". Encyclopædia Britannica. Besoek op 21 Oktober 2024.
• (en) "Vietnam". Central Intelligence Agency. Besoek op 21 Oktober 2024.

Geskiedenis

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-69-9, volume 28, bl. 147–152

Eksterne skakels

• (en) Toerisme-inligting oor Viëtnam op Wikivoyage
• (vi) Amptelike webwerf van die Viëtnamese regering
• (vi) Amptelike webwerf van die Viëtnamese volksvergadering