Kaapse Vlakte
Die Kaapse Vlakte verwys na 'n sanderige gebied wat van die Kaapse Skiereiland na die binneland strek en die grootste gedeelte van die landengte tussen Tafelbaai en Valsbaai dek. Dit strek ongeveer tot teenaan Somerset-Wes. Die nasionale pad N2 loop deur die Kaapse Vlakte.
In betreklik onlangse geologiese tydperke is die Vlakte deur die see bedek. Daar was selfs 'n keer sprake om weer 'n kanaal te graaf van Valsbaai na Tafelbaai. In die vroeë jare was dit nouliks bevolk. Daarom was dit die aangewese plek om brandhout te versamel en beeste te laat wei. Ook het die inwoners van die stad daarlangs met hul waens na die binneland gery. Die gevolg was die algehele vernietiging van die natuurlike plantegroei. Dit het die suidoostewind (die Kaapse Dokter) in staat gestel om die los sand weg te waai. Tot in die middel van die 19de eeu is die paaie na die binneland gereeld deur die sand toegewaai. Die oplossing was om portjacksonbome (Acacia saligna) en rooikrans (Acacia cyclops) daar aan te plant. So is die sandduine suksesvol gestabiliseer, maar die akasias het buite beheer versprei.
Geskiedenis
wysigVoor 1950
wysigDie bekende Engelse natuurkundige William John Burchell het in 1811 opgemerk dat die diep sand van die Vlakte reis per kar of wa uiters moeilik maak. Die situasie is vererger deur 'n wydverspreide tekort aan brandhout, wat veroorsaak het dat brandhoutversamelaars die relatief min inheemse struike en bome wat die sand gestabiliseer het, afsny.[1]
In die tweede helfte van die 19de eeu is die gebied heeltemal ingeneem deur uitheemse plantegroei, hoofsaaklik van Australiese oorsprong.[2] Die plante het hakeas en veral wattelbome (genus Acacia) ingesluit. Die belangrikste rede vir hierdie binnedringing lê in besluite wat deur die koloniale owerhede geneem is. Dit was 'n era voor die koms van moderne tegnologiese metodes vir die aanlê van permanente paaie, en in daardie dae was die Kaapse Vlakte 'n enorme vlakte van ongestabiliseerde sandduine wat na willekeur deur die wind rondgewaai is. Dit het die reis tussen Kaapstad en die binneland baie moeilik gemaak, veral vir die groot ossewaens van destyds. Die owerhede het besluit om die sand te probeer stabiliseer met plante wat inheems is aan die Britse kolonies Nieu-Suid-Wallis en Wes-Australië.
Die vroegste invoer van wattel was in 1827. Enorme aanplantings is in die 1840's en 1850's gedoen en die werk het tot lank ná 1875 voortgegaan.
Destyds het die plan goed gewerk: Die sand is minder rongewaai. Die prys wat egter ekologies betaal is, was dat die Kaapse Vlakte deur indringerspesies bedek is. Die afgelope paar jaar is ernstige pogings aangewend om van hierdie vreemdelingplante ontslae te raak.
Sedert 1950
wysig.jpg)
Die Kaapse Vlakte het die afgelope halfeeu revolusionêre verandering ondergaan. In 1950 was die gebied feitlik onbewoon. Daar was 'n enkele, smal pad oor die Vlakte van Kaapstad na die Strand wat tussen rye uitheemse rooikransbosse geloop het, en 'n mens kon kilometers ver reis sonder om 'n teken van bewoning te sien, met 'n paar heinings en 'n handjievol plaashuise. Inheemse wildsbokke het na willekeur tussen die digte ruigtes wattels rondgeswerf. Die weermag het die gebied vir militêre oefeninge gebruik en die paar boere wat die Vlakte bewoon het, het 'n bestaan verdien deur groente te kweek in kolle relatief swak grond tussen die dorre duine. Moderne geriewe soos telefone was onbekend, drinkwater is in tenks van dakke opgevang en kamers is snags deur olielampe verlig.
Die era van sand en wildsbokke het egter in minder as 'n generasie heeltemal verdwyn. Groenteboerdery het voortgeduur, maar in 'n baie mindere mate, omdat verstedeliking groot dele in 'n kort tydperk geraak het. In die apartheidsera het rasgebaseerde wetgewing, soos die Groepsgebiedewet, "nie-blanke" mense uit sentraler stedelike gebiede gedwing om óf na regeringsgeboude townships of informele nedersettings op die Kaapse Vlakte te trek óf onwettig in die wit gebiede van die Kaap te woon. Groot behuisingsprojekte is op die Vlakte gebou, meestal as deel van die groter poging van die nasionalistiese regering om die sogenaamde Kleurlinggemeenskap uit die sentrale en westelike gebiede van Kaapstad te verwyder wat ingevolge die Wet op Groepsgebiede as wit gebiede aangewys is. Dit het beteken dat slegs "blankes" permanent daar kon woon; onder die apartheidstelsel was swart Afrikane amptelik burgers van die onafhanklike tuislande en is hulle as tydelike trekarbeiders, dus inwonende werkers, beskou.
Kinders van die aanvanklik hoofsaaklik Xhosa-trekarbeiders wat in die Kaapstad-omgewing gebore is en grootgeword het, is onder apartheid aangewys as inwoners van Bantoestans, maar baie was verplig om onwettig in die gebied te woon. Dit het verder bygedra tot die groei van informele nedersettings. Onder apartheid is nie verwag dat swart trekarbeiders nie na hul tuislande sou terugkeer nie, wat nie naturalisasie moontlik gemaak het nie. Boonop het ander groot townships (soos Khayelitsha en Gugulethu) se swart mense op die vlakte grootgeword as 'n produk van meestal informele nedersetting. Hulle is egter ook in 'n mindere mate deur die regering verplaas na gebiede waar "blikkiesdorpe" ontstaan het. In 1993 het Kaapstad 'n agterstand van ongeveer 40 000 huise gehad, en met die aantal mense wat jaarliks uit die plattelandse gebiede migreer, neem die agterstand toe. Een van die belangrikste prioriteite van die HOP (Heropbou- en Ontwikkelingsprogram) is om huise te bou.[3]
Sedert die einde van apartheid is hierdie gemeenskappe nie meer wetlik gebonde aan rassebeperkings nie; maar geskiedenis, taal, ekonomie en etniese politiek dra steeds by tot die homogeniteit van die plaaslike gebiede. Die meeste inwoners van Mitchells Plain praat byvoorbeeld waarskynlik steeds 'n dialek van Afrikaans, saam met Engels. Óf hulle óf hul ouers is onder apartheid as "Kleurlinge" aangewys; die meeste inwoners van Khayelitsha praat steeds Xhosa en Engels en óf hulle óf hul ouers is onder apartheid as swart aangewys. Nietemin het sommige gebiede van die Kaapse Vlakte 'n toenemende diversiteit aan inwoners, met Xhosa-sprekende mense wat toenemend opvallend is in sommige voorheen hoofsaaklik Afrikaanssprekende gebiede.
Kultuur en godsdiens
wysigDie musiek strek van die ernstige jazz van Abdullah Ibrahim en Basil Coetzee en hul volkslied "Mannenberg" (vernoem na 'n Kaapse Vlakte-township), tot die borrelende poptreffers van Brenda Fassie en 'n nuwe hip-hop-beweging.[4][5]
Die godsdienstige gemeenskappe sluit in (om maar net 'n paar te noem), Afrikaanssprekende gemeentes van die Nederduitse Gereformeerde Kerk, Rastafariërgemeenskappe, mense wat tradisionele Xhosa-gebruike beoefen, sinkretiese Xhosa- Christelike kerke, Evangeliese Christelike kerke en die grootste Moslemgemeenskap in Suider-Afrika (dit stam van die historiese Kaapse Moslemgemeenskap, wat van die 17de eeu dateer).
Misdaad
wysig
Die Kaapse Vlakte is een van die gewelddadigste gebiede in Suid-Afrika.[6][7] Baie gemeenskappe van die Vlakte bly in die een of ander mate van armoede. Ernstige sosiale probleme sluit in 'n hoë werkloosheidsyfer en hoë vlakke van bendebedrywighede.
Ontwikkelingsprojekte ná apartheid, soos die HOP, het ook gelei tot gewelddadige konflik binne sommige gemeenskappe.[8] Van 2014 af sluit pogings om bendes te bestry Hanover Park se Ceasefire-program in, waar voormalige bendelede hul ervarings gebruik om bendegeskille te bemiddel en jong mans en vroue te help om hul bendebedrywighede te staak.[9]
'n Wye verskeidenheid gemeenskapsbemagtigingsorganisasies werk onvermoeid om armoede, misdaad en gesondheidsprobleme te bekamp, en die rol van die burgerlike samelewing in baie dele van die gebied is relatief opsigtelik.
Voorstede
wysigVoorstede op die Kaapse Vlakte sluit in:
Verwysings
wysig- ↑ Travels in the Interior of Southern Africa - William J. Burchell (1822)
- ↑ Stirton, C. H. Plantindringers. Departement van Natuur en Omgewingsbewaring van die Kaapse Provinsiale Administrasie. ISBN 0-7984-0092-7.
- ↑ "Townships of the Cape Flats", Welcome to the Cape Flats.
- ↑ Urbansmarts.com
- ↑ Music.org.za
- ↑ "Cape Towns crime crisis". www.news.uct.ac.za. Besoek op 1 Maart 2021.
- ↑ "As Gang Murders Surge, South Africa Sends Army to Cape Town, and the City Cheers". www.nytimes.com. Besoek op 3 Maart 2021.
- ↑ Bähre, Erik. "Housing for the Urban Poor: A post-apartheid dream or nightmare?" Geargiveer 14 Julie 2014 op Wayback Machine Global Built Environment Review 1(1). 2001.
- ↑ Dziewanski, Dariusz. "Unusual suspects – women and gangs in South Africa". The New Humanitarian Africa. Besoek op 12 Junie 2014.
Bibliografie
wysig- Burman, Jose: Peninsula profile - a guide to the fairest Cape. Johannesburg: Nelson, 1963.
- Green, Lawrence G.: Tavern of the Seas. Kaapstad: Howard B. Timmins, ongedateerd
- Ensiklopedie van Suidelike Afrika, Eric Rosenthal, 1967
- Wood, V.C.: Die Bergpasse van Kaapland. In: Lantern. Tydskrif vir Volksopvoeding. Jaargang 7, nr. 4, Oktober 1957
Verdere leesstof
wysig- (en) Chris Ledochowski: Cape Flats Details. Life and Culture in the Townships of Cape Town. Unisa, Pretoria 2003, ISBN 978-0620304580
- (en) Gladys Thomas: Avalon Court. Dramatic Scenes on the Cape Flats. Skotaville, Johannesburg 1992, ISBN 0947479767
- (en) Lantana: Children’s Voices from the Cape Flats. umSinsi Press, Durban 2001, ISBN 1869003357
Skakels
wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Kaapse Vlakte.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
