NG gemeente Greytown

Die NG gemeente Greytown is 'n gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die provinsie KwaZulu-Natal. Dit is in 1859 gestig as die derde gemeente in die gelyknamige sinode naas Pietermaritzburg (1839) en Ladysmith (1854). Omdat die Afrikaanse bevolking in dié sinodale gebied klein was en baie stadig toegeneem het, is Greytown een van net ses gemeentes wat tydens die 19de eeu daar gestig is.

Greytown se NG kerk in 1917. Die argitek van die nuwe kerk omstreeks 1926 was Wynand Louw. Ds. Georg Hofmeyr het die hoeksteen op 4 Februarie 1928 gelê.

Ds. L.F.G. Biccard is in 1863 as Greytown se eerste leraar bevestig, maar in 1865 uit die Kerk geskors. Hy is in 1871 herstel, maar gaan oor na die Nederduitsch Hervormde Kerk. Nadat hy die bediening in 1890 neergelê het, is hy in 1900 oorlede.

Ds. James Turnbull, van 1867 tot sy aftrede in 1890 die tweede NG leraar van Greytown, was die laaste van die Skotse predikante wat na Suid-Afrika gekom het. Hy is oorlede op 12 Januarie 1894.

Ds. H.C. de Wet was leraar van Greytown van 1903 tot hy sy emeritaat in 1911 aanvaar het. Hy is oorlede op 7 November 1926. Sy enigste ander gemeentes was Villiersdorp van sy legitimasie in 1881 en daarna Alexandria van 1893 tot sy koms na Greytown.

Ds. M.W. Odendaal was leraar hier van 1911 tot 1925 en was in 1917 moderator van die Natalse Kerk.

Ds. F.P.P. Myburgh. leraar van 1947 tot 1951.

Dr. Hendrik Christoffel de Wet het in 1951 Greytown se 11de leraar geword.

Ds. George Malan was leraar van Greytown van 1897 tot 1903.

Ds. T.G. Pelser, leraar van 1960 tot 1966.

Agtergrond

Greytown het in 1859 van die moedergemeente Pietermaritzburg afgestig. Die eerste leraar was ds. L.F.G. Biccard, wat in 1863 hier bevestig is. Ds. James Turnbull het in 1867 die jong gemeente se tweede leraar geword en 22 jaar in dié werkkring gedien tot hy sy emeritaat in 1890 aanvaar het. Dié Skotse predikant was deel van die laaste groep van nege uit 'n totaal van 25 Presbiteriaanse leraars wat in die loop van die 19de eeu na Suid-Afrika gebring is om die tekort aan predikante in die Kerk aan te vul. Van dié laaste nege wat tussen 1862 en 1867 na Suid-Afrika gekom het, was di. Turnbull en Richard Craig (van die Weenen, ook gestig in 1859) die heel laaste. Die ander sewe was di. Andrew McGregor (Robertson), Dugald McMillan (Harrismith), John McCarter (Weenen van 1862 tot '67), Thomas McCarter (Calvinia), Thomas Gray (Aberdeen), William Cormack (Burgersdorp) en David Ross (Lady Grey).

Leraars

Ds. Turnbull se dienstyd was verreweg die langste tydens die eerste eeu van die gemeente se bestaan, want ná hom diens agtereenvolgens di. David Rossouw (bevestig in 1891), G.S. Malan (1897), H.C. de Wet (1903), M.W. Odendaal (1911), G.W.S. Hofmeyr (1925), George Thom (1930), D.P. Laurie (1936), J.J.M. Calitz (1944), F.P.P. Myburgh (1947) en dr. H.C. de Wet (1951). Ds. Rudolph Scharneck van die NG gemeente Blinkpan se bevestiging het op Saterdag 26 Julie 2014 plaasgevind en sy intreepreek op 27 Julie.

Kerklike geboue

Die eerste kerkgeboutjie is in 1866 voltooi en het £1 200 gekos. 'n Sterk wind het dié geboutjie egter in 1878 verwoes. 'n Nuwe gebou moes toe opgerig word wat in 1883 ingewy is. Dit het byna £7 000 gekos. Die hoeksteenlegging van die derde kerkgebou was op 4 Februarie 1928 waarna die gebou op 17 Augustus 1929 ingewy is.

Onderwys

Die kerkvaders het vroeg reeds aandag aan die onderwys gegee. 'n Skoolgebou, wat opgerig is deur 'n aandelestelsel, is in 1856 onder die hoofskap van H. van der Linde, geopen. Die regering het dit later oorgeneem. In die tyd van ds. Rossouw was daar 'n sterk beweging ten gunste van 'n afsonderlike Christelike skool vir meisies. Die gevolg was die ontstaan van die Hugenote-Seminarie, geskoei op die lees van die bekende skool op Wellington en deels ook van daar af bestuur, wat in Julie 1892 onder die hoofskap van ene mej. Gates geopen is. Binne skaars 'n jaar was die gebou te klein en moes dit uitgebrei word. Vanaf 1902 het mnr. J. van der Merwe 'n begin gemaak met privaat klasse deur medium van Hollands. Vanaf 1903 het die kerkraad die Goede Hoop-saal beskikbaar gestel vir die doel van 'n Hollandse skool waarin taal, godsdiens en geskiedenis van Suid-Afrika "tot haar recht kunnen komen". Die eerste hoofonderwyser van die skool was mnr. A. Louw. In 1910 het die regering die Hugenote-Seminarie oorgeneem. In 1916 is op versoek van dr. G. Besselaar van Pietermaritzburg 'n waaksaamheidskomitee benoem wat moes toesien dat die Hollandse taal tot sy reg kom. Die hele kerkraad is as dié komitee benoem.

Tot in 1895 is die aanddiens op 'n Sondag in Engels gehou, maar op 2 November 1895 is besluit dat geen dienste meer in Engels gehou sou word nie. Op 3 Mei 1919 is die kerkraadsnotule die eerste keer in Afrikaans aangeteken, ses jaar voor die taal amptelike status in die Unie gekry het.

Die Greytown-kinderhuis is in 1919 opgerig ná 'n besluit van die Natalse Sinode. In 2014 het dit huisvesting gebied aan 150 kinders.

Sending

Mej. Turnbull, 'n dogter van die eerste leraar, het 'n aanvang gemaak met sendingwerk onder die swart bewoners van die gebied toe sy met Sondagskoolklasse vir hulle begin het. In 1877 het die kerkraad besluit om 'n klein skooltjie vir hul gebruik op die pastoriegrond op te rig. In 1886 het die kerkraad besluit om 'n sendinggemeente te stig. In 1894 is ds. Andrew Hofmeyr as sendeling in die Umvoti-distrik aangestel. Hy was die derde oudste seun van ds. J.H. Hofmeyr van die NG gemeente Somerset-Oos en 'n ouer broer van ds. G.W.S. Hofmeyr, Greytown se NG leraar van 1925 tot 1929. Ds. A.M. Hofmeyr moes ook Zoeloe-evangeliste oplei en is in 1908 aangestel as dosent aan die Stofbergse Gedenkskool. Eerw. W.J. Esterhuizen het hom toe as Greytown se sendingleraar opgevolg. In 1922 het eerw. H.J. Howell sy plek ingeneem en hy is in 1944 opgevolg deur eerw. M.W. Theunissen.

Enkele leraars

• Louis Francois Godlieb Biccard, 1863 - 1865
• Willem Johannes Esterhuysen, 1908 - 1921
• Michiel Wilhelm Odendaal, 1911 - 1925
• Georg Hofmeyr, 1925 – 1929
• David Jacob Johannes Rossouw, 1913 - 1915
• Dirk Pieter Van Zyl Laurie, 1936 - 1944
• Jan Johannes Marthinus Calitz, 1944 - 1946
• Francois Petrus Panter Myburgh, leraar van 1947 – 1951
• Theunis Gertze Pelser, 1960 – 1966

Bronne

• Olivier, ds. P.L. (samesteller). 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.