Mali

Mali (Frans: [maˈli], ), amptelik die Republiek Mali (Frans: République du Mali; Bambara: Mali ka Fasojamana), is 'n landingeslote land in Wes-Afrika. Dit het die tweede grootste grondgebied van al die lande in Wes-Afrika. Dit grens aan Algerië in die noorde, Niger in die ooste, Burkina Faso en Ivoorkus in die suide, Guinee in die suidweste, en Senegal en Mauritanië in die weste. Die land se reguit grense aan die noorde strek tot in die middel van die Saharawoestyn, terwyl die land se suide, waar die meeste inwoners woon, die Niger- en Sénégalriviere insluit. Dit het in 'n stadium bekend gestaan as Frans-Soedan, maar is later na die Maliryk genoem.

Republiek Mali
République du Mali (Frans)
Mali ka Fasojamana (Bambara)

Vlag Seël
Nasionale leuse: Un peuple, un but, une foi (Frans vir: "Een volk, een doel, een geloof")
Volkslied: Le Mali
Hoofstad	Bamako 12°39′N 8°0′W
Grootste stad	Bamako
Amptelike tale	Bambara (lingua franca), Fula, Maninka, Soninke, Hassania, Tamascheq, Mamara, Boboda, Xaasongaxango
Regering • President • Eerste minister	Unitêre semi-presidensiële grondwetlike republiek Assimi Goïta Abdoulaye Maïga
Onafhanklikheid • van Frankryka • as Mali • Huidige grondwet	20 Junie 1960 22 September 1960 12 Januarie 1992
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	1 240 192 km2  (23ste) 478 841 myl2 1,6
Bevolking  - 2018-sensus  - Digtheid	19 329 841 11,7 / km2 (215de) 30,3 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2019-skatting $47,460 miljard $2 354
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2019-skatting $18,488 miljard $917
MOI (2017)	0,427 (182ste)  –  laag
Gini (2009)	33,0 –  medium
Geldeenheid	CFA-frank (XOF)
Tydsone  - Somertyd	GMT (UTC±0) nie toegepas nie (UTC±0)
Internet-TLD	.ml
Skakelkode	+223
a. saam met Senegal binne die Mali-Federasie.

Nasa-Satellietbeeld van Mali

Kaart van Mali

Mali beslaan 'n oppervlakte van 1 240 192 km² en het in 2018 'n bevolking van 19 329 841 gehad. Die hoofstad en grootste stad is Bamako, in die suidweste van die land weerskante die Nigerrivier.

Geskiedenis

Djingareiber, Timboektoe

Djenné au Mali

Uitsig oor Bamako

Die Mandémense vestig hulle in die Sahel (insluitende hedendaagse Mali) en vorm 'n reeks Sahelkoninkryke wat die Ghanaryk, die Maliryk, en die Songhairyk insluit. Timboektoe was 'n sleutelstad in hierdie ryke as 'n buitepos vir trans-Saharahandel en 'n middelpunt vir geleerdheid. Die Songhairyk kwyn onder 'n Marokkaanse inval in 1591.

Mali word van 1880 deur Frankryk binnegeval, wat dit as 'n oorsese department van Frankryk annekseer. Die kolonie, wat met tye ook naburige lande ingesluit het, het as Frans-Soedan of die Soedannese Republiek bekend gestaan. In die begin van 1959 word die unie van Mali en Senegal die Mali-Federasie, wat op 20 Junie 1960 onafhanklikheid van Frankryk verkry. Senegal onttrek hom ná 'n paar maande uit die Mali-Federasie. Die Republiek van Mali, onder Modibo Keïta, onttrek hom op 22 September 1960 uit die Franse Gemeenskap.

Mali is van onafhanklikheid tot 1991 deur 'n reeks diktators regeer. Anti-regeringsbetogings in 1991 lei tot 'n staatsgreep, 'n tussentydse regering, en 'n nuwe grondwet. In 1992 wen Alpha Oumar Konaré Mali se eerste demokratiese, veelparty- presidensiële verkiesing. Met sy herverkiesing in 1997 druk president Konaré politiese en ekonomiese hervormings deur en beveg korrupsie. In 2002 word hy ná 'n demokratiese verkiesing opgevolg deur Amadou Toumani Touré, wat 'n sleutelfiguur in die demokratiese opstand van 1991 was.

In Januarie 2012 het die Toearegs in die noorde van Mali in opstand teen die sentrale regering gekom en vervolgens die onafhanklikheid van Azawad met die hoofstad Gao verklaar. Met behulp van Franse ondersteuning kon Mali die gebied herwin en ná onderhandelinge is dié gebied by Mali heringelyf.

Politiek

Mali se grondwet maak voorsiening vir 'n veelpartydemokrasie, met die enigste beperking 'n verbod op partye gegrond op etniese, godsdiens, streeks- of geslagslyne. Die Nasionale Vergadering is die enigste wetgewende vertakking van die regering. Dit bestaan tans uit 147 lede. Verteenwoordiging word toegedeel volgens die bevolking van administratiewe distrikte. Die regering het 'n vyfjaartermyn.

Gebiede

Kinders in Buguni, Mali

Mali word verdeel in nege gebiede (regions), insluitende die hoofstaddistrik Bamako:

• Bamakohoofstaddistrik
• Gao
• Kayes
• Kidal
• Koulikoro
• Mopti
• Ségou
• Sikasso
• Tombouctou

Geografie

Topografiese kaart van Mali

Diamo-Waterval, amptelik bekend as Chutes de Gouina

Mali word deur land omring en het 'n subtropiese tot droë klimaat. Dit is meestal plat en styg na golwende sandbedekte heuwels in die noordelike vlaktes en savanne om die Nigerrivier in die suide. Die heuwels van die Air Massif en Djado Plateau lê in die noordooste. Die grootste deel van die land lê in die Saharawoestyn, wat 'n warm, stof-belaaide harmattan dynserigheid veroorsaak, wat algemeen voorkom tydens die droë seisoen, en herhaalde droogtes veroorsaak. Die nasie het aansienlike natuurlike hulpbronne, met goud, uraan, fosfate, kaolien, tafelsout en kalksteen wat die meeste ontgin word.

Daar word beraam dat Mali in die natter gedeeltes die potensiaal het om 'n groot rysprodusent te word, maar ontwikkeling van hierdie sektor het nog nie plaasgevind nie. Ander produkte wat van belang is, is grondboontjies, wat op kleiner skaal verbou word.

Twee groot riviere in Mali is die Nigerrivier, wat deur die hoofstad Bamako noordoos tot in die Niger loop, voor dit suid draai deur Nigerië tot in die Atlantiese Oseaan, en die Sénégalrivier wat weswaart vloei tot in Senegal. Die voormalige Maliese hoofstad Kayes is om die oewers van die Sénégalrivier gebou. 'n Indrukwekkende waterval, die Gouina-waterval, kom oos van Kayes voor.

Ekonomie

'n Mark in Kati (Mali)

'n Nuwe moskee in Mali

Mali is onder die armste land ter wêreld, met 65% van die land se grondgebied woestyn of halfwoestyn. Ekonomiese bedrywighede is hoofsaaklik beperk tot die oewergebied besproei deur die Nigerrivier. Ongeveer 10% van die bevolking is nomadies en sowat 80% van die arbeidsmag is betrokke by boerdery of vissery. Nywerheidsaktiwiteite is gefokus op die verwerking van boerderyprodukte. Mali is totaal afhanklik van buitelandse hulpverlening en is blootgestel aan skommelings in wêreldpryse vir katoen, die land se hoofuitvoerproduk.

In 1997 sit die land die suksesvolle implementering van 'n Internasionale Monetêre Fonds-aanbevole strukturele aanpassingsprogram voort wat die land help om te groei, diversifiseer en buitelandse beleggings te lok. Mali se volging van ekonomiese hervorming, en die 50% devaluasie van die CFA-frank in Januarie 1994, het ekonomiese groei bevorder. Verskeie multinasionale maatskappye brei goudmynbou-werksaamhede in 1996–1998 uit, en die regering verwag dat Mali 'n belangrike goudprodusent in Afrika suid van die Sahara sal word in die volgende paar jaar. Groot goudmyne sluit SEMOS ('n vennootskap tussen AngloGold Ashanti, Iamgold en die Maliregering) se Sadiola Hill-goudmyn, Yatela-goudmyn in die weste, en Morilla in die sentrale gedeelte van die land in.

Bronnelys

Algemeen

• (en) "Mali". Encyclopædia Britannica. Besoek op 1 Mei 2024.
• (en) "Mali". Central Intelligence Agency. Besoek op 1 Mei 2024.

Eksterne skakels

Regering

• The Embassy of Mali in Washington DC regeringsinligting en skakels

Nuus

• allAfrica.com – Mali – nuushooftrekke

Oorsigte

• BBC News Country Profile – Mali
• CIA World Factbook – Mali Geargiveer 28 Desember 2005 op Wayback Machine
• United Nations Human Rights – Mali – dateer uit 1997
• Mali Folkecenter – Mali Geargiveer 14 Junie 2006 op Wayback Machine van 'n organisasie wat hulle beywer vir die onderhoubare bestuur van natuurlike hulpbronne.

Gidse

• LookSmart – Mali Geargiveer 4 Maart 2016 op Wayback Machine
• Open Directory Project – Mali Geargiveer 25 September 2005 op Wayback Machine
• Stanford University – Africa South of the Sahara: Mali
• The Index on Africa – Mali Geargiveer 31 Augustus 2004 op Wayback Machine
• University of Pennsylvania – African Studies Center: Mali
• Yahoo! – Mali Geargiveer 20 Desember 2005 op Wayback Machine

Musiek

• Cora Connection Geargiveer 10 Oktober 1999 op Wayback Machine West African music resources

Toerisme

• Toerisme-inligting oor Mali op Wikivoyage
• amptelike toerismewebwerf