NG gemeente Prieska

Die NG gemeente Prieska is 'n gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die Ring van Hopetown en Sinode van Noord-Kaapland. Die gemeente se middelpunt is die Noord-Kaapse dorp Prieska, hoewel die gemeentegrense sedert 1 Maart 2001 ook die dorpies Marydale en Niekerkshoop insluit toe albei dié gemeentes, gestig in onderskeidelik 1916 en 1904, tegelykertyd by Prieska ingelyf is. Die NG gemeente Vergesig (Copperton) is reeds op Sondag 22 November 1987 by Prieska ingelyf.

Prieska se teenswoordige NG kerkgebou.

Prieska se ou NG kerkgebou, afgeneem omstreeks 1916. Dit is ingewy op 8 September 1883 en was in gebruik tot 1920, toe dit gesloop is om plek te maak vir die nuwe kerk.

Ds. August Ahrbeck, van 18 Januarie 1883 tot 23 Oktober 1893 Prieska se eerste NG leraar.

Ds. Rudolph Johannes van Niekerk is in die laaste naweek van Julie 1894 op Prieska bevestig. Hy bly hier tot in 1909 en arbei daarna in die NG gemeente Fauresmith tot sy aftrede in 1933.

Ds. Alexander Gustav Timon Venter was leraar van Prieska van 1909 tot sy dood op 6 Desember 1914.

Ds. Wessel J. du Toit was van 1916 tot 1930 Prieska se vierde NG leraar. Tydens sy tyd is die teenswoordige kerkgebou ingewy.

Ds. en mev. W.J.J.A. du Toit, leraarspaar van 1916 tot 1930.

Dr. en mev. J.J. Müller en gesin. Hy was leraar van Prieska van 1931 tot 1933. Ná vier jaar op Piketberg was hy ook nog vier jaar leraar van die NG gemeente Caledon en vyf van die NG gemeente Villiersdorp toe hy in 1946 hoogleraar word aan die Kweekskool op Stellenbosch.

Die inwyding van die teenswoordige kerkgebou op 20 Augustus 1921.

Ds. P.L. Rossouw en sy gesin. Hy was leraar van 1940 tot 1945 en daarna tot 1949 leraar van die nabygeleë NG gemeente De Aar.

Ds. Christo Meyers, leraar van 1963 tot 1967.

Ds. A.E. van Niekerk, die leraar van 1946 tot 1952, toe hy 'n beroep na die NG gemeente Parow aanneem.

Stigting

Die gemeente Prieska is in 1878 afgestig van die moedergemeente, Victoria-Wes. Reeds op die vergadering van die Ring van Beaufort-Wes in 1874 is tot die afstigting van die gemeente besluit. Eers ná 'n tweede vergadering van die "Commissie voor de vermeerdering van Gemeenten", en wel op 11 Maart 1878, het die stigting 'n voldonge feit geword.

Eerste treë

By afstigting het die gemeente bestaan uit 2 100 siele en 510 lidmate, en die grense het van Brakfontein aan die Grootrivier tot by Boegoeberg (die latere Groblershoop) gestrek. In die begin is die godsdiensoefeninge onder bokseile gehou, en later in 'n groot tent. Die Kaapse parlement het in 1880 deur 'n spesiale besluit 'n stuk grond vir 'n kerkgebou geskenk en op 8 September 1883 het die inwyding van die kerk plaasgevind.

Jare lank is die gemeente deur konsulent-leraars bearbei en eers aan die einde van 1880 is die eerste beroep op ds. S. H. Kuhn, met nog verskeie vergeefse beroepe daarna, uitgebring. Ds. August Ahrbeck was die eerste vaste leraar en is op 17 Januarie 1885 as proponent georden en bevestig. In 1906, tydens die bediening van ds. R.J. van Niekerk, die tweede leraar van die gemeente, is 'n nuwe pastorie gebou.

Kerklike geboue

Die C.J.V.-saal is deur die derde leraar, ds. A G.T. Venter, gebou en die hoeksteen is gelê op 7 Oktober 1911. Reeds voor die koms van die vierde leraar, ds. W.J. du Toit, wat op 12 Februarie 1916 bevestig is, is gevoel dat daar met die oog op meer ruimte 'n nuwe kerk gebou moes word. Op 6 Desember 1919 is die hoeksteen van die teenswoordige kerkgebou dan deur hom gelê, en kon hy op 20 Augustus 1921 ingewy word. Opgegroei in die Westelike Provinsie, en met 'n voorliefde vir die ou Kaaps-Hollandse boustyl, het die leraar gesorg dat al die gewels en selfs die pragtige toring met 'n Hollandse gewel-effek gebou sou word. Hierin is die toring seker uniek in Suid-Afrika. Dit is nog tydens sy bediening wat die Jubelfees (50-jarige bestaan) van die gemeente op waardige wyse vanaf 30 Augustus tot 2 September 1928 gevier is. Omstreeks 1952 is die orrel herbou en gemoderniseer, en ook so versterk dat dit die kragtigste orrel in die Noordweste sou wees.

In daardie jaar het die lidmaattal van die gemeente reeds op 1 075 gestaan en was die gemeente sterk sendingbewus. Die 15 skole van 1928 is volkome gesentraliseer en saamgetrek in 'n hoër- en laerskool op die dorp, met vroeër twee Goeie-Hoop-losieshuise.

Niekerkshoop

Reeds in 1896 is al gedink aan die aankoop van die plaas Modderfontein as setel vir ’n dorp, maar die plan is kort daarna weer laat vaar. Vanaf 1890 is buitekerk op Modderfontein (Niekerkshoop) gehou. In 1893 was daar blykbaar weer sprake van die stigting van ’n dorp (en gemeente). Lidmate van die Prieska-gemeente wat woonagtig was aan die Griekwastadse kant van die Oranjerivier (lidmate te Koegas) rig ’n versoekskrif: Hulle wil onder geen omstandighede opgeneem word onder die nuwe gemeente (‘Modderfontein’) nie. Die kerkraad voldoen aan die versoek.

Die dorp Niekerkshoop is deur die broers J.P. en J.D. van Niekerk in 1899 aangelê op ’n vrugbare plaas met die naam Modderfontein. Die dorp het ’n standhoudende fontein gehad. Met sy honderde groen bome het die dorp "enigsins het aansien heeft van een bôlands dorp". Dorpstigting het die drang na die stigting van ’n gemeente laat toeneem. Daarvoor moes vooraf verlof gekry word vanaf Griekwastad en Prieska, omdat ’n aansienlike deel uit hierdie twee gemeentes by die te stigte gemeente gevoeg sou word. Prieska is teen die stigting van die gemeente gekant.

Die NG gemeente Niekerkshoop is deur die ringskommissie van Dutoitspan op 29 Maart 1904 gestig. Voor die stigting is die Woord en die sakramente om die beurt deur predikante van Prieska en Griekwastad bedien. Van die gemeente Griekwastad is ’n aansienlike deel afgesny om die gemeente Niekerkshoop te vorm. Ná afstigting het die konsulent, ds. P.T. Stroebel van Griekwastad die eredienste waargeneem. Omdat daar nog geen kerkgebou was nie, moes die pakhuis van die broers Van Niekerk vir eredienste gebruik word.

Op die eerste kerkraadsvergadering word die aanbod van die Van Niekerk broers aangeneem om ’n kerkgebou op te rig en vir tien jaar te huur. Die kansel, banke en lampe het van Robertson se kerk gekom. In Februarie 1906 is die kerk klaar gebou. Toe die huur in 1916 verstryk, is die kerkgebou deur die kerkraad aangekoop. Die kerk het sitplek vir 300 mense gehad. Die gemeente het in die stadium ’n sieletal van 1,400 gehad en tydens nagmaalsgeleenthede was die kerkgebou te klein.

Die eerste leraar was ds. J.R. Hugo en hy is in Januarie 1907 bevestig. Hy is in die tuig, in die jeugdige ouderdom van 38 jaar, oorlede. ’n Marmerplaat hang binne die kerk ter herinnering aan hom. Ds. J.A. van Zijl le Roux het hom opgevolg en hy is in Mei 1915 bevestig. Hy het die voorreg gehad om die Woord op die kansel (wat vanaf Robertson gekom het) te verkondig. Die kansel het vir hom groot emosionele waarde gehad: sy vader het voor dié kansel belydenis van geloof afgelê en is ook voor die kansel in die huwelik bevestig. Hyself is ook gedoop en het voor dié kansel belydenis van geloof afgelê.

Marydale

Die geskiedenis van die destydse NG gemeente Marydale kan teruggespoor word na 1903 toe G.P. Snyman sy plaas Kalkput in erwe laat uitmeet en as kerkdorp met die naam Marydale aan die NG Kerk geskenk het. Marydale sou egter eers in 1917 as dorp geproklameer word. Marydale was ’n mooi, vrugbare, waterryke dorp wat baie belofte ingehou het. Die dorp het dorpsgronde vir weiding van byna 9 000 morge gehad. Marydale was 2 myl van die Draghoender-spoorwegstasie.

Die naam van die gemeente kom van Maria, die naam van die eggenote van ene P.G. Snijman, die oorspronklike eienaar van die plaas Witputs. Hy het by die stigting van die gemeente nog 108 onverkoopte erwe aan die kerkraad vir £950 verkoop. Hy het tevore alreeds 11 erwe geskenk vir ’n kerk, pastorie en geboue.

In 1904 verskyn ’n deputasie van Marydale voor die kerkraad van Prieska om te vra vir die stigting van ‘n gemeente. Die kerkraad was egter oortuig dat die tyd nog nie ryp was nie. In 1905 begin Prieska met kwartaallikse buitedienste te Marydale. Die mense van Marydale het hierdie dienste so waardeer en die inwonertal het so toegeneem, dat die Kerkraad in 1911 besluit om ‘n ekstra diens saam met die kwartaallikse dienste te hou. Vanaf 1915 kon die predikant van Prieska per trein na Marydale reis vir die buitedienste.

In 1916 word prop. C.J. Brink aangestel as hulpleraar om vir ses maande evangeliese werk op Marydale te doen. Die gemeente is op 10 November 1916 deur die ringskommissie van Britstown gestig. Die kerkraad is op 23 Desember bevestig en hulle het dadelik besluit om die dorp vir £950 oor te neem. Die skoolgebou is aanvanklik as aanbiddingsplek gebruik.

Dié gemeente is op 1 Maart 2001 by Prieska ingelyf.

Vergesig (Copperton)

Die NG gemeente Vergesig was 'n dogtergemeente van Prieska op die Noord-Kaapse myndorpie Copperton. Vroeg in 1969 is koper op die plaas Vogelstruisbult ontdek. Teen Oktober en November daardie was daar reeds soveel lidmate hier dat Prieska besluit om ’n ekstra wyk hier te stig. Teen 1972 was die sieletal van die kerk op Copperton sowat 500. Die skoolgebou was toe nie meer geskik vir dienste nie. ’n Derde leraar word beoog en in Oktober 1974 is die pastorie voltooi. In 1975 begin ds. Ben Smit sy werksaamhede te Copperton. Die gemeente Vergesig is op 9 Maart 1975 gestig. In 1985 was hier net 176 doop- en 285 belydende lidmate. Vergesig-gemeente ontbind op Sondag 22 November 1987 en skakel in by Prieska.

Enkele leraars

• Ds. August Ahrbeck, 17 Januarie 1885 - 23 Oktober 1893
• Rudolph Johannes van Niekerk, 1894 - 1909
• Alexander Gustav Timon Venter, 1909 - 1914
• Wessel Jurie Johannes Albertus du Toit, 1916 - 1930
• Dr. Jabocus Johannes Müller, 1931 - 1933
• Johannes Wilhelmus Wessel du Preez, 1934 - 1939
• Pieter Louis Rossouw, 1940 - 1945
• Adriaan Erasmus van Niekerk, 1946 - 1952
• Adriaan Zacharias Albertus van Jaarsveld, 1952 - 1963
• Heinrich Kuyler, 1957 - 1958 (eerste medeleraar)
• Schalk Willem Petrus Scott, 1959 - 1962
• Christo Meyers, 1963 - 1967
• Jacobus Johannes Swart, 1964 - 1967
• Barend Hermanus Smit, 1968 - 1971
• Johannes Petrus Wessels, 1970 - 1975
• Jacobus Abraham Botes, 1972 - 1977
• Barend Hermanus Smit, 1975 (standplaas Copperton, waarna Vergesig se eerste leraar)
• Jan Michael Ackerman, 1977 - 1981
• Pieter John Truter Aspeling, 1979 - 1982
• Stephanus Carl Combrink, 16 Oktober 1981 - 1988
• Hendrik Robberts, 1988-1999
• Cornelius Michael Rautenbach, 1990-2013
• Johannes Petrus Lodewiekus Moster, 2001-2006
• van Rooyen Terblanche, 2005-
• Jacobus Albertus du Toit, 2006-2008
• Nioma Venter, 2008-2013
• Daniël Jacobus Muller, 2014-
• Nadia Muller 2014-
• Stefanes Johannes Lodewickus Schoeman, ? – 2021 (vertrek na Ottosdal-Suid

Bronne

• Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
• Olivier, ds. P.L., 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.

Eksterne skakels

• (af) Die gemeente se webtuiste.
• (af) Inligting oor die gemeente op die Sinode van Noord-Kaapland se webtuiste Geargiveer 5 Oktober 2015 op Wayback Machine. URL besoek op 3 November 2014.