Noordelike Seeroete

Die Noordelike Seeroete (Russies Северный морской путь) is 'n skeepvaartroete van die Atlantiese Oseaan na die Stille Oseaan aan die Siberiese kus van Rusland. Die grootste deel van die roete is deur die Arktiese Oseaan en dele is slegs 2 maande per jaar vry van ys. Voor die begin van die 20ste eeu het dit as die Noordoostelike Deurvaart bekend gestaan.

Grafiese vergelyking tussen die Noordelike Seeroete (blou) en 'n alternatiewe roete deur die Suezkanaal (rooi)

Die beweegrede vir navigering van die Noordoostelike Deurvaart was aanvanklik ekonomies. In die eerste millennium is die Wikings gemotiveer deur die behoefte om hulle gebied uit te brei en vir pels en ivoor.

In Rusland is die idee van 'n moontlike seeweg wat die Atlantiese en Stille Oseaan verbind, vir die eerste keer in 1525 deur Gerasimof voorgestel. Russiese setlaars en handelaars aan die kus van die Witsee, die Pomore, het dele van die roete reeds in die 11de eeu ondersoek. Teen die 17de eeu het hulle 'n aaneenlopende seeroete van Archangelsk tot so ver oos as die mond van die Yenisey gevestig. Die roete, wat as die Mangazeja-seeweg bekend gestaan het, na aanleiding van sy oostelike eindpunt, die handelsdepot van Mangazeja, was 'n vroeë voorloper tot die Noordelike Seeroete.

Westelike dele van die deurgang is gelyktydig deur Noord-Europese lande soos Engeland, Nederland, Denemarke en Noorweë ondersoek wat op soek was na 'n alternatiewe seeweg na Sjina en Indië. Al het hierdie ontdekkingstogte misluk, is nuwe kuste en eilande ontdek. Die mees noemenswaardige is die 1596-ontdekkingstog gelei deur die Nederlandse seevaarder Willem Barentsz wat Jan Mayen, Spitsbergen, Bjørnøya en Nowaja Zemlja ontdek het.

Vrese vir Engelse en Nederlandse indringing in Siberië laat Rusland die Mangazeya-seeweg in 1619 sluit. Pomor-aktiwiteit in Noord-Asië neem af en die grootste gros ontdekkingstogte in die 17de eeu is deur Siberiese Kosakke uitgevoer wat van een riviermond tot die volgende geseil het in hulle Arktieswaardige kotsje. In 1648 het die beroemdste van die ontdekkingstogte, gelei deur Fedot Aleksejef en Semjon Dezjnef, van oos van die mond van die Kolima tot by die Stille Oseaan geseil en om die Tsjoekotka-skiereiland, en daarmee bewys dat daar geen landverbinding tussen Asië en Noord-Amerika is nie.

Tagtig jaar ná Dezjnef, in 1725, het nog 'n Russiese ontdekkingsreisiger, die Deens-gebore Vitus Bering met die Swjatoi Gawril 'n soortgelyke vaart in die teenoorgestelde rigting onderneem, beginnende in Kamtsjatka en noord tot by die deurvaart wat nou sy naam dra, die (Beringstraat). Dit was Bering wat die huidige naam gegee het aan die Diomedes-eilande, wat deur Dezjnef ontdek en eerste deur hom beskryf is.

Bering se ontdekkingsreise in 1725-1730 was deel van 'n groter plan genaamd Die Kamtsjatka (Groot Noordelike) -ontdekkingstog wat aanvanklik deur Pieter die Grote beraam is. Die Tweede Kamtsjatka-ontdekkingstog het in 1735-1742 plaasgevind. Hierdie keer was daar twee skepe, Swjatoi Pjotr (St. Petrus) enSwjatoi Pawel (St. Paulus), laasgenoemde onder bevel van Bering se tweede in bevel in die eerste ontdekkingstog, kaptein Aleksei Tsjirikof. Gedurende die reis word hulle die eerste Westerlinge om die noordweste van Noord-Amerika waar te neem (Bering) en aan die kus te land (Tsjirikof) nadat 'n storm hulle skepe vroeër geskei het. Op pad terug het Bering die Aleoetiese Eilande ontdek, maar later siek geword en St. Petrus moes skuiling neem op 'n eiland naby Kamtsjatka (Bering-eiland), waar Bering gesterf het.

Onafhanklik van Bering en Tsjirikof het ander Russiese keiserlike vlooteenhede deelgeneem aan die Tweede Groot Noordelike Ontdekkingstog. Een van hulle, gelei deur Semjon Tsjeljoeskin, het in Mei 1742 die noordelikste punt van beide die Noordoos-deurvaart en die Eurasiese vasteland (Kaap Tsjeljoeskin) bereik.

Latere ontdekkingstogte om die Noordoos-deurvaart te ondersoek het in die 1760's (Wasili Tsjitsjagof), 1785-95 (Joseph Billings en Gawril Saritsjef), die 1820's (Ferdinand Petrowitsj Wrangel, Pjotr Fjodorowitsj Anjoe, graaf Fjodor Litke en andere), en die 1830's plaasgevind. Die moontlikheid om die hele deurvaart te navigeer is teen die middel 19de eeu bewys. Dit was egter eers in 1878 dat die Fins-Sweedse ontdekker Nordenskiöld die eerste suksesvolle poging aangewend het om die hele Noordoos-deurvaart van wes na oos te navigeer. In 1915 het 'n Russiese ontdekkingstog gelei deur Boris Wilkitski die deurvaart van oos na wes voltooi.

'n Jaar voor Nordenskiöld se reis het kommersiële ontginning van die roete begin met die sogenaamde Kara-ontdekkingstogte, die uitvoer van Siberiese landbouprodukte via die Karasee. Van die 122 konvooie tussen 1877 en 1919 het slegs 75 geslaag, om so min as 55 ton vrag te vervoer. Van 1911 af het stoombote een keer per jaar van Wladiwostok na Kolima (die Kolima-stoombote) gevaar.

Nordenskiöld, Nansen, Amundsen, De Long, Makarov en ander het ontdekkingstogte onderneem hoofsaaklik vir wetenskaplike en kartografiese redes.

Ná die Russiese Rewolusie

Die verskyning van radio, stoombote en ysbrekers het die gebruik van die Noordelike Seeroete lewensvatbaar gemaak. Die Russiese Rewolusie wat Sowjet-Rusland in internasionale isolasie geplaas het, het dit noodsaaklik gemaak - behalwe daarvoor dat dit die kortste seeweg tussen die weste en die ooste van die USSR was, was dit die enigste binne die land se interne waters en het dit nêrens naby kapitalistiese lande gekom nie.

In 1932 was 'n Sowjet-ontdekkingstog gelei deur professor Otto Joeliewitsj Schmidt die eerste om in dieselfde somer heelpad van Archangelsk na die Bering-seestraat te seil sonder om op pad te oorwinter soos alle vorige ontdekkingstogte. Ná 'n paar ander toetslopies (1933, 1934), is die Noordelik Seeroete amptelik geopen en het kommersiële ontginning in 1935 begin. In die volgende jaar het deel van die Oosseevloot die roete na die Stille Oseaan onderneem waar 'n gewapende konflik met Japan gedreig het.

'n Spesiale bestuursliggaam, Administrasie van die Noordelike Seeroete, is in 1932 gestig met Otto Schmidt as eerste direkteur. Dit het toesig gehou oor navigasie en Arktiese hawens.

Ná die verbrokkeling van die Sowjetunie het kommersiële navigasie in die Arktiese streke in die 1990's afgeneem. Min of meer gereelde vaarte vind slegs van Moermansk na Doedinka in die weste en tussen Wladiwostok en Pewek in die ooste plaas. Hawens tussen Doedinka en Pewek beleef byna geen skeepvaart nie.

Slegs sewe van die seehawens langs die roete is heeljaar ysvry. Hulle is, van wes na oos, Moermansk op die Kola-skiereiland, Doedinka aan die mond van die Yenisey, Petropawlofsk in Kamtsjatka en Magadan, Wanino, Nachodka en Wladiwostok aan Rusland se Stille Oseaan-kusgebied. Ander hawens is gewoonlik van Julie tot Oktober bruikbaar.