Van Riebeeck-Vereniging

Die Van Riebeeck-vereniging is 'n organisasie wat primêre bronne oor die Suid-Afrikaanse geskiedenis publiseer. Dit is gevestig in die Sentrum vir die Boek in Koningin Victoriastraat in Kaapstad. In 2018 het die vereniging homself helaas herdoop tot Historiese Publikasies Suider-Afrika.

Doelstelling

Die oogmerk van die Van Riebeeck-vereniging (VRV) is om skaars en duur boeke, pamflette, manuskripte en dokumente wat verband hou met die geskiedenis van Suider-Afrika en vir die gewone leser moeilik bekombaar is, in 'n leesbare vorm te publiseer. Die VRV is 'n nie-winsgewende organisasie wat deur die heffing van ledegeld en die wins uit die verkoop van die boeke daarin slaag om byna elke jaar 'n nuwe boek te publiseer. Op hierdie manier is reeds 'n beduidende bydrae gelewer tot die geskiedskrywing en die kennis van die bevolking van Suider-Afrika oor sy eie geskiedenis. Tot vandag is ongeveer 'n honderd boeke gepubliseer. Die boeke is van 'n hoë akademiese standaard en is besonder gewild onder boekliefhebbers as versamelitems. Die boeke het almal min of meer dieselfde voorkoms. Heelwat van die VRV-publikasies is uit druk en verskeie het reeds die status van Africana behaal.

Stigting

Die bibliotekaris van die Suid-Afrikaanse Biblioteek in die Tuine, Kaapstad, A.C.G. Lloyd, het in November 1911 'n groot oorblywende deel van die dagboek van Adam Tas in die biblioteek ontdek. In samewerking met John X. Merriman, die laaste premier van die Kaapkolonie, en ander trustees van die biblioteek is geld ingesamel en is die dagboek in 1914 uitgegee. Met die oortollige geld besluit die trustees om baron Van Pallandt se General Remarks on the Cape of Good Hope uit Frans in Engels te vertaal en te publiseer. Hierdie geskrif is uiters skaars aangesien dit in 1803 deur kommissaris Jacob Abraham de Mist verbied is. Toe dit in 1917 verskyn, was die destydse leier van die Opposisie, genl. J.B.M. Hertzog, ook daarteen gekant, omdat in die boek verwys word na die setlaars se slegte behandeling van die Khoikhoi. Juis hierdie teenkanting het die verkope baie laat styg en het die trustees juis nog meer geld gemaak. Omdat die publiseer van boeke nie die taak van trustees van 'n biblioteek is nie, is op 29 Augustus 1918 die Van Riebeeck-Vereniging vir die Publikasie van Historiese Dokumente gestig. Merriman was die eerste voorsitter en is as voorsitter opgevolg deur prominente figure soos o.a. sir James Rose-Innes, dr. J.G. van der Horst, kapt. Maurice Green, regter H.S. van Zyl, prof. J. du P. Scholtz en Frank R. Bradlow. Ander bekende lede was die sakeman en politikus J.W. Jagger, historikus prof. Eric Walker, regter Ewald Esselen, argivaris Colin Graham Botha en selfs genl. J.B.M Hertzog. Die noue bande tussen die VRV en die Suid-Afrikaanse Biblioteek (tans bekend as die Nasionale Biblioteek van Suid-Afrika in Kaapstad) word nog altyd gehandhaaf.

Onderwerpe

'n Beduidende aantal van die boeke is gepubliseerde reisverslae, dagboeke en versamelde briewe van bekende inwoners van en besoekers aan die Suider-Afrika. Manuskripte wat nie oorspronklik in Engels is nie, is vertaal, maar soms is die oorspronklike taal ook gepubliseer. Onderwepe sluit in die VOC, skeepsrampe, die eerste Britse besetting, inheemse bevolking, Kaapkolonie, Oos-Kaap en die Britse Setlaars, Namakwaland, Griekwaland-Wes, sendelinge, slawerny en die Tweede Vryheidsoorlog. Boeke deur swart Suid-Afrikaners en ook deur vroue word in die vooruitsig gestel.

Bekende publikasies

Kort na die stigting van die VRV is die amptelike verslae oor die Kaap deur goewerneur Maurits Pasques de Chavonnes en die goewerneur-generaal van Nederlands-Oos-Indië (die teenswoordige Indonesië), baron Gustav W. van Imhoff, beide met die Engelse vertaling langs die Nederlands gepubliseer. Ander gepubliseerde dagboeke, briewe en reisverlsae is onder andere deur Adam Tas, Olof Bergh, August F. Beutler, Isaq Schrijver, Johannes T. Rhenius, Dirk Gysbert van Reenen, Hendrik Witbooi, H.A.L. Hamelberg, Hinrich Lichtenstein, Andrew Geddes Bain, Thomas Baines, Otto Mentzel, Carl Peter Thunberg, N.J. Merriman, John X. Merriman, Louis Trichardt, Marten D. Teenstra, Paravicini di Capelli, George Thompson, Francois Valentyn, sir James Rose-Innes, Anders Sparrman, Hendrik Swellengrebel, Breaker Morant, William Coates Palgrave, lady Anne Barnard, Francois le Vaillant, Alan Paton, Thomas Pringle, Alfred B. Xuma, Olive Schreiner.

Soortgelyke organisasies

Organisasies met soortgelyke doelstellings is die Linschoten-Vereeniging in Nederland, die Champlain Society in Kanada en die Hakluyt Society in Engeland. Verenigings in Suid-Afrika wat hulle toespits op die bewaring en herdenking van die geskiedenis van die land is die Stigting Simon van der Stel, die Stigting VOC en die Kaapse Drie Eeue Stigting.

Bibliografie

• Green, Eldred: The Van Riebeeck Society. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 18, nr. 1, September 1968
• Green, Lawrence G.: In the land of afternoon. Kaapstad: Howard B. Timmins, 1950.
• Phillips, Howard: 100 (jaar) nie uit nie . . . Die Burger, 30 Augustus 2018.
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 11. Kaapstad: Nasou, 1975. ISBN 0-625-00327-6
• www.vanriebeecksociety.co.za