Johannes Cornelis van Rooy

Johannes Cornelis van Rooy (Huisseling, Noord-Brabant, Nederland, 2 November 1824 - Steynsburg, 24 Januarie 1889) was 'n kerkman, onderwyser, sakeman en die stamvader van die familie Van Rooy in Suid-Afrika.

Herkoms

Johannes Cornelis van Rooy is gebore naby 't Hertogenbosch in Holland in 1824 as jongste kind van Hendrik van Rooy en Clara Kuijpers, albei Rooms-Katolieke. Van jongs af is hy Rooms opgevoed. Onder die invloed van 'n onderwyser, Matteus Quik in Ravenstein, en 'n predikant, H. van Andel, het Van Rooy in Nederland reeds in sy jongelingsjare 'n Protestant geword en is daar opgelei as onderwyser. Dit het hom die verstoteling van die familie laat word. Hy is op 21 Maart 1855 getroud met Anna Francina (Anne Francoise) Holsters (Brussel, 31 Desember 1834 – Steynsburg, 28 Augustus 1904), 'n dogter van Vlaamse ouers, Charles Holsters en Petronella de Gilter. Uit die huwelik is vyf seuns en vyf dogters gebore, van wie die eerste seun in Nederland, die tweede seun ter see en die res almal in Suid-Afrika. Sy begeerte om as onderwyser opgelei te word, is op wonderlike wyse verwesenlik. Toe 'n roepstem kom uit Suid-Afrika om regsinnige predikante en gelowige christelike onderwysers vir die Boere, het Van Rooy hom daarvoor geroepe gevoel en bereid verklaar. Ná raadpleging met sy eggenote, wat vir hom later ook deur sy hele lewe 'n troue lewensgesellin was, het hulle besluit om na Suid-Afrika te kom, hy as onderwyser.

Verhuising na Suid-Afrika

Anne Francina Holsters, Van Rooy se eggenote. Sy is gebore op 31 Desember 1834 in Brussel en oorlede op 28 Augustus 1904 op Steynsburg. Haar vader was Charles Holsters en haar moeder Petronella de Gieter.

Op 24 Oktober 1857 het hulle van Rotterdam vertrek met die seilboot Karel August, en op 26 Januarie 1858 by Port Elizabeth geland, 'n jaar voor die herstigting van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika. Met dieselfde seilskippie van 300 tonnemaat het in Suid-Afrika aangekom onder andere Johannes de Ridder en J.L. Maury, wat albei later predikante geword het van die Gereformeerde Kerk.

Van Rooy se weë as onderwyser het gelei na die broers Pienaar, op Weltevreden, in die distrik Colesberg, Kaapkolonie. Hier het hy en sy vrou gou tuis gevoel en 'n kring van vriende gemaak. In die ou dae was die bestaanstyd van 'n plaasskool net tot die kinders van die huis of van die buurt "volleerd was", dit wil sê tot hulle kon lees, skryf, reken, en Bybelgeskiedenis en kortbegrip ken, om in die aanneming te kon gaan. As die meester twee jaar aangebly het, het by die leerplan ook gekom: taalkunde, algemene geskiedenis, aardrykskunde, ens., ook na die meester se bekwaamheid en toewyding. 'n Christelike onderwyser kon soveel goeds uitvoer met die goeie verstand en gehoorsaamheid van die boerekinders. So het Van Rooy nou hier en dan daar skoolgehou in die distrikte Colesberg, Burgersdorp (Albert), Venterstad, Cradock en Middelburg, ses maande of 'n jaar of twee jaar.

Van met die hande oormekaar in die sonnetjie sit, het ou meester Van Rooy nie gehou nie. Daarom moes die kinders ook dikwels hoor: "Niets te doen? Rep je wat jonge." As die plaas waar hy skoolgehou het, dit toegelaat het, het hy 'n eie boerderytjie aangeskaf, en as daar leiwater was, het hy ook tuingemaak. Ook is die vrye tye nuttig gebruik vir verdere studie in die Franse, Engelse en Hollandse taal, en het hy hom veral graag in Bybelstudie verdiep. Hy kon Nederlands en Frans vlot praat en sy Engels was goed.

Van Grootvlei in Middelburg, Kaap, is Van Rooy op aandrang van ds. M.P.A. Coetsee jr. na Steynsburg as onderwyser van 'n kerkskool. Hier moes hy eers alleen staan voor 100 kinders van verskillende leeftye en graad van ontwikkeling – ’n reusetaak. Aangesien al die ondersteuning vir die skool van privaat mense moes kom, wou dit op die duur ook nie geluk nie.

Sakeman

Later het Van Rooy, die ou bekende meester toe al ná 17 jaar as rondgaande onderwyser, 'n handelsaak opgerig op Steynsburg, en dit het eindelik so 'n sukses geword deur 'n florerende handel, dat die familie, wat eens maar arm was, welgesteld geword het.

Byna almal in die omtrek het die winkel J.C. van Rooy en Kie. geken. Op 64-jarige leeftyd is Van Rooy oorlede op Steynsburg nadat hy jare lank aan asma gely het en vroeg reeds aan swak gesondheid. Vyftien jaar hierna het sy eggenote hom gevolg wat soveel lief en leed met hom deurgemaak het in hul nuwe vaderland. So talryk was sy kinders, dat toe die Christelik-nasionale skool op Steynsburg op 17 Julie 1905 met 60 leerlinge open, was net mooi 'n kwart van hulle kleinkinders van oupa Van Rooy.

Waardering

Ná sy dood het iemand van hom gesê: "Naar het lichaam zwak, naar de ziel wel." Hy was een van die onderwysers wat hom daarvoor beywer het dat daar van kerklike weë sterker ondersteuning moes kom vir die voortbestaan en uitbreiding van die gereformeerde opvatting van die onderwys.

Sover bekend, stam al die Van Rooys in Suid-Afrika uit hierdie stamouers. Hul nakomelinge is nie alleen van die voorste burgers in die staat nie, maar ook van die betroubaarste steunpilare van die Gereformeerde Kerk. Ds. N.H. van der Walt skryf in die Almanak van 1938: "Ons het nog nie van ’n Van Rooy gehoor wat sy kerk bedank het nie." Onder die Van Rooy-nasate is ’n aantal predikante, ’n paar professore en ’n aantal onderwysers, asook boere. Ds. Van der Walt skryf: "Wat het aldus onder God se beskikking die één man en vrou, wat hul lot ingewerp het met die Boerevolk van Suid-Afrika, ’n ryke bate geword vir kerk en volk en vaderland!"

Bekende nasate

Onder sy nakomelinge wat op talle terreine presteer het, was bekendes soos sy seun Charles van Rooy, politikus, handelaar en boer, kleinseun prof. Joon van Rooy, Afrikaanse kultuurleier en eerste rektor van die selfstandige Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys, prof. Dirk van Rooy, uitsonderlike akademikus en kultuurleier, asook die voormalige president van die Senaat dr. Jan de Klerk, vader van die koerantman dr. Willem de Klerk en laaste president van Suid-Afrika voor die koms van die demokrasie in 1994, F.W. de Klerk.

Sien ook

Bronne

(af) Beyers, C.J. (hoofred.). 1981. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel IV. Durban: Butterworth & Kie (Edms) Bpk.
(af) Van der Vyver, M.D. in Gereformeerde kerk Steynsburg 1872-1972. 1972. Steynsburg: Gereformeerde kerkraad.