Hoërskool D.F. Malan, Crosby

Die Hoërskool D.F. Malan was ’n Afrikaansmediumskool in die voorstad Crosby in die weste van Johannesburg.

Die wapen van die Hoërskool D.F. Malan in Crosby.

Die Langlaagte-goudmynmaatskappy het die voorstad Crosby op die plase Langlaagte en Middelfontein aangelê en op 27 April 1938 laat proklameer. Sewe dae vantevore het die NG gemeente Brixton van die NG gemeente Fordsburg afgestig en benewens Brixton ook Mayfair-Wes en Crosby ingesluit. So vinnig het die Afrikaanse inwoners van die omgewing destyds toegeneem dat die NG gemeente Johannesburg-Wes (Mayfair-Wes en Crosby) op 1 Mei 1944 van Brixton kon afstig. Twee jaar later, op 6 Augustus 1946, het Crosby van Johannesburg-Wes afgestig en op 19 Oktober 1949 Hurst Hill (Crosby-Wes) van Crosby; dus vier gemeentes binne 11 jaar in ’n gebied wat net 6 km² beslaan. Van dié vier gemeentes bestaan nog net Crosby en Brixton met saam sowat 250 lidmate, maar van die vier in die gebied onmiddellik suid en oos daarvan (Cottesloe, Fordsburg, Langlaagte en Mayfair) nie een nie.

Tot 1938 was daar net een Afrikaanse hoërskool in Johannesburg, die Hoërskool Helpmekaar, wat in 1940 in 'n seuns- en meisieskool sou verdeel. Weens die onderwysowerheid se bedenkinge oor die wenslikheid van nog volwaardige Afrikaanse hoërskole, het die eerste junior hoërskool, Rossmore, in 1938 tot stand gekom. Die skole het onderrig tot st. 8 gegee en was in 'n belangrike mate beroepsgerig sodat leerders nie daarvandaan vir st. 9 en st 10 na 'n gewone hoërskool kon gaan nie. Universiteitstoelating was vanselfsprekend dus ook buite die kwessie. Dié skole het net gedeeltelik in die behoefte voorsien en heel gou het die aandrang ontstaan dat nog vakke ingevoer word en die skole tot by matriek gaan.

In 1939 het die Junior Hoërskool Kensington en Die Fakkel (Forest Hill) gevolg, en in 1944 die Junior Hoërskool Crosby.[1] Die laaste van die junior hoërskole was Linden in 1947. Die 11 Afrikaanse hoërskole wat dus mettertyd in Johannesburg gestig is, en waarvan net twee oorgebly het (Linden en die privaat Helpmekaar-kollege), was dus:

  1. Helpmekaar Seuns
  2. Helpmekaar Meisies
  3. Vorentoe (Rossmore)
  4. Kensington
  5. Die Fakkel (Forest Hill)
  6. D.F. Malan
  7. Afrikaanse Hoër Handelskool (later Die Kruin genoem, Parktown)
  8. Linden
  9. J.G. Strijdom (Suidheuwels)
  10. Die Goudveld (Langlaagte)
  11. President (Ridgeway).

Nadat Crosby ’n volwaardige Hoërskool geword het, het die eerste 12 leerlinge in 1950 matriek geskryf. Nog voor die einde van apartheid het die omgewing om die skool ’n sogenaamde grys gebied geword waarin veral Indiërs hulle kom vestig het. In 1992 het net sowat 200 leerlinge oorgebly en aan die einde van daardie jaar het die skool dan ook gesluit.[2] Van Januarie 1947 was R.R.H. Franz die skoolhoof tot sy afsterwe in Oktober 1952. J.C. van Tonder het die hoofpos van 6 Oktober 1953 tot begin 1960 beklee, toe hy tot inspekteur van onderwys bevorder is. Nadat A.J. van Niekerk ’n jaar lank waargeneem het as hoof, het hy die pos permanent van 1 Januarie 1961 af beklee. Rudi Basson was die laaste hoof.

Die destydse Randse Afrikaanse Universiteit het intussen ’n uitreikprojek in die gebou van die voormalige Trap der Jeugd-skool in Pageview begin, die Raucall-skool, waar leerlinge uit Soweto hoërskoolopleiding ontvang het ter voorbereiding op hul studie aan RAU. Dié skool het in 1994 D.F. Malan se perseel langs die Laerskool Jim Fouché oorgeneem, en staan nou bekend as die UJ Metropolitan Academy.[3]

Verwysings wysig

  1. (af) 'n Blog vir oudleerlinge. URL besoek op 8 Februarie 2018.
  2. (af) Bok-onderwysers is skool se trots[dooie skakel], Beeld, 18 Augustus 1992. URL besoek op 8 Februarie 2018.
  3. (af) Potensiaal hier ten volle ontwikkel, Beeld, 25 Junie 1993. URL besoek op 8 Februarie 2018.