Ben Bouwer

Brig.genl. Barend Daniël Bouwer (noemnaam Ben, tydens die Dorslandtrek, Damaraland, Suidwes-Afrika, 31 Januarie 1875 – Kaapstad, 23 November 1938) was ’n Suid-Afrikaanse krygsman.

Ben Bouwer
Brig.genl. Ben Bouwer
Gebore	Barend Daniël Bouwer 31 Januarie 1875 Damaraland
Sterf	23 November 1938 (op 63) Kaapstad, Unie van Suid-Afrika
Nasionaliteit	Suid-Afrikaans
Beroep	Krygsman
Titel	Brigadegeneraal
Politieke party	Suid-Afrikaanse Party
Eggenoot	Hester Rood
Kinders	Vyf
Ouer(s)	Barend en Hester Bouwer

Jeugjare

Ben Bouwer was die seun van Barend Daniël Bouwer en sy vrou, Hester. Saam met sy ouers, wat moontlik lede was van die eerste trek wat Transvaal in Mei 1874 verlaat het, Dorslandtrek meegemaak. In Mei 1875 het hulle die Dorsland binnegetrek (hoewel hy volgens die Standard Encyclopaedia of Southern Africa op ’n ossewa in Suidwes-Afrika gebore is en volgens die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek in Damaraland) en opgegroei in die noordelike deel van die teenswoordige Namibië, waar sy vader olifantjagter van beroep was.

Later het die gesin hulle in Angola gevestig en het die jong Ben sy eerste skoolonderrig in Mossamedes deur medium van Portugees ontvang. Hy het kleintyd ook Ovambo, ’n Santaal en Damara bemeester. As jong man het hy saam met sy ouers na die ZAR teruggekeer, daar nog vyf Bantoetale geleer en sy studie in Pretoria voltooi. Teen dié tyd was hy dus reeds Afrikaans-Hollands, Portugees, waarskynlik Engels, Ovambo, Damara, ’n Santaal en vyf inheemse Suid-Afrikaanse tale magtig; altesaam dus 11. Hy is dan ook gereeld gevra om as tolk in howe op te tree.

Vroeë lewe

Genl. Jan Smuts en sy staf te Concordia in Namakwaland, Mei 1902. Smuts staan vierde van links en Deneys Reitz sit links, maar dis nie bekend of Bouwer op die foto is nie.

Gedurende die 1890's het hy aan verskeie oorloë teen inboorlingstamme in Noord-Transvaal deelgeneem, onder meer op 19-jarige leeftyd aan die Malaboch-oorlog. In 1894 is hy aangestel as klerk in die kantoor van die kommandant-generaal. Met die Jameson-inval einde 1895 het hy, saam met Danie Theron, as draer opgetree van 'n brief van die Britse agent, sir Jacobus de Wet, aan dr. L.S. Jameson, waarin laasgenoemde gelas word om die invalspoging te staak. Met die latere verhoor van Jameson deur 'n Britse hof in Londen was Bouwer een van die getuies vir die staat.

Met sy terugkeer uit Brittanje het Bouwer 'n betrekking in die kantoor van die staatsprokureur aanvaar en in Junie 1898 vir die eerste keer kennisgemaak met J.C. Smuts, die opvolger van dr. H. Coster in die amp van staatsprokureur. In 1899 is hy as openbare aanklaer na Ermelo gestuur.

Driejarige Oorlog

Ben Bouwer was lewenslank 'n groot vriend van genl. Jan Smuts.

Met die uitbreek van die Tweede Vryheidsoorlog (1899-1902) het Bouwer hom as lid van die Ermelose kommando by die Boeremag aangesluit wat Natal binnegeval het, en het hy onder meer deelgeneem aan die slae by Colenso op 15 Desember 1899 en van Spioenkop op 24 Januarie 1900, ’n week voor sy 25ste verjaardag. Tydens die terugtog van die Boerestrydmag uit Natal het Bouwer lid geword van genl. Louis Botha se staf. In Maart 1900 het hy Botha na die Oranje-Vrystaat vergesel en deelgeneem aan die afweerstryd teen die noordwaarts oprukkende hoofmag van lord Roberts.

Ná die val van Pretoria op 5 Junie 1900 het Bouwer die slae by Donkerhoek (11–12 Junie 1900) Dalmanutha (21–27 Augustus 1900) meegemaak. In September 1900 is hy met die rang veldkornet aangestel as tweede in bevel van pres. M.T. Steyn se geleide deur die Transvaalse Bosveld na sy eie republiek. Daarna het hy hom by die westelike strydmag onder genl. J.H. de la Rey gevoeg en aan talle suksesvolle krygsoperasies tot Desember 1900 deelgeneem. In daardie maand het sy bevordering tot kommandant gevolg, en gedurende die eerste helfte van 1901 het hy onder genl. J.C. Smuts in die omgewing van Potchefstroom geveg.

In Mei 1901 het hy Smuts na 'n konferensie van die regerings van die twee republieke by Waterval, Standerton, vergesel. Met die terugtog is hy naby Heidelberg verwond. Begin Augustus 1901 het hy as een van Smuts se kommandante deelgeneem aan 'n ekspedisie deur die Oranje-Vrystaat om die Kaapkolonie binne te val. Oos van Aliwal-Noord het hulle die Oranjerivier oorgesteek en op 19 September 1901 'n afdeling van die 17de Lansiers by Modderfontein oorrompel. Die onderneming is voortgesit deur die Kaapse Middelland tot naby Port Elizabeth en daarna weswaarts, te midde van voortdurende skermutselinge, tot hulle die omgewing van Calvinia begin November bereik het.

Daar is die Boerestrydmagte in die Kaapkolonie deur Smuts gereorganiseer, en is Bouwer bevorder tot veggeneraal oor 'n aantal kommando's wat tot aan die bittereinde in die noordwestelike distrikte geopereer het. Hy het deelgeneem aan die beleg van Okiep gedurende April en Mei 1902 en ná die beëindiging van die vyandelikhede, toe hy sy wapen neerlê by Vanrhynsdorp met die rang veldgeneraal, in Julie 1902 na Transvaal teruggekeer.

Ná die Vryheidstryd

Saam met sy swaer, Philip Watermeyer, het hy in 1903 met 'n algemene agente- en afslaersaak op Middelburg, Tvl., begin. Maar dié onderneming, sowel as 'n poging om te boer, het misluk, en Bouwer het hom daarna aan prospekteerwerk in Noord-Transvaal gewy. Ná die toekenning van selfregering aan Transvaal is Bouwer in 1908 as inspekteur van polisie benoem. In 1912 is hy na die nuwe Unie-verdedigingsmag oorgeplaas en in dieselfde jaar aangestel as distriksoffisier op De Aar met die rang van majoor.

Eerste Wêreldoorlog en daarna

Met die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog in 1914 het hy as distriksoffisier op Graaff-Reinet gedien. Tydens die rebellie van 1914 het hy genl. Manie Maritz, onder wie hy jare tevore ’n tyd lank gedien het, probeer oorreed om die stryd teen die regeringsmagte te staak en het Maritz hom in hegtenis geneem, maar na Upington gestuur. (Volgens ’n ander bron het Maritz hom ’n tyd lank aangehou, maar toe vrygelaat.) Daarna het Bouwer met die rang kolonel aan die veldtog in Suidwes-Afrika deelgeneem en Keetmanshoop van die Duitsers verower. As 'n eerstegraadse stafoffisier het hy in die verdedigingsmag gebly en in etlike militêre distrikte die bevel gevoer. Op 1 November 1918 is hy as generale stafoffisier benoem en op 1 Februarie 1923, ’n dag ná sy 48ste verjaardag, na die Suid-Afrikaanse Stafkorps oorgeplaas.

Gedurende die jare 1923 tot 1929 het hy diens op Potchefstroom, in Pretoria en Oos-Londen gedoen. Op 1 Februarie 1929, pas nadat hy 54 jaar oud geword het, het hy bevelvoerder van Militêre Distrik no. 1 (in die Kasteel die Goeie Hoop, Kaapstad) geword. Op 30 April 1931 het hy met die rang brigadegeneraal afgetree. Gedurende sy laaste lewensjare was hy lid van die Filmsensorraad.

Waardering

Volgens prof. D.W. Krüger was Bouwer "'n bekwame offisier en as mens minsaam en gebalanseerd, met gematigde beskouinge". Die naamlose skrywer van sy artikel in die Standard Encyclopaedia of Southern Africa beskryf hom as "buitengewoon sjarmant" en ’n groot vriend van genl. Smuts.

Hy is eervol vermeld vir sy aandeel aan talle skermutselings en veldslae terwyl die 1914 Star, die British War Medal asook die Victory Medal aan hom toegeken is. Hy was ook die houer van die Dekoratie voor Trouwe Dienst (die DTD) en die Distinguished Service Order (die DSO).

Gesinslewe

Hy was getroud met Hester Rood van Vanrhynsdorp, en uit die huwelik is vyf kinders gebore.

Bronne

• (af) Krüger, prof. D.W. in Krüger, prof. D.W. en Beyers, C.J. (hoofred.) Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel III. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers, 1977.
• (en) Potgieter, D.J. (ed.) 1970. Standard Encyclopaedia of Southern Africa, volume 2. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).