Anna de Villiers

Anna Jacoba Dorothea de Villiers was 'n taalkundige, skrywer en opvoedkundige. Sy is op 24 Desember 1900 op Saxenburg, naby Kuilsrivier (distrik Stellenbosch) gebore en is op 1 November 1979 te Stellenbosch oorlede. Sy was die oudste van ses dogters en twee seuns van George Jacob de Villiers en sy vrou Anna Johanna Jacoba Bester. Sy het nooit getrou nie.

Anna de Villiers
Dr. Anna de Villiers
Gebore	Anna Jacoba Dorothea de Villiers 24 Desember 1900 Plaas Saxenburg by Kuilsrivier
Sterf	1 November 1979 Stellenbosch
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Beroep	Taalkundige, skrywer en opvoedkundige
Ouer(s)	George Jacob de Villiers Anna Johanna Jacoba Bester

Lewe en werk

Vroeë lewe en skoolopleiding

Anna Johanna Dorothea de Villiers is op 24 Desember 1900 op die ou wynplaas Saxenburg naby Kuilsrivier in die distrik Stellenbosch gebore. Haar ouers is George Jacob de Villiers en Anna Johanna Jacoba Bester. Sy is die oudste van ses kinders en sy het vier susters en ’n broer. Haar eerste skoolopleiding ontvang sy deur Nederlands as voertaal, eers van ’n goewernante en later van ’n man wat deur haar vader in diens geneem word om sy kinders te leer aangesien die naaste skool te ver is. Daarna is sy vier jaar lank op skool op Laerskool Kuilsrivier en vervolgens gaan sy skool aan die Hoër Meisieskool Bloemhof in Stellenbosch, waar sy in 1918 matrikuleer.

Verdere studie en loopbaan

Die laaste personeel van die Hugenote-universiteitskollege, 1950. Dr. De Villiers sit voor in die middel.

Sy sit haar studie voort aan die Universiteit van Stellenbosch, waar sy die B.A.-graad in 1921 en ’n Hoër Sekondêre Onderwysdiploma in 1922 verwerf. In 1924 behaal sy ook die M.A.-graad met ’n verhandeling oor Die plaas van Guido Gezelle in die Vlaamse letterkunde. Sy gee ’n ruk onderwys by skole in Riversdale, Oudtshoorn en Wynberg en is dan vanaf 1927 verbonde aan die personeel van die Woordeboek van die Afrikaanse Taal (WAT) onder redaksie van professor J.J. Smith. Daarna is sy vanaf 1930 vir drie jaar vertaler by die sensuskantoor (Departement van Statistiek) in die Staatsdiens. In hierdie tyd studeer sy verder aan haar doktorsgraad onder professor dr. E.C. Pienaar en behaal in 1934 die D.Litt.-graad aan die Universiteit van Stellenbosch met ’n proefskrif oor Die Hollandse Taalbeweging in Suid-Afrika.

Hierna word sy lektrise in Afrikaans aan die Pretoriase Tegniese Kollege en is dan in 1939 vir ’n jaar lank dosent in Kultuurgeskiedenis in die Departement Afrikaanse Kuns en Kultuur aan die Universiteit van Pretoria. In hierdie tyd is sy verhoogbestuurder vir die opvoering van ’n aantal dramas, insluitende Uys Krige se Die arrestasie. Op 1 Julie 1940 word sy aangestel as hoof van die Hugenote Universiteitskollege in Wellington (die eerste en enigste vrou wat ooit hierdie posisie beklee) en bly in hierdie pos totdat die regering hierdie inrigting in 1950 sluit.

In 1949 spandeer sy een jaar aan post-doktorale studie aan die Universiteite van Gent in België en Leiden in Nederland. Vanaf 1951 is sy as mederedakteur saam met P.C. Schoonees weer verbonde aan die WAT. Hier tree sy in 1966 af. Sy onderneem verskeie reise na die buiteland en besoek onder andere Noord-Amerika, Suid-Amerika, die Verre Ooste, Australië, Israel, Turkye, Italië en België. In Julie 1948 is sy ’n afgevaardigde na die Kongres van Universiteite in die Statebond in Brittanje. Sy is vanaf 1943 lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns (wat sy verteenwoordig op die Afrikaanse Taalmonumentkomitee), dien op die Raad en die Senaat van die Universiteit van Suid-Afrika, die Raad van die Hugenote-universiteitskollege op Wellington, is lid van die Wellingtonse Kindersorgvereniging en is ook vanaf 1951 lid van die Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden. Vir geruime tyd is sy hoofbestuurslid van die Afrikaanse Taalbond. Vyf keer is sy voorsitter van die Stellenbosse tak van die Suid-Afrikaanse Vereniging van Universiteitsvroue en vir agt jaar lank voorsitter van die Bloemhofbond van Oudleerlinge. As stigterslid dien sy op die raad van die Stellenbosse Heemkring en sy is ook bestuurslid van die Stigting Simon van der Stel. Tydens ’n internasionale taalkonferensie in Amsterdam in Nederland in 1963 lewer sy ’n referaat oor plekname wat deur die Voortrekkers gebruik is, terwyl sy in 1967 by die tiende wêreldkongres oor linguistiek in Boekarest in Roemenië lesings oor die WAT gee.

Persoonlike lewe

Hoewel sy nooit getroud is nie, is sy in die veertigerjare kortstondig verloof aan die digter I.D. du Plessis, maar hy verbreek die verlowing. Tot haar dood woon sy in Stellenbosch. Op 1 November 1979 is sy op Stellenbosch oorlede, nadat sy ’n beroerte-aanval gehad het en vir ’n maand in ’n koma in die Stellenbosch Hospitaal gelê het.

Skryfwerk

Sy skryf veral romantiese verhale teen ’n historiese agtergrond. Haar belangstelling in die geskiedenis veroorsaak dat gedetailleerde geskiedkundige agtergrond haar werke telkens vergesel.

Romans

Die breed opgesette roman Sterker as die noodlot is semi-outobiografies van aard en behandel ’n familiegeskiedenis waarin onder andere gefokus word op die probleme van verstedeliking en professionele vroue. Die lewensgeskiedenis van Dora Meyer word in drie dele behandel. In die eerste periode, 1882, ontmoet ons haar as kind in die huis van haar grootouers, oom Jan en tant Alie. Haar moeder is oorlede en haar vader speel glad geen rol in haar lewe nie. Haar grootouers voed haar op volgens die tradisionele Boerebeginsels, wat baie onoordeelkundig en besonder streng toegepas word. Met die verhuising van oom Jan na die dorp weens siekte begin die tweede periode (1890). Dora kom hier baie in aanraking met Justus Hoffman, die dokter se seun, wat in die Kaap gaan studeer. Na oom Jan se dood raak hulle verloof. Die skugter plaasnooi onderneem ’n reis na Kaapstad om haar verloofde te groet voor sy vertrek na Duitsland waar hy in die medisyne gaan studeer. Haar wedervaringe in die stad en op Stellenbosch gee geleentheid vir die skrywer om kommentaar te lewer op die sedes van hierdie stadslewe. Wanneer Dora uitvind dat haar minnaar ontrou is, kom sy na ’n periode van insinking tot die besluit om “sterker as die noodlot” te wees. Sy besluit om die minderwaardigheidskompleks wat sy onder haar oupa se streng opvoeding ontwikkel het, af te skud, ’n loopbaan te kies en haar geestelike selfstandigheid te herwin. Hierdie program word uitgewerk in die derde deel, wat in 1927 begin. Dora is dan ’n vrou van middelbare leeftyd en staan aan die hoof van ’n groot inrigting waar verpleegsters opgelei word. Haar rype lewenservaring en simpatieke geaardheid laat haar die vertroueling van die jongmense word. Al hulle ingewikkelde probleme word opgelos deur Dora se towerformule van sterker as die noodlot te wees. Haar moeilikste probleem is die opleiding van Hedwig, die dogter van haar eertydse minnaar, wat deur ’n stiefmoeder gedwing word om haar pa se huis te verlaat. Die roman stel die ambisieuse doelwit om verskillende geslagte se vernaamste kenmerke, lewenswyses en gebruike weer te gee, wat die skrywer veral deur gebrekkige kommunikasie van die sielkundige aspekte nog nie ten volle tot sy reg laat kom nie.

Die wit kraai behandel die lewe en tye van die Voortrekkerleier Hans de Lange (“Hans Dons”) as hooffiguur. In haar pogings om die geskiedenis so lewensgetrou as moontlik weer te gee, trap die skrywer in die strik om die geskiedenis die verhaal te laat oorheers. Die roman word eindelik meer van ’n geskiedenisboek as roman en die verhaal boet hierdeur baie van sy spanning in, juis omdat die geskiedenis reeds bekend is en die karakters nie werklik uit die vlees kom nie. Dit bevat nogtans vele interessante besonderhede oor die lewe van die Voortrekkers.

Purper daeraad is ’n verhaal van die stigtingsjare van die Hollandse nedersetting aan die Kaap, met die karakters Van Riebeeck en sy hooggeplaaste amptenare. Hierdie boek verower in 1952 die eerste prys vir ’n historiese roman in ’n wedstryd van Dagbreekpers in Johannesburg.

Hercule des Prés verhaal ’n liefdesgeskiedenis teen die agtergrond van die tyd van die Franse Hugenote se koms na die Kaap.

Die storm trek verby is geplaas in die tyd van die totstandkoming van die ou Zuid-Afrikaansche Republiek of Transvaalse selfregering en die Transvaalse Burgeroorlog van 1864. Die negentienjarige Arnoldus Kotzé neem sy suster Rosina saam na Transvaal, maar hy is nie altyd opgewasse teen die bedreigings van die ongetemde land en sy inwoners nie. Hierdie werk verower ’n eerste prys in ’n wedstryd vir ’n historiese roman uitgeskryf deur die Vroue Landbouvereniging in Kaapland.

Kortverhale

Die kortverhaal Die juweel word deur M.S.B. Kritzinger opgeneem in die versamelbundel Die jongste Afrikaanse kortverhale.

Radioreekse

Haar radioreekse Volksgebruike uit vervloë jare en Ons huisvlyt word ook gebundel en haar historiese navorsing lei tot die publikasie van Vrouegalery, Barrevoets oor die Drakensberg en Vroue van die Groot Trek, wat almal profiele gee van prominente vroue.

Akademiese geskrifte

Haar proefskrif Die Hollandse Taalbeweging in Suid-Afrika word ook gepubliseer. In hierdie werk word die taalstryd vanaf 1795–1925 behandel. Sy skets die proses van verengelsing, die verset daarteen en gee interessante besonderhede omtrent die strewe van die eerste voorlopers van die Hollandse beweging soos J. Suasso de Lima, Charles Etienne Boniface en A.N.E. Changuion. Die slothoofstukke word gewy aan die stryd in verband met die Vereenvoudiging, die oprigting van die Akademie en oorsigte van die taaltoestande in die verskillende provinsies. Die proefskrif is ’n belangrike bydrae tot die kultuurgeskiedenis van die Afrikaner in Suid-Afrika. Verder lewer sy bydraes tot verskeie boeke, wat insluit die Kultuurgeskiedenis van die Afrikaner onder redaksie van C.M. van den Heever en P. de V. Pienaar; Geskiedenis van Suid-Afrika onder redaksie van onder andere A.J.H. van der Walt; en verskeie biografieë in Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek en Stellenbosch drie eeue.

Talle artikels van haar oor taalkunde, letterkunde, opvoedkunde en kultuur-historiese onderwerpe verskyn in tydskrifte en koerante, terwyl sy ook vanaf 1936 verskeie reekse radiopraatjies lewer. Haar kultuurhistoriese inleiding tot die Suid-Afrikaanse kookkuns, Sê my wat jy eet, word deur Hennie Aucamp in sy versamelbundel Borde borde boordevol opgeneem.

Eerbewyse

Die Universiteit van Londen ken in 1948 ’n eredoktorsgraad (LL.D.-graad) aan haar toe. In 1970 word sy verkies tot ’n eregenoot van die Mount Holyoke Kollege in Massachusetts in die Verenigde State van Amerika. Die Stellenbosse Werkgemeenskap van die Afrikaanse Skrywerskring ken in 1972 erelidmaatskap aan haar toe.

Publikasies

Die volgende publikasies verskyn uit haar pen:

• Sterker as die noodlot, 1930
• Die Hollandse taalbeweging in Suid-Afrika, 1936
• Die wit kraai, 1938
• Hercule des Prés, 1947
• Purper daeraad, 1952
• Die storm trek verby, 1958
• Vrouegalery, 1962
• Volksgebruike uit vervloë dae, 1965
• Ons huisvlyt, 1966
• Vroue van die Groot Trek, 1974
• Barrevoets oor Drakensberg, 1975

Bronne

Boeke

• Aucamp, Hennie. Bly te kenne. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe 2001
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• HAUM. Stellenbosse Galery. HAUM-Uitgewers Kaapstad en Pretoria 1974
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Nasionale Pers Beperk. Ons skrywers en hul werke: ’n Plate-album. Nasionale Pers Bpk. Kaapstad 1936
• Nienaber, P.J. Hier is ons skrywers! Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949
• Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
• Schoonees, P.C. Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging. J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad 1939 (derde druk)
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2..J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999

Tydskrifte en koerante

• Van der Watt, Alba. ’n Meisie is geen nagemaakte man nie. Fleur, Maart 1948

Ongepubliseerde dokumente

• De Villiers, Anna. Bibliografiese aantekeninge. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum enNavorsingsentrum (NALN) Bloemfontein
• Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein. Villiers, Dr. Anna Johanna Dorothea, de – Biografie.