Die Stem van Suid-Afrika
Die Stem van Suid-Afrika, ook bekend as Die Stem, was vanaf 1957 tot 1994 die nasionale volkslied van Suid-Afrika. Vanaf 1994 tot 1997 is dit as een van twee volksliedere erken. Dit was ook die volkslied van Suidwes-Afrika onder Suid-Afrikaanse mandaat tot hulle onafhanklikheidswording in 1990, waarna Namibië, Land van die Dapper in 1991 as die volkslied aangeneem is.
Die Stem is in 1918 deur C.J. Langenhoven geskryf, en getoonset in 1921 deur ds. M.L. de Villiers, destydse leraar van die NG gemeente Simonstad. Dit is op 31 Mei 1928 die eerste keer in die openbaar gesing, toe die vlag van die Unie van Suid-Afrika die eerste keer amptelik gehys is. Die Suid-Afrikaanse regering het dit op 2 Mei 1957 as die amptelike nasionale volkslied verklaar.[1]
Agtergrond
Die teks
Ná die totstandkoming van die Unie van Suid-Afrika in 1910 het Afrikaans groot opgang gemaak. Terselfdertyd het die politieke en kulturele nasleep van die Eerste Wêreldoorlog spanning tussen die twee Blanke taalgroepe veroorsaak. Genl. Barry Hertzog het in 1912 sy standpunt oos “Suid-Afrika se belange eerste” gestel. Langenhoven, as lid van die Provinsiale Raad en kampvegter vir die volwaardige erkenning van Afrikaans, het hom in dié krisistyd diep bewus geword van die bedreiging van die belange van die Unie, van die Afrikaner en van Afrikaans.
Tydens sy voorbereiding vir ’n reeks verkiesingsvergaderings het Langenhoven die gedig Die Stem van Suid-Afrika, op 31 Mei 1918 in sy woning, Arbeidsgenot, op Oudtshoorn voltooi. Hy het self na sy gedig as ’n “gesangetjie” verwys en ’n toonsetting daarvoor geskryf. In Kaapstad het hy Die Stem, wat net uit drie koeplette met hul bygaande kore bestaan het, aan adv. H.A. Fagan, assistent-redakteur van De Burger, getoon. Fagan het sy geesdrif daarvoor te kenne gegee en deur sy toedoen is dit in Julie 1918 anoniem in De Burger met redaksionele aanprysing gepubliseer. Die toonsetting het egter nie by musiekkenners byval gevind nie.
Die gepubliseerde gedig het wel groot byval by die lesers gevind. Handelende op ’n wenk van ’n korrespondent, dat die Afrikanervolk ’n godsdienstige volk is, het Langenhoven dadelik ’n vierde koeplet aan die gedig toegevoeg. Die koor van die tweede koeplet is ook gewysig.
Soeke na ’n wysie
Langenhoven was nou vol geesdrif om ’n gepaste wysie vir Die Stem te vind en op 5 Augustus 1918 het hy in De Burger ’n uitnodiging aan komponiste gerig om toonsettings voor te lê. In Mei 1919 het ds. M.L. de Villiers ’n eerste poging aan Langenhoven voorgelê maar dit is nie as bevredigend beskou nie. Langenhoven het nogtans aan De Villiers en later ook aan Victor Potgieter, Stephen Eyssen en Gideon Fagan verlof verleen om hul toonsettings te publiseer. In 1921, terwyl hy in sy pastorie in Simonstad werksaam was, het ds. M.L. de Villiers – nog steeds diep geïnspireer deur die woorde van Die Stem – plotseling ’n nuwe wysie daarvoor gevind en dit onmiddellik vir die eerste keer op ’n ou familieklavier gespeel en daarna die musiek neergeskryf. Ds. De Villiers het in die daaropvolgende jare die land deurreis en veral skole besoek ten einde Die Stem as volkslied, waarin die liefde, getrouheid en offervaardigheid vir die vaderland verklank word, landwyd bekend te stel. Die lied is spontaan as sodanig deur die Afrikaanssprekendes aanvaar. Sedert Uniewording was God save the King van owerheidsweë steeds as nie-amptelike volkslied gebruik.
Politieke gebeurtenisse soos die vlagkwessie wat reeds in 1919 ernstige aandag begin verg het, en die bewindsoorname deur die Nasionale Party in 1924, het nou die wenslikheid van die aanvaarding van ’n Volkslied waarin ook die Afrikaanssprekende ’n deel sou hê, sterk na vore gebring.
Eerste erkenning
By geleentheid van die eerste amptelike hysing van die Unievlag (saam met die Britse vlag) in Kaapstad op 31 Mei 1928 is Die Stem van Langenhoven in die toonsetting van De Villiers die eerste keer (saam met die Britse Volkslied) in ’n amptelike program opgeneem en gedruk. Onder leiding van die komponis is Die Stem by hierdie plegtigheid, waarby Langenhoven self ook teenwoordig was, deur ’n massa-kinderkoor voor die Senaatsgebou gesing. Die Stem het egter nog nie die status van amptelike Volkslied beklee nie. Die bekendheid en gewildheid van die melodie van Die Stem is verder bevorder deur die gebruik van die SAUK om dit laataand by die afsluiting van sy programme saam met The King te speel. Die gebruik om dit ook aan die einde van bioskoopvertonings na The King te speel, het op baie plekke in die land posgevat. Van die kant van kultuurverenigings en die Suid-Afrikaanse Onderwysersunie is ook sterk aangedring op die aanvaarding van Die Stem as Volkslied.
In 1931 het Langenhoven Die Stem in sy finale vorm opgeneem in Die pad van Suid-Afrika, wat toe pas voltooi is.
Ná die dood van Langenhoven op 15 Julie 1932 het die FAK ’n prysvraag uitgeskryf om finaal die geskikste Volkslied vir die Afrikaanssprekendes te vind. ’n Keuringskomitee het in 1934 uit 50 insendings Die Stem as die geskikste teks, en M.L. de Villiers se toonsetting later ook as die beste wysie, aangewys. Teen 1934 is Die Stem algemeen deur die Afrikaanssprekende deel van die bevolking as Volkslied aanvaar.
Status van Volkslied
Die begeerte het nou by ’n groot deel van die Engelssprekende bevolkingsgroep ontstaan om ’n gepaste vertaling van Die Stem te kry wat ook as Volkslied vir hulle sou dien, maar pogings van regeringsweë om dit te verwesenlik het vanweë politieke verdeeldheid misluk. Vir die opening van die Parlementsitting op 11 Februarie 1938 het Premier Hertzog opdrag gegee dat Die Stem saam met God save the King gespeel moes word, hoewel geeneen van die twee amptelike erkenning geniet het nie. Genl. Hertzog het hierdie stap gemotiveer deur te verklaar dat Die Stem “ ’n egte Suid-Afrikaanse lied is, in die volste sin van die woord, wat aan die hart van die Afrikaanssprekende ontspring het, en die gees van Suid-Afrika adem, op ’n wyse wat totaal vreemd is aan God save the King en wat in hierdie opsig deur geen ander Suid-Afrikaanse lied geëwenaar word nie, alreeds verskeie jare ’n geesdriftige ontvangs geniet het in die harte van Afrikaanssprekendes, deur hulle aangeneem is as hulle Volkslied en as die enigste Suid-Afrikaanse lied wat geregtig is op erkenning as ‘Volkslied van die Unie’. In hierdie gevoel en eis word die Afrikaanssprekendes reeds ondersteun deur ’n baie aansienlike gedeelte van wat bekend staan as die Britse gevoel in Suid-Afrika.” Ná hierdie ingebruikneming is Die Stem by elke amptelike geleentheid saam met The King gespeel, hoewel die regering dit om politieke redes nie wou waag om Die Stem tot amptelike volkslied te verhef nie. Die simboliese Ossewatrek van 1938 en die geesdrif wat daardeur gewek is, het opnuut die aandag by Die Stem as ideale Volkslied van Suid-Afrika bepaal. By die hoogtepunte van die feestelikhede op Oudtshoorn op 3 September 1938 is die begeerte by ’n geesdriftige vergadering rondom die ossewaens uitgespreek “dat Die Stem van Suid-Afrika op 16 Desember 1938 deur die hele volk plegtig as Volkslied aanvaar (moes) word”. Op die voorstel van adv. E.G. Jansen, voorsitter van die Sentrale Volksmonumentekomitee, is dan ook by Monumentkoppie besluit om Die Stem as Volkslied van die Afrikaanssprekendes te aanvaar. Daarna is dié lied deur die 100 000 aanwesiges gesing.
Die erkenning van Die Stem as amptelike Volkslied van geheel Suid-Afrika het nou afgehang van die verkryging van ’n Engelse vertaling wat vir die Engelssprekende bevolkingsdeel aanvaarbaar sou wees.
Engelse teks
Tussen 1939 en 1948 het dr. D.F. Malan as leier van die opposisie herhaaldelik gepleit vir die amptelike aanvaarding van Die Stem as Volkslied van Suid-Afrika. In April 1948 het die Nasionale Party aan bewind gekom en by die aanvang van die viering van die 300-jarige vestiging in Suid-Afrika, in 1952 het die Eerste Minister, dr. Malan, ’n komitee onder voorsitterskap van appèlregter H.A. Fagan benoem om vertalings van Die Stem te beoordeel en ’n aanbeveling daaroor by die regering te doen. Op 6 April 1952 het die komitee ’n keuse uit die materiaal van 226 vertalings gedoen en ’n definitiewe teks daaruit saamgestel. Die regering het hierdie vertaling van staatsweë aanvaar en aangekondig as die amptelike Engelse teks van Die Stem.
Die ironiese situasie het nou ontstaan dat die staat ’n vertaling erken en aanvaar het van ’n Volkslied wat self nog nie amptelik erken is nie maar darem tog amptelik deur die staat gebruik word.
Amptelike erkenning
Met ’n Engelse teks nou beskikbaar, het die vernaamste struikelblok op die pad van die finale amptelike erkenning van Die Stem as Volkslied verdwyn. Op 2 Mei 1957 het die Eerste Minister, mnr. J.G. Strijdom, verklaar dat Die Stem by Afrikaans- en Engelssprekendes nou so diep gewortel is dat hierdie lied deur die volk van Suid-Afrika aanvaar is as hul Volkslied. Die regering het gevolglik besluit dat Suid-Afrika ’n Volkslied moes hê en dat daardie Volkslied Die Stem van Suid-Afrika/The Call of South Africa sou wees.
Nalatenskap van Die Stem
Op 11 Junie 1957 het die Letterkundige Nalatenskap van C.J. Langenhoven alle regte op Die Stem van Suid-Afrika aan die regering oorgedra en op 2 Februarie 1959, tydens die premierskap van dr. H.F. Verwoerd, is die Wetsontwerp op die Outeursregte van Die Stem van Suid-Afrika eenparig deur die Volksraad aangeneem.
Na 1994
Op 20 April 1994 het Nkosi Sikelel’ iAfrika ook ’n volkslied van Suid-Afrika geword; en op 10 Oktober 1997 is die eerste twee reëls van die Stem, saam met Engelse reëls, en Xhosa- en Suid-Sotho-dele van Nkosi Sikelel’ iAfrika saam verklaar as Suid-Afrika se volkslied.
Afrikaanse woorde
Eerste vers
Uit die blou van onse hemel, uit die diepte van ons see,
Oor ons ewige gebergtes waar die kranse antwoord gee.
Deur ons vêr-verlate vlaktes met die kreun van ossewa —
Ruis die stem van ons geliefde, van ons land Suid-Afrika.
Ons sal antwoord op jou roepstem, ons sal offer wat jy vra:
Ons sal lewe, ons sal sterwe – ons vir jou, Suid-Afrika.
Tweede vers
In die murg van ons gebeente, in ons hart en siel en gees,
In ons roem op ons verlede, in ons hoop op wat sal wees,
In ons wil en werk en wandel, van ons wieg tot aan ons graf —
Deel geen ander land ons liefde, trek geen ander trou ons af.
Vaderland! ons sal die adel van jou naam met ere dra:
Waar en trou as Afrikaners – kinders van Suid-Afrika.
Derde vers
In die songloed van ons somer, in ons winternag se kou,
In die lente van ons liefde, in die lanfer van ons rou,
By die klink van huweliksklokkies, by die kluitklap op die kis —
Streel jou stem ons nooit verniet nie, weet jy waar jou kinders is.
Op jou roep sê ons nooit nee nie, sê ons altyd, altyd ja:
Om te lewe, om te sterwe – ja, ons kom Suid-Afrika.
Vierde vers
Op U Almag vas vertrouend het ons vadere gebou:
Skenk ook ons die krag, o Here! om te handhaaf en te hou —
Dat die erwe van ons vad’re vir ons kinders erwe bly:
Knegte van die Allerhoogste, teen die hele wêreld vry.
Soos ons vadere vertrou het, leer ook ons vertrou, o Heer —
Met ons land en met ons nasie sal dit wel wees, God regeer.
Engelse vertaling
Die stem is in 1952 onder die titel “The Call of South Africa” in Engels vertaal. Die woorde lui as volg:
Ringing out from our blue heavens, from our deep seas breaking round;
Over everlasting mountains where the echoing crags resound;
From our plains where creaking wagons cut their trails into the earth -
Calls the spirit of our Country, of the land that gave us birth.
At thy call we shall not falter, firm and steadfast we shall stand,
At thy will to live or perish, O South Africa, dear land.
In our body and our spirit, in our inmost heart held fast;
in the promise of our future and the glory of our past;
In our will, our work, our striving, from the cradle to the grave -
There’s no land that shares our loving, and no bond that can enslave.
Thou hast borne us and we know thee. May our deeds to all proclaim
Our enduring love and service to thy honour and thy name.
In the golden warmth of summer, in the chill of winter’s air,
in the surging life of springtime, in the autumn of despair;
When the wedding bells are chiming or when those we love do depart;
Thou dost know us for thy children and dost take us to thy heart.
Loudly peals the answering chorus; We are thine, and we shall stand,
Be it life or death, to answer to thy call, beloved land.
In thy power, Almighty, trusting, did our fathers build of old;
Strengthen then, O Lord, their children to defend, to love, to hold -
That the heritage they gave us for our children yet may be;
Bondsmen only of the Highest and before the whole world free.
As our fathers trusted humbly, teach us, Lord, to trust Thee still;
Guard our land and guide our people in Thy way to do Thy will.
Latynse vertaling
Die Stem is in 1957 deur W.J. Nijgh in Latyn vertaal, en heet “Vox africae australis”; die teks het oorspronklik in die Tydskrif vir Wetenskap en Kuns verskyn. Die woorde lui:[2]
Ex caerulo nostri coeli
Profundis nostri maris
Super montes sempiternos
Quo coronae resonant.
Campis nostris in deserto
Germituque carrorum
Craepitat beatae terrae
Africae vox australis.
Vocem tuam respondemus
Quod petisque tibi sit,
Tibi vita, moriamur,
Tib' Australi Africae.
In medulla nostra ossum,
Anima corde et vi
Gloriaque nostris actis
Futurique spe nostra.
Voluntasque labor acta
Cunis usqu' ad sepulcra
Nullam terram sumit amor
Nulla fides exuit.
Claritatis nomen tuum
Honore portabimus
Filii fideles sumus
Africae semper nostrae.
In aestate ardor solis
Hiemis nocte frigor,
Vereque nostri amoris
Luctu maeroris nostri.
Nuptiarum aeris sono
Sabuli fragor acta
Mulcet vox tua nos semper,
Infantum noscis locum.
Clamor tuus res respondetur
Iterum atque ita,
Vivendum debemus mori
Sumus hic o Domine.
Dominum factorem coeli
Majores sequebantur.
Domine, da nobis vires
Conservandi copias
Quas majores nobis dabant
Pro peculio nostro,
Servis Patris eataterni,
Nos a malo libera.
Patres nostros docuisti,
Domine, doce et nos
Patriam cum nostra gente,
Tu nobiscum Rex coeli.
Duitse vertaling
Die Stem is in 1959 deur Edith Dietze ter Meer in Duits vertaal, en heet “Die Stimme südafrikas”. Die woorde lui:[3]
Aus dem Blau des Firmamentes, aus des Ozeans Gewalt,
Aus den ewigen Gebirgen, wo das Echo widerhallt,
Wo der Ochsenwagen Ächzen weit die Ebene durchdringt,
Deine vielgeliebte Stimme, o Südafrika, erklingt.
Wir gehorchen Deinem Rufe,
Dir zum Opfer sind wir da,
Wollen leben, wollen sterben,
Stets für Dich, Südafrika!
In der Tiefe unsrer Herzen, unsrer Seele, unsrem Geist,
In dem Stolz auf das Vergangne und worauf die Zukunft weist,
Unsrem Wollen, Werk und Wandel, von der Wiege bis zum Grab
Teilt kein andres Land die Liebe, wendet je sie von Dir ab.
Vaterland, zu Deinem Ruhme
Woll'n wir tragen stolz und wahr
Deines Namens hohen Adel,
Kinder von Südafrika!
In der Goldglut unsres Sommers und in kalter Winternacht,
In dem Lenz von Glück und Liebe, wenn Verzweiflung mit uns wacht,
Bei der Hochzeitsglocken Klingen, wenn der Tod das Liebste nimmt,
Rührt uns Deine sanfte Stimme, weisst, wo Deine Kinder sind.
Nein, Dein Ruf tönt nie vergebens,
Unser Herz sagt freudig ja.
Unser Leben, unser Sterben
Gilt nur Dir, Südafrika!
Deiner Allmacht fest vertrauend, baute unsrer Väter Kraft,
Schenk auch uns, o Herr, die Stärke, die erhält und Zukunft schafft -
Dass das Erbe unsrer Väter auch der Söhne Erbe sei:
Beugend sich dem Allerhöchsten, gegen alle Welt sonst frei.
Gib uns unsrer Väter Glauben,
Lehr' uns Dir vertraun, o Herr,
Leite uns auf Deinen Wegen,
Unsres Volkes feste Wehr!
Verwysings
- ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
- ↑ Kannemeyer, J.C. 1996. Langenhoven. 'n Lewe. Kaapstad: Tafelberg, p. 47
- ↑ Kannemeyer, J.C. 1996. Langenhoven. 'n Lewe. Kaapstad: Tafelberg, p. 47
Bronne
- (af) Swart, dr. M.J. (voorsitter redaksiekomitee). 1980. Afrikaanse kultuuralmanak. Aucklandpark: Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge.
Eksterne skakel
| Wikimedia Commons bevat media in verband met Die Stem van Suid-Afrika. |