Hommeltuigoorlogvoering

vorm van oorlogvoering wat hommeltuie en robotte gebruik

Hommeltuigoorlogvoering is 'n vorm van oorlogvoering wat van hommeltuie en robotte gebruik maak. Robottipes sluit in: onbemande gevegsvliegtuig (OGV) of gewapende kommersiële onbemande lugtuig (OLT), onbemande oppervlakvoertuie en grondgebaseerde hommeltuig.[1] Dit is bekend dat die Verenigde State, Verenigde Koninkryk, Israel, Volksrepubliek China, Suid-Korea, Iran, Irak, Italië, Frankryk, Indië, Pakistan, Rusland, Turkye, Oekraïne en Pole[2][3][4] operasionele OGVs vervaardig het teen 2019.[5]

'n Predator-hommeltuig wat 'n Hellfire-missiel afvuur.   

Hommeltuigaanvalle kan uitgevoer word deur kommersiële OGV's wat bomme laat val, 'n missiel afvuur of teen 'n teiken bots.[6] Sedert die eeuwisseling is die meeste hommeltuigaanvalle deur die Amerikaanse Gewapende Magte uitgevoer in lande soos Afghanistan, Pakistan, Sirië, Somalië, Jemen en Libië met lug-tot-grond missiele,[7] maar hommeltuigoorlogvoering was toenemend gebruik deur Rusland, Oekraïne, Turkye, Azerbeidjan en deur militante groepe soos die Houthi's.[8] Hommeltuigaanvalle word deur verskeie lande vir sluipmoorde gebruik.[9][10]

Verenigde State

wysig

Beramings vir die totale aantal mense wat in Amerikaanse hommeltuigaanvalle in Pakistan gedood is, wissel van 2 000 tot 3 500 militante wat gedood is en 158–965 burgerlikes gedood.[11][12] Altesame 81 militante leiers in Pakistan is na bewering dood.[11] Hommeltuigaanvalle in Jemen het na raming 846–1 758 militante en 116–225 burgerlikes doodgemaak.[13][14] 57 leiers van die Al-Kaïda in die Arabiese Skiereiland is gedood.[15]

In Augustus 2018 het Al Jazeera berig dat 'n Saoedi-Arabies-geleide koalisie wat Houthi-rebelle in Jemen beveg het geheime ooreenkomste met Al-Kaïda in Jemen beklink en honderde van daardie groep se vegters gewerf het: "... Sleutelfigure in die ooreenkoms het gesê die Verenigde State was bewus van die reëlings en het hom uitgehou met hommeltuigaanvalle teen die gewapende groep, wat deur Osama bin Laden in 1988 geskep is."[16][17][18]

Nadat die Amerikaanse president Donald Trump hommeltuigaanvalle met meer as 400% verhoog het,[19][20][21] het sy opvolger Joe Biden die koers omgekeer. Onder Biden het hommeltuigaanvalle glo afgeneem.[22][23][24][25] 'n Biden-administrasie-hommeltuigaanval in Kaboel, Afghanistan in Augustus 2021 het 10 burgerlikes, insluitend sewe kinders, gedood.[26] Later het 'n hommeltuigaanval die Al-Kaïda-leier Ayman al-Zawahiri gedood.[27]

Effekte

wysig

Wetenskaplike menings is gemeng oor die doeltreffendheid van hommeltuigaanvalle. Sommige studies ondersteun dat onthoofdingsaanvalle om 'n terroriste of opstandige groep se leierskap dood te maak, die vermoëns van hierdie groepe in die toekoms beperk, terwyl ander studies dit weerlê. Hommeltuigaanvalle is suksesvol om militante gedrag te onderdruk, alhoewel hierdie reaksie in afwagting van 'n hommeltuigaanval is eerder as as gevolg van een. Data van die VSA en Pakistan se gesamentlike teen-terrorisme-pogings toon dat militante ophou kommunikeer en met aanvalbeplanning om opsporing en teikening te vermy.[28]

Voorstanders van hommeltuigaanvalle beweer dat hommeltuigaanvalle grootliks doeltreffend is om spesifieke vegters te teiken.[29] Sommige geleerdes argumenteer dat hommeltuigaanvalle die hoeveelheid burgerlike ongevalle en infrastuktuur skade verminder in vergelyking met ander soorte militêre mag soos groot bomme.[29] Militêre alternatiewe vir hommeltuigaanvalle soos klopjagte en ondervragings kan uiters riskant, tydrowend en potensieel ondoeltreffend wees. Om op hommeltuigaanvalle te vertrou kom nie sonder risiko's nie, aangesien Amerikaanse hommeltuiggebruik 'n internasionale presedent ten opsigte van buiteterritoriale en buitegeregtelike moorde skep.[29]

Islamitiese Staat se hommeltuig aanvalle

wysig

Klein hommeltuie en heksakopters is gebruik vir aanvalle deur die Islamitiese Staat in Irak en Sirië. 'n Groep van twaalf of meer is deur spesiaal opgeleide vlieëniers geloods om ammunisie op vyandelike magte te laat val. Hulle kon grondverdedigingsmagte ontduik.[30]

Tydens die stryd om Mosoel kon die Islamitiese Staat tientalle Irakse soldate doodmaak of verwond deur ligte plofstof of 40-millimeter-granate van talle hommeltuie wat gelyktydig aanval, te laat val. Hommeltuigaanvalle is ook gebruik om militêre voorrade te vernietig. Hommeltuigvideomateriaal wat deur die Islamitiese Staat vrygestel is, het getoon dat bomme op 'n ammunisiefasiliteit in Deir ez-Zor, Sirië, 'n gebied van betwiste beheer tussen die Islamitiese Staat en die Siriese regering destyds gegooi is.[31]

In 2017 het die FBI-direkteur Christopher Wray tydens 'n Senaatsverhoor verklaar dat "Ons weet wel dat terroriste-organisasies 'n belang het om hommeltuie te gebruik ... Ons het dit alreeds oorsee gesien met 'n mate van frekwensie. Ek dink die verwagting is dat dit hierheen kom , binnekort."[30]

Die hommeltuigkenner Brett Velicovich het die gevare bespreek van die Islamitiese Staat wat hommeltuie van die rak gebruik om burgerlike teikens aan te val, en beweer in 'n onderhoud met Fox News dat dit net 'n kwessie van tyd is voordat ISIS-ekstremiste gebruik van hommeltuie om burgerlike teikens te tref, meer algemeen sal word en gesofistikeerd.[32]

Die algehele sukseskoers vir hommeltuigaanvalle wat deur die Islamitiese Staat gebruik word, is onduidelik. Die Islamitiese Staat het dalk hommeltuie gebruik as 'n manier om beeldmateriaal vir propagandadoeleindes te versamel, eerder as vir hul militêre waarde.[33]

Verspreiding in die 2020's

wysig
 
Bewapening van DJI Phantom kommersiële videografie OLT’s.

Op 6 Januarie 2018 het Russiese magte 'n hommeltuig (OLV)-swermaanval op die Khmeimim-lugbasis in Sirië voorkom, die eerste van hierdie soort in die geskiedenis van oorlogvoering.[34]

In 2020 het 'n Turks-vervaardigde OLT gelaai met plofstof Khalifa Haftar se magte in Libië met kunsmatige intelligensie en sonder bevel opgespoor en aangeval, volgens 'n verslag van die VN-Veiligheidsraad se Paneel van Deskundiges oor Libië wat in Maart 2021 gepubliseer is. Dit is as die eerste sodanige aanval beskou.[35][36][37]

In Mexiko word dwelmkartel hommeltuigoperateurs "droneros" genoem wat bekend is dat hulle bomaanvalle op "vyandelike teikens" uitvoer.[38]

Die Economist het Azerbeidjan se uiters doeltreffende gebruik van hommeltuie teen Armenië in die 2020 Nagorno-Karabakh-oorlog en Turkye se gebruik van hommeltuie in die Siriese Burgeroorlog aangehaal as 'n aanduiding van die toekoms van oorlogvoering. Let daarop dat daar voorheen aanvaar is dat hommeltuie nie 'n groot rol in konflikte tussen nasies sal speel nie as gevolg van hul kwesbaarheid vir lugafweervuur, het dit voorgestel dat hoewel dit waar kan wees vir groot moondhede met lugverdediging, dit minder waar was vir kleiner magte. Dit het kennis geneem van Azerbeidjanse taktiek en Turkye se gebruik van hommeltuie as 'n "nuwe, meer bekostigbare tipe lugmag". Dit het ook opgemerk dat die vermoë van hommeltuie om hul sukses te beeldsaai, 'n uiters doeltreffende Azerbeidjanse propagandaveldtog moontlik gemaak het.[8]

Op 13 Oktober 2022 het 'n Oekraïense MiG-29, die eerste bemande vliegtuig geword wat tydens 'n geveg met 'n hommeltuig geval het. Daar word beweer dat die vlieënier 'n Shahed-136 hommeltuig met sy kanon vernietig het. Die ontploffing het glo die vliegtuig bedkadig en die vlieënier is in die hospitaal opgeneem.[39]

Sedert die Russiese inval in die Oekraïne in 2022, het ongeveer 30 maatskappye in die Oekraïne na vore gekom om hommeltuie vir die oorlogspoging in massa te vervaardig. Die Oekraïnse regeringsministerie van digitale transformasie het die "Army of Drones"-projek geïnisieer en probeer om tot 200 000 hommeltuie in 2023 aan te koop, met die doel om relatief goedkoop hommeltuie te ontplooi teen groot voordele wat Rusland in militêre toerusting gehad het. In 2023 het hulle ook verskeie kompetisies geborg waar die “dosyne hommeltuig-ontwikkelaars wat oral in die Oekraïne ontstaan het” genooi word om gesimuleerde aanvalle op grondteikens te maak, of vastevlerk hommeltuie te jaag, of selfs aan hommeltuig-hondgevegkompetisies deel te neem.[40] Een nuwe model wat suksesvol was, is die "Baba Yaga" heksakopter, wat "44 pond loonvrag" kan dra.[41][42][43]

Kommersiële onbemande gevegsvliegtuie (OGV)

wysig

Kommersiële OGVs kan toegerus word met sulke wapens soos geleide bomme, trosbomme, brandtoestelle, lug-tot- grondmissiele, lug-tot-lug missiele, anti-tenk geleide missiele of ander soorte presisiegeleide ammunisie, outokannone en masjiengewere.[44] Hommeltuigaanvalle kan uitgevoer word deur kommersiële OLTe wat bomme laat val, 'n missiel afvuur of teen 'n teiken bots.[6] Kommersiële onbemande lugvoertuie (OLTe) kan gewapen word deur met plofstof gelaai te word en dan teen kwesbare teikens bots of bo hulle te laat ontplof. Hulle kan lugbomaanval uitvoer deur handgranate, mortiere of ander geïmproviseerde plofbare ammunisie direk bo teikens te laat val. Loonvragte kan plofstof, skrapnel, chemiese, radiologiese of biologiese gevare insluit. Veelvuldige hommeltuie kan gelyktydig in 'n hommeltuig-swerm aanval.[34] Hommeltuie is wyd gebruik deur beide kante vir verkenning en artillerie-opsporing in die Russies-Oekraïnse Oorlog.[45]

Anti-OLT-stelsels word deur state ontwikkel om die bedreiging van hommeltuigaanvalle teë te werk.[46] Dit blyk egter moeilik te wees. Volgens James Rogers, 'n akademikus wat hommeltuigoorlogvoering bestudeer, is daar 'n groot debat daar buite op die oomblik oor wat die beste manier is om hierdie klein OLT's teen te werk, of dit nou deur amateurs gebruik word wat 'n bietjie van 'n oorlas veroorsaak of in 'n meer sinistere manier deur 'n terroriste-akteur."[47]

Azerbaijan hommeltuig oorlogvoering

wysig
 
Bayraktar TB2 tydens die 2020 oorwiningsparade in Baku, Azerbaijan.

OGVs is wyd gebruik deur die Azerbeidjanse leër teen die Armeense leër tydens die 2020 Nagorno-Karabach-konflik.[48] Hierdie OGVs het Israeliese IAI Harops en Turkse Bayraktar TB2's ingesluit.[49] Aangesien die Bayraktar TB2 Kanadese optika en laserteikenstelsels gebruik, het Kanada die uitvoer van sy militêre hommeltuigtegnologie na Turkye in Oktober 2020 opgeskort ná bewerings dat die tegnologie gebruik is om intelligensie in te samel en artillerie- en missielvuur na militêre posisies te rig. Na die voorval het Aselsan verklaar dat hy die reeksproduksie en integrasie van die CATS-stelsel sal begin om die Kanadese MX15B te vervang.[50]

Russiese inval in die Oekraïne

wysig
 
Oekraïense "Sea Baby" vloot hommeltuie in 2023.

Tydens die 2022 Russiese inval in die Oekraïne, het beide kante hommeltuie in gevegte en vir verkenning gebruik, en hommeltuie het 'n belangrike rol in offensiewe gespeel. Oekraïense magte het die Turks-vervaardigde Bayraktar TB2 hommeltuig deur die hele konflik gebruik gemaak in aanvalle teen Russiese magte. Russiese magte het intussen golwe van Iraanse HESA Shahed 136 hommeltuie gelanseer tydens die Oktober 2022 missielaanvalle op Oekraïne.[51] Die hoofrolle van hommeltuie in die oorlog is egter in verkenning en artillerie-opsporing. Russiese bronne het beweer dat hulle 'n "Stupor anti-hommeltuiggeweer" gebruik het om die radiokontroles van Oekraïense hommeltuie seurmekaar te maak.[52]

Op 13 Oktober 2022 het die eerste aangetekende geval van 'n ongewapende hommeltuig-teen-hommeltuig-gevegte bo die Donetsk-streek van Oekraïne plaasgevind. 'n Oekraïense DJI Mavic-kwadkopter het teen 'n Russiese hommeltuig van dieselfde model gestamp, wat daartoe gelei het dat laasgenoemde na die oppervlak neergestort het.[53][54][55] Nog 'n voorbeeld van hierdie lugdtamptaktiek het op 24 November 2022 plaasgevind, 'n Russiese DJI Mavic het geval na 'n botsing met 'n Oekraïense hommeltuig.[56][57] Op 9 Mei 2023 het 'n Russiese dienspligtige oorgegee aan (of eerder via) 'n Oekraïense hommeltuig.[58] Die gemiddelde HESA Shahed 136 hommeltuig is sowat $20 000 werd. ’n IRIS-T-missiel is in vergelyking sowat $430 000 elk werd. Van 13 September tot 17 Oktober dui oopbroninligting daarop dat Oekraïne $28,14 miljoen moes spandeer om teen hierdie hommeltuie te verdedig.[59][60]

Sedert ten minste September 2022 het die Oekraïne vloothommeltuie, toegerus met die Starlink-satelliet-internetstelsel, gebruik om aanvalle op die Russiese Swartseevloot by die Sevastopol-vlootbasis uit te voer.[61][62][63][64] Daar is aanvanklik aanvaar dat die vloot hommeltuie vir verkenning was, maar dit lyk asof hulle ammunisie dra en as 'n bom funksioneer.[65] Met kenners wat opmerk dat die sensors aan die voorkant van die vloot hommeltuig as 'n laserafstandmeter gebruik kan word om te help met die teikenfunksie.[65] Aan die einde van Oktober 2022 is sewe van hierdie hommeltuie gebruik om 'n suksesvolle hommeltuig-aanval op die Sevastopol-vlootbasis uit te voer.[61][66]

In September 2023 is berig dat Oekraïnse troepe karton hommeltuie met GoPro-kameras gebruik het vir lugverkenning.[67]

Vanaf April 2024 het die Oekraïne begin om bemande vliegtuie te ontplooi, soos die Aeroprakt A-22 Foxbat en Yakovlev Yak-52, wat skerpskutters of masjiengewere gebruik om Russiese hommeltuie af te skiet.[68][69] Oekraïense hommeltuie het ook 'n verskeidenheid geïmproviseerde wysigings gekry vir die uitdruklike doel om Russiese hommeltuie aan te val en teë te werk; dit sluit 'n geval in Julie 2024 in waar 'n FPV hommeltuig met 'n stok daarop gemonteer gebruik is om 'n ZALA 421-16E verkennings hommeltuig aan te val en uiteindelik te vernietig deur herhaalde lugbotsings.[70]

Op 31 Julie 2024 is 'n Russiese Mi-8-helikopter deur die besette Donetsk, deur 'n Oekraïense FPV hommeltuie, neergeskiet. Die eerste keer dat 'n helikopter in 'n geveg deur 'n hommeltuig vernietig is. Die Mi-8 is vermoedelik op die grond aangeval hetsy tydens landing of opstyging.[71][72]

2023 Gasaoorlog

wysig

Op 7 Oktober 2023 het Hamas 'n inval in die suide van Israel geloods en kommersiële hommeltuie gebruik om Israeliese wagtorings te bombardeer voordat hulle die grensmuur deurbreek het. Video's van Israeliese troepe en 'n Merkava IV-tenk wat deur hommeltuie tot stilstand gedwing word, is op die internet gepubliseer.[73][74]

Die grootste hommeltuig-aanval in die geskiedenis

wysig

Vanaf 14 April 2024 het die wêreld se grootste hommeltuig-aanval in die geskiedenis tot op daardie staduim plaasgevind te midde van die konflik wat veroorsaak is deur die ontwikkelinge van die Israeliese oorlog teen Gasa, met 'n massa- en gelyktydige aanval van meer as 185 Iranse hommeltuie in minder as 'n paar uur teen teikens regoor Israel. Hierdie Iranse aanval op Israel is uitgevoer in reaksie op die bombardement van die Iranse konsulêre gebou in Damaskus (wat 'n paar dae tevore deur Israel uitgevoer is).

Verwysings

wysig
  1. https://x.com/bayraktar_1love/status/1836754248920432901
  2. Sabak, Juliusz (18 Mei 2017). "AS 2017: Warmate UAV with Ukrainian Warheads". Defence24.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Januarie 2019. Besoek op 23 Maart 2019.
  3. Baykar Technologies (17 Desember 2015). 17 Aralık 2015—Tarihi Atış Testinden Kesitler (YouTube). Besoek op 18 November 2018.
  4. Borger, Julian (28 Maart 2022). "The drone operators who halted Russian convoy headed for Kyiv". The Guardian. Besoek op 16 Oktober 2022.
  5. "Milli İHA'ya yerli füze takıldı!". Haber7. 18 Desember 2015. Besoek op 18 November 2018.
  6. 6,0 6,1 Agence France-Presse (14 Maart 2017). "US military deploys attack drones to South Korea". Defence Talk. Besoek op 2 Oktober 2017.
  7. Haltiwanger, John (18 Desember 2018). "America at war: The countries where the US took or gave fire in 2018". Business Insider. Insider Inc. Besoek op 23 Maart 2019.
  8. 8,0 8,1 "The Azerbaijan-Armenia conflict hints at the future of war". The Economist. 8 Oktober 2020. ISSN 0013-0613. Besoek op 9 Oktober 2020.
  9. "The global targeted killings bandwagon: who's next after France?". theconversation.com. 8 Februarie 2017. Besoek op 23 Maart 2019.
  10. Byman, Daniel L. (17 Junie 2013). "Why Drones Work: The Case for Washington's Weapon of Choice". Brookings.edu. Besoek op 23 Maart 2019.
  11. 11,0 11,1 "The Bureau's complete data sets on drone strikes in Pakistan, Yemen and Somalia". Bureau of Investigative Journalism. 6 Junie 2015. Besoek op 16 Oktober 2022.
  12. "Drone Strikes: Pakistan". New America. Besoek op 16 Oktober 2022.
  13. "Drone Strikes: Yemen". Washington, DC, US: New America. Besoek op 16 Oktober 2022.
  14. "Drone War: Yemen". The Bureau of Investigative Journalism. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Maart 2020. Besoek op 16 Oktober 2022.
  15. "Yemen Leaders Killed". Washington, DC, US: New America. Besoek op 20 April 2018.
  16. "Report: Saudi-UAE coalition 'cut deals' with al-Qaeda in Yemen". Al-Jazeera. 6 Augustus 2018. Besoek op 16 Oktober 2022.
  17. "US allies, Al Qaeda battle rebels in Yemen". Fox News. Associated Press. 7 Augustus 2018. Besoek op 16 Oktober 2022.
  18. Michael, Maggie; Wilson, Trish; Keath, Lee (6 Augustus 2018). "Allies cut deals with al Qaeda in Yemen to serve larger fight with Iran". San Francisco Chronicle. Besoek op 16 Oktober 2022.
  19. S. E. Cupp (8 Mei 2019). "Under Donald Trump, drone strikes far exceed Obama's numbers". Chicago Sun-Times. Besoek op 8 Desember 2021.
  20. "Trump revokes Obama rule on reporting drone strike deaths". BBC. 7 Maart 2019. Besoek op 8 Desember 2021.
  21. Carey Wedler (12 Maart 2017). "U.S. Drone Strikes Have Gone Up 432% Since Trump Took Office". World Beyond War. Besoek op 8 Desember 2021.
  22. Davis, Charles (23 Desember 2021). "US military strikes fell 54% in Biden's first year compared to Trump's last, monitoring group says". Business Insider. Besoek op 22 Januarie 2022.
  23. Michael Hirsh (1 Julie 2021). "Why U.S. Drone Strikes Are at an All-Time Low". Foreign Policy. Besoek op 8 Desember 2021.
  24. Ryan Cooper (1 Desember 2021). "Biden nearly ended the drone war, and nobody noticed". The Week. Besoek op 8 Desember 2021.
  25. "Biden Secretly Limits Counterterrorism Drone Strikes Away From War Zones". The New York Times. 3 Maart 2021. Besoek op 8 Desember 2021.
  26. Schmitt, Eric (13 Desember 2021). "No U.S. Troops Will Be Punished for Deadly Kabul Strike, Pentagon Chief Decides". The New York Times. Besoek op 13 Desember 2021.
  27. Baker, Peter; Cooper, Helene; Barnes, Julian E.; Schmitt, Eric (1 Augustus 2022). "Live Updates: U.S. Drone Strike in Kabul Kills Top Qaeda Leader". The New York Times. ISSN 0362-4331. Besoek op 2 Augustus 2022.
  28. Horowitz, Michael C. (2020). "Do Emerging Military Technologies Matter for International Politics?". Annual Review of Political Science. 23: 385–400. doi:10.1146/annurev-polisci-050718-032725.
  29. 29,0 29,1 29,2 Byman, Daniel L. (17 Junie 2013). "Why Drones Work: The Case for Washington's Weapon of Choice". Brookings. Besoek op 16 Oktober 2022.
  30. 30,0 30,1 Hennigan, W.J. (28 September 2017). "Islamic State's deadly drone operation is faltering, but U.S. commanders see broader danger ahead". L.A. Times. Besoek op 16 Oktober 2022.
  31. "Footage shows Islamic State drone blowing up stadium ammo dump". ABC News (in Australian English). 25 Oktober 2017. Besoek op 22 Oktober 2022.
  32. Kopp, Jason (7 Julie 2017). "Homeland Security concerned about commercial drones being used for 'nefarious purposes'". Fox News. Besoek op 16 Desember 2020.
  33. Archambault, Emil; Veilleux-Lepage, Yannick (1 Julie 2020). "Drone imagery in Islamic State propaganda: flying like a state". International Affairs.
  34. 34,0 34,1 "Syria war: Russia thwarts drone attack on Khmeimim airbase". BBC. 7 Januarie 2018.
  35. Froelich, Paula (29 Mei 2021). "Killer drone 'hunted down a human target' without being told to". Fox News. Besoek op 31 Mei 2021.
  36. "BM raporu: Dünyada ilk otonom drone saldırısını Türk yapımı İHA gerçekleştirdi". The Independent (in Turks). 31 Mei 2021. Besoek op 31 Mei 2021.
  37. Zitser, Joshua (30 Mei 2021). "A rogue killer drone 'hunted down' a human target without being instructed to, UN report says". Business Insider. Besoek op 31 Mei 2021.
  38. https://www.pbs.org/newshour/amp/world/mexicos-drug-war-fought-with-drones-human-shields-gunships
  39. Kadam, Tanmay (14 Oktober 2022). "Ukraine Confirms 1st Known Case Of Fighter Jet Going Down To A Kamikaze Drone; EurAsian Times' Assessment Hits Bulls Eye!". Eurasian Times. Besoek op 16 Oktober 2022.
  40. "Inside Ukraine's secretive drone program". CNN News. 3 Junie 2023. Besoek op 3 Junie 2023.
  41. "The mystifying "Baba Yaga" drones in Avdiivka are nightmare for Russians". 20 November 2023. Besoek op 29 Februarie 2024.
  42. Harding, Luke (12 Mei 2023). "'We'll get there': the Ukrainian drone unit quietly knocking out Russian targets". Besoek op 29 Februarie 2024.
  43. "Ukraine's 'Baba Yaga' bombing drones: The transformative military tech pressuring Russian defense". 31 Januarie 2024. Besoek op 29 Februarie 2024.
  44. Hambling, David (12 Desember 2019). "Turkey is getting military drones armed with machine guns". New Scientist. Besoek op 16 Oktober 2022.
  45. "Ukraine's Drone Spotters on Front Lines Wage New Kind of War". The Wall Street Journal. 7 Augustus2022. {{cite news}}: Gaan datum na in: |date= (hulp)
  46. Rogers, James (4 Oktober 2019). "The dark side of our drone future". Bulletin of the Atomic Scientists. Besoek op 16 Oktober 2022.
  47. Loeb, Josh (6 Maart 2017). "Anti-drone technology to be test flown on UK base amid terror fears". Engineering and Technology. The Institution of Engineering and Technology. Besoek op 9 Mei 2017.
  48. Bulos, Nabih; Yam, Marcus (15 Oktober 2020). "A new weapon complicates an old war in Nagorno-Karabakh". Los Angeles Times. Besoek op 16 Oktober 2022.
  49. Roblin, Sébastien (14 Oktober 2020). "Opinion | How an explosion of cheap armed drones is changing the nature of warfare". NBC News. Besoek op 16 Oktober 2022.
  50. Sevunts, Levon. "Canada suspends exports of military drone technology to Turkey". CBC News. Besoek op 16 Oktober 2022.
  51. "How are 'kamikaze' drones being used by Russia and Ukraine?". BBC News (in Engels (VK)). 17 Oktober 2022. Besoek op 20 Oktober 2022.
  52. "Russian army confirms use of Stupor anti-drone rifle in Ukraine | Defense News July 2022 Global Security army industry | Defense Security global news industry army year 2022 | Archive News year". www.armyrecognition.com. 6 Julie 2022. Besoek op 20 Oktober 2022.
  53. Niles, Russ (20 Oktober 2022). "Video Shows Drone-On-Drone Battle". AVweb (in Engels (VSA)). Besoek op 13 Desember 2022.
  54. Hambling, David. "Ukraine Wins First Drone Vs. Drone Dogfight Against Russia, Opening A New Era Of Warfare (Updated)". Forbes (in Engels). Besoek op 13 Desember 2022.
  55. "Video captures dogfight between two Mavic quadcopter drones in Ukraine - AeroTime" (in Engels (VSA)). 18 Oktober 2022. Besoek op 13 Desember 2022.
  56. McFadden, Christopher (25 November 2022). "Unmanned dogfight: Two drones have allegedly engaged in midair combat over Ukraine". interestingengineering.com (in Engels (VSA)). Besoek op 13 Desember 2022.
  57. Malyasov, Dylan. "Russian 'Z' drone shot down by Ukrainian unmanned aircraft in dogfight – Defence Blog". defence-blog.com (in Engels (VSA)). Besoek op 13 Desember 2022.
  58. Kalin, Stephen; Coles, Isabel (14 Junie 2023). "The Russian Soldier Who Surrendered to a Ukrainian Drone". Wall Street Journal (in Engels (VSA)). ISSN 0099-9660. Besoek op 23 Junie 2023.
  59. Sakshi Tiwari (20 Oktober 2022). "1st Evidence! Germany's 'Much-Touted' IRIS-T Defense System Used By Ukraine 'Clashes' With Russian Missile". EurAsian Times. Besoek op 21 Oktober 2022.
  60. Daniel Boffey (19 Oktober 2022). "Financial toll on Ukraine of downing drones 'vastly exceeds Russian costs'". The Guardian. Besoek op 21 Oktober 2022.
  61. 61,0 61,1 "How Elon Musk's satellites have saved Ukraine and changed warfare". The Economist. ISSN 0013-0613. Besoek op 6 Junie 2023.
  62. Copp, Tara (12 September 2023). "Elon Musk blocking Starlink to stop Ukraine attack troubling for DoD". Defense News (in Engels). Besoek op 20 September 2023.
  63. Marquardt, Alex (13 Oktober 2022). "Exclusive: Musk's SpaceX says it can no longer pay for critical satellite services in Ukraine, asks Pentagon to pick up the tab | CNN Politics". CNN.
  64. Borger, Julian (7 September 2023). "Elon Musk ordered Starlink to be turned off during Ukraine offensive, book says". The Guardian (in Engels (VK)). ISSN 0261-3077. Besoek op 9 September 2023.
  65. 65,0 65,1 Gault, Matthew (26 September 2022). "Mysterious Sea Drone Surfaces in Crimea". Vice (in Engels). Besoek op 10 September 2023.
  66. Ozberk, Tayfun (23 Augustus 2023). "Ukraine's new underwater drone Marichka breaks cover". Naval News (in Engels (VSA)). Besoek op 12 September 2023.
  67. Eckstein, Megan (13 September 2023). "Cardboard drone vendor retools software based on Ukraine war hacks". Defense News (in Engels). Besoek op 3 Desember 2023.
  68. David Axe (28 April 2024). "CWorld War I Tactics Make A Comeback As A Ukrainian Gunner In The Back Of A Propeller Plane Shoots Down A Russian Drone". Forbes (in Engels). Besoek op 12 Julie 2022.
  69. THOMAS NEWDICK (28 April 2024). "Ultralight Drone Hunting Planes Now In Use In Ukraine". TWZ (in Engels). Besoek op 12 Julie 2024.
  70. Triffaux. "Ukrainian Drone with Wooden Stick Neutralizes Modern Russian ZALA 421 UAV in Aerial Combat". armyrecognition.com (in Engels (VK)). Besoek op 26 Julie 2024.
  71. Matthew Loh (1 Augustus 2024). "Ukraine just showed its low-cost, lightweight drones can destroy a Russian helicopter, Russian sources say". Business Insider. Besoek op 1 Augustus 2024.
  72. YEVHENIIA MARTYNIUK (1 Augustus 2024). "Media: Ukrainian drone downs Russian Mi-8 helicopter in first such attack". euromaidanpress. Besoek op 1 Augustus 2024.
  73. Achom, Debanish (11 Oktober 2023). "In Israel-Gaza War, Hamas' Off-The-Shelf Drones Destroy Million Dollar Hardware". NDTV. Besoek op 2 November 2023.
  74. Smith, Nicola (2 November 2023). "Hamas using Ukraine war tactics to ambush Israeli soldiers in Gaza". The Telegraph. Besoek op 2 November 2023.