Prins-Edward-eiland
- Vir die Suid-Afrikaanse eilande, sien asb. Prins Eduard-eilande.
| Île-du-Prince-Édouard Prince Edward Island Prins-Edward-eiland | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Leuse : Parva sub Ingenti | |||||
| |||||
| Ander provinsies en gebiede van Kanada | |||||
| Land | .svg){kind=small} Kanada
| ||||
| Hoofstad | Charlottetown 46° 14' N, 63° 09' W | ||||
| Grootste stad | Charlottetown | ||||
| Goewerneur-generaal | Antoinette Perry | ||||
| Eerste Minister | Dennis King (PC) | ||||
| Oppervlakte | 5 683,56 km² | ||||
| - Land | 5 683,56 vk km | ||||
| - Water | 0 vk km (0%) | ||||
| Bevolking (1ste kwartaal 2015) | |||||
| - Totaal | 146 455 inw. | ||||
| - Digtheid | 25,8 inw./vk km | ||||
| Toelating tot die Kanadese Federasie | |||||
| - Datum | 1 Julie 1873 | ||||
| Verteenwoordiging in die Parlement | |||||
| - Parlement | 4 | ||||
| - Senaat | 4 | ||||
| Posafkorting | PE | ||||
| Voorsetsel by poskode | C | ||||
| Tydsone | UTC -41 | ||||
| Internet-domein | .pe.ca | ||||
Prins-Edward-eiland of Prins-Eduard-eiland (Engels: Prince Edward Island, dikwels kort PEI of P.E.I., Frans: Île-du-Prince-Édouard, Mi'kmaq: Epekwitk of Abegweit) is 'n eiland en Atlantiese provinsie van Kanada. Die eiland, wat dikwels ook die "Tuin in die Golf" genoem word, is die kleinste provinsie in die Kanadese Federasie en vernoem na Prins Edward Augustus, hertog van Kent (1767-1820), die vader van koningin Victoria.
Die halfmaanvormige eiland in die Golf van Sint-Laurens word danksy sy ligging agter die rotskuste van die eiland Newfoundland in die ooste en die Provinsie Nova Scotia in die weste teen die tierende Atlantiese stormwinde beskerm en het gevolglik 'n meer gematigde klimaat as die ander seeprovinsies van Kanada. Prins-Edward-eiland word sedert 1997 deur die Konfederasie-brug met die provinsie Nieu-Brunswyk in die weste verbind.
Geografie
wysig
Prins-Edward-eiland lê in die Golf van Sint-Laurens wes van Kaap-Breton-eiland, noord van die skiereiland Nova Scotia (Nieu-Skotland) en oos van New Brunswick/Nouveau-Brunswick. Die eiland strek oor 'n lengte van 224 kilometer, en geen punt lê verder as vyftien kilometer van die oop see of een van die talle baaie af nie.
Die eiland se suidoewer vorm die Northumberland-seestraat. Prins-Edward-eiland het twee stedelike gebiede, waarvan die grootste rondom die sentraal geleë Charlottetown-hawe met die hoofstad Charlottetown aan die suidkus ontwikkel het. Die gebied sluit die voorstede Cornwell en Stratford in. Summerside Harbour is die sentrum van 'n kleiner stedelike gebied aan die suidkus rondom die stad Summerside, sowat 40 kilometer wes van Charlottetown Harbour. Soos alle ander natuurlike hawens op die eiland is ook Charlottetown en Summerside Harbour deur sogenaamde rias geskep.
Danksy die asuurblou van sy hemel en water, die wit en rooskleurige sandstrande, sy rooi rotse en aarde, sy groen weivelde en bosse en die groot menigte pers lupines wat hier bloei het die eiland veral vanweë sy pragtige natuurskoon tot 'n gewilde toeristebestemming vir Kanadese ontwikkel, alhoewel buitelandse toeriste nog skaars is. Watersport, gholf, eko-toerisme en toere is die gewildste aktiwiteite. Die Franse ontdekkingsreisiger Jacques Cartier, wat die eiland in 1534 ontdek het, het dit as 'n paradys beskryf.[1]
Die landskap het in die laat-Victoriaanse tydperk die skryweres Lucy Maud Montgomery geïnspireer om haar bekende roman Anne of Green Gables te skryf. Ook die gewilde Kanadees-Amerikaanse televisiereeks Road to Avonlea, wat deur Lucy Maud Montgomery geïnspireer is, speel op die eiland af en is hier geskiet.
Die vrugbare grond in die middel van die eiland maak van die landbou die belangrikste ekonomiese sektor. Aartappels van Prins-Edward-eiland is orals in Kanada gewild en verteenwoordig sowat 'n derde van Kanada se jaarlikse aartappeloes. So word byvoorbeeld jaarliks 1,5 miljoen ton se aartappelskyfies (slaptjips) vir Noord-Amerikaanse kitskosrestaurante geproduseer.[2] Wodka word ook van die plaaslike aartappels gestook.
Die landelike gebiede van die eiland word deur dorpies en kleinskaalse boerderye oorheers. In die afgelope jare het die konsolidasie en modernisering van kleiner plase die belangrikheid van industriële boerdery-ondernemings laat toeneem.
Klimaat
wysig
Danksy die warm water van die Golf van Sint-Laurens rondom die eiland is sy klimaat milder en sy lug vogtiger as dié van die Kanadese vasteland. Aangesien die warme Golfstroom digby die eiland vloei styg watertemperature in die somer gereeld bo 20 °C - die warmstes in Noord-Amerika noord van die Amerikaanse deelstaat Florida.
Die gemiddelde jaarlikse reënval is 868 millimeter en die gemiddelde jaarlikse sneeuval 340 sentimeter. Die gemiddelde temperatuur is 19 °C in Julie en -7 °C in Januarie.
Die somers op Prins-Edward-eiland is warm, maar nouliks bedompig. Die kwik styg bedags tot meer as 20 °C, met maksimale temperature van sowat 32 °C, maar word steeds deur 'n vars bries versag. Julie en Augustus is die warmste en droogste maande van die jaar.
Die winters is soms baie koud met temperature tussen -3 °C en -11 °C. Sneeuvalle begin in November, en die eiland is gewoonlik tot by April met 'n sneeulaag bedek. Vanweë die winterstorms is skole en besighede dikwels vir 'n kort periode gesluit.
Die lente met sy kleureprag begin in laat Mei en vroeë Junie met temperature tussen 8 en 22 °C. Dit is die tyd wanneer krewe gevang word. Die herfs word deur klaar weer gekenmerk. Namiddae in September is soms nog baie warm, maar die nagte word al kouer. Die kwik styg net soos in die lente tot tussen 8 en 22 °C. Terwyl die oestyd begin en tot November voortduur, pronk die landskap met sy karmosyn kleure.
Geskiedenis
wysig
Die oorspronlike bewoners van Prins-Edward-eiland was Mi'kmaq-Indiane wat die eiland Abegweit genoem het (letterlik "Land wat op die golwe gewieg word"). Volgens hulle mitologie is die eiland deur die Groot Gees soos 'n halfmaan uit donker rooi klei gevorm en op die Blou Waters geplaas.
Die eerste Europeër wat die eiland ontdek het was die Franse seevaarder Jacques Cartier in 1534. Sy landgenoot Samuel de Champlain het die eiland in 1603 Île Saint-Jean genoem. Die eerste Franse setlaars het hulle egter eers in die vroeë 18de eeu op die eiland gevestig. Die eiland was deel van die Franse kolonie Akadië, en sy sowat 1 000 bewoners is gevolglik Akadiërs genoem.
As gevolg van die koloniale oorlog tussen Frankryk en Groot-Brittanje is talle Akadiërs in 1755 deur die Britte verdryf. In 1758 het generaal Jeffery Amherst aan Britse soldate onder die bevel van kolonel Andrew Rollo die bevel gegee om die eiland in te neem, en 'n groot aantal Akadiërs is gedeporteer. Baie van die vlugtelinge het later na Louisiana geëmigreer, terwyl sommige setlaars op die eiland aangebly en ander vanuit die vasteland teruggekeer het. Vandag is sowat 17 persent van die eilanders van Franse afkoms, en baie van hulle het hul ou dialek en tradisies bewaar. Tans is sowat elf persent van die eilanders Franssprekendes.
In 1763 het Frankryk die eiland amptelik aan Groot-Brittanje afgestaan. Die nuwe Britse kolonie "St. John's Island" (wat ook as "Island of Saint John" bekend gestaan het, het 'n aantal avontuurlike Victoriaanse gelok wat deur die pragtige natuurskoon bekoor is. Die eiland het reeds in die 18de eeu 'n gewilde vakansiebestemming en rusplek vir Britse adellikes geword.
In 1798 het Groot-Brittanje die kolonie se naam gewysig tot Prins-Edward-Eiland om dit van eenderse name in die Atlantiese kusgebied soos dié van die stede Saint John en St. John's te onderskei. Met die nuwe naam is die vierde seun van koning George III, Prins Edward Augustus, die hertog van Kent (1767-1820) en vader van koningin Victoria, vereer wat destyds 'n bevelhebber van Britse troepe in Halifax (Nova Scotia) was.
Aansluiting by die Kanadese Federasie
wysig
In September 1864 het Prins-Edward-eiland as die gasheerstaat van die Charlottetown-konferensie opgetree - die eerste vergadering in 'n proses wat uiteindelik tot die aanvaarding van die Artikels van die Konfederasie en die skepping van Kanada in 1867 gelei het. Prins-Edward-Eiland het die voorwaardes van die vereniging as ongunstig vir homself beskou en verkies om in 1867 nog nie by die konfederasie aan te sluit nie en liewer 'n deel van Groot-Brittanje en Ierland te bly. In die laat 1860's het die kolonie verskeie opsies ondersoek, waaronder die moontlikheid om 'n selfstandige domininium te word of om by die Verenigde State aan te sluit. In verband met die laasgenoemde opsie, waarin die Verenigde State belang gestel het, is Amerikaanse afvaardigings onthaal.
In die vroeë 1870's het die kolonie vanweë sy ontevredenheid met Groot-Brittanje se Colonial Office ook onderhandelinge met die VSA begin. Kanada se eerste minister, sir John A. Macdonald, was in 1873 besorg oor die Amerikaanse ekspansionisme en die politieke gevolge wat die sogenaamde Pasifiese Skandaal sou inhou en het gevolglik met Prins-Edward-eiland oor die kolonie se toetrede tot die konfederasie begin onderhandel. Die federale regering van Kanada het ingestem om Prins-Edward-eiland se skuldlas uit die spoorwegprojek te dra en finansiële steun aan die eiland te verleen wat destyds besig was om die laaste landsbesit onder pag van die eienaars op te koop. Op 1 Julie 1873 het die eiland by die Kanadese Konfederasie aangesluit.
As die gasheerstaat van die konfederasie se eerste vergadering verwys Prins-Edward-eiland na homself trots as die "Geboorteplek van die Konfederasie" en pronk met verskeie geboue, 'n veerboot en die Konfederasie-brug - met 'n lengte van veertien kilometer die langste ter wêreld wat oor ysbedekte waters span - wat almal die troste verwysing na die konfederasie in hulle name dra. Die bekendste gebou in die provinsie met 'n dergelike erenaam is die Confederation Centre of the Arts, wat ter geleentheid van die eeufeesviering van die Charlottetown-konferensie deur die tien provinsiale en die federale regering aan die Prins-Edward-eilanders geskenk is. Hierdie kunssentrum in Charlottetown is as 'n nasionale monument ter ere van die "Vaders van die Konfederasie" opgerig.
Verwysings
wysig| Wikimedia Commons bevat media in verband met Prince Edward Island. |