David Kramer
David Kramer (1951-) is 'n bekende Suid-Afrikaanse sanger, liedjieskrywer, dramaturg en aanbieder van musiekblyspele. Kramer is veral bekend vir sy unieke gebruik van Kaapse Afrikaans in sy werk. Hy lewer, tesame met Taliep Peterson, ook 'n groot bydrae tot die Afrikaanse musiekblyspele.
David Kramer | |
|---|---|
.jpg) David Kramer in 2010 | |
| Agtergrondinligting | |
| Gebore | 27 Junie 1951 Worcester, Suid-Afrika |
| Genres | Folk, solo kitaar |
| Beroep(e) | Sanger, liedjieskrywer |
| Instrumente | Kitaar, mondfluitjie |
| Jare aktief | 1980 - |
| Etikette | Mountain Records |
| Webwerf | davidkramer.co.za |
Lewe en werk
wysigVroeë lewe en herkoms
wysigDavid Kramer is op 27 Junie 1951 in Worcester in die Kaapprovinsie gebore.[1] Sy oupa was ’n Jood van Litaue wat in Suid-Afrika ook Afrikaans leer praat het en sy ma was ’n Boeremeisie wat Engelssprekend grootgemaak is. Sy huistaal is Engels en hy het ’n ouer broer, John.
Opleiding en begin van loopbaan
wysigHy ontvang sy volle skoolopleiding op sy geboortedorp en matrikuleer aan Worcester Boys High School. Na skool verrig hy sy een jaar verpligte militêre diensplig. Op skool verwerf hy ’n beurs van die Departement van Waterwese weens sy prestasies in Wiskunde en Wetenskap, maar hy wys hierdie geleentheid van die hand. Sy plan was eers om siviele ingenieurswese aan die Universiteit van Port Elizabeth te studeer, maar hy besluit eindelik op tekstielontwerp. Die maatskappy Hextex op Worcester bied hom ’n beurs aan, wat hy gebruik om vanaf 1971 tekstielontwerp aan Leeds University in die Verenigde Koninkryk te bestudeer. Hier behaal hy ’n B.A. Honneursgraad in 1974.[1]
Met sy terugkoms vestig hy hom weer op Worcester. Hy werk as ontwerper vir ’n groot tekstielmaatskappy terwyl hy deeltyds begin met sy musiekloopbaan as ’n sanger en liedjieskrywer. In hierdie tyd tree hy veral by kampusse op. Ná ’n tydperk van selfopgelegde ballingskap in die laat sewentigerjare in Amerika keer hy terug na Suid-Afrika. Teen die einde van 1981 verlaat hy die tekstielbedryf vir ’n heeltydse loopbaan as sanger.
Persoonlike lewe
wysigReeds op skool gaan hy uit met sy toekomstige vrou, Renaye. Hulle verbreek die verhouding wanneer hy oorsee gaan, maar nadat sy een van sy gedigte in die tydskrif Contrast lees, begin hulle weer met briefwisseling en sy sluit later by hom in Engeland aan. Hulle is in 1974 getroud en het twee dogters, Jessie en Amy. Hulle bly in Kampsbaai in Kaapstad.
Loopbaan as musikant
wysig
Volkswagen kontrakteer hom in 1983 om hulle mikrobus te adverteer en die televisie- en gedrukte advertensies maak van hom ’n huishoudelike naam.[1] Hierdie reklame duur vir dertien jaar, wat waarskynlik die langste tydsduur vir ’n glanspersoonlikheid-onderskrywing van ’n produk is vir Suid-Afrika. Nadat hy in die tagtigerjare feitlik oornag regdeur die land bekend word met sy liedjies, advertensies, musiekspele en openbare optredes, sukkel hy om dit te verwerk en ly hy vir lank aan ernstige depressie.
Op vyfjarige ouderdom gee sy oupa vir hom ’n ukelele present, waarna musiek ’n onmisbare deel van sy lewe word. Reeds in die sestigerjare op hoërskool speel hy in ’n orkes, wat hulleself The Creeps noem. In die sewentigerjare begin hy sy loopbaan as ’n sanger/liriekskrywer en tree op in folk-klubs en op kampuskonserte met sy satiriese liedjies. Hy is 'n voorloper met die gebruik van Kaapse Afrikaans en Engelse lirieke en ’n mengsel in sy Afrikaanse liedjies, waarin hy op kleindorpse mense fokus.
Sy eerste langspeelplaat, Bakgat!, word in 1980 uitgereik, maar word onmiddellik deur die owerheid verbied weens die politieke satire en die gebruik van sterk en gemengde taal daarin. In 1981 maak sy treffer Blokkies Joubert van hom ’n alombekende kunstenaar in Suid-Afrika en hierdie liedjie behaal dan ook die nommereen-posisie op die amptelike treffersparade. Dit word gevolg deur verskeie ander groot treffers, waaronder Royal Hotel, Budgie and the Jets, Stoksielalleen en Skipskop.
Sy albums en CD’s wat uitgereik word, sluit in Bakgat, Die verhaal van Blokkies Joubert, Delicious monster, Hanepootpad, Jis jis jis, Kwaai, Van der Merwe P.I. (klankbaan van rolprent met dieselfde naam), Laat vir die dans, Baboondogs, Eina, Klassic Kramer, Alles vannie beste, Kliphard, Karoo kitaar blues, Huistoe en Hemel en aarde. Agt van sy albums bereik goue status. Hy maak sy liedjies ook digitaal beskikbaar op die internet.
Musiekspele
wysigSamewerking met Taliep Petersen
wysig1986 begin hy en Taliep Petersen hul baie suksesvolle samewerking met die skryf en aanbied van musiekspele. Die eerste stuk, District Six, is onmiddellik ’n sukses wanneer dit in April 1987 by die Baxter Teater in Kaapstad open en daarna landwyd en oorsee opgevoer word. Hierin word die lewe en omstandighede van die inwoners van die destydse Distrik Ses uitgebeeld, met skerp sosiale kommentaar op die apartheidsbestel. Wanneer dit in 2002 weer opgevoer word, kry dit ’n Fleur du Cap-toekenning as beste musiekspel.
In 1990 werk hy saam met Paul Slabolepszy aan The eyes of their whites, ’n stuk wat handel oor die psige van die regsgesindes in Suid-Afrika. David voer baie van sy liedjies in hierdie stuk self op. Die stuk word met groot sukses by die Edinburgh Festival Fringe opgevoer en word ook deur die BBC verfilm.
Hy en sy vrou Renaye word in 1990 vennote in die Dock Road Theatre in die Waterfront in Kaapstad en die eerste produksie wat hier aangebied word, is sy eie Fairyland, wat langer as drie jaar onafgebroke in Kaapstad aangebied word en dan landwyd voor vol sale speel. Terwyl dit ook oor Distrik Ses handel, is dit nie protesteater soos District Six nie en wil eerder ’n viering wees van die vreugde en nostalgie van hierdie gebied. Hierdie stuk verower die FNB Vita-toekenning as beste musiekspel.
David en Taliep werk saam aan die produksies Poison en Crooners. Poison het die ernstige sosiale probleme van dwelmmisbruik en bendegeweld op die Kaapse Vlakte as tema, terwyl Crooners handel oor die sangers van Distrik Ses wat beroemde Amerikaanse sangers namaak.
Dan volg die baie groot treffer Kat and the Kings. Die verhaal speel af in die vyftigerjare in Kaapstad, waar die jong Kat Diamond vas glo dat hy die beste sanger en danser in Distrik Ses is. Hy stig die groep die Cavalla Kings, wat dan ’n plaaslike suksesverhaal word met hulle doo wop- en rock ’n roll-klanke. Hierdie musiekstuk word in 1997 uitgenooi na die Tricycle Theatre in Londen en word dan verplaas na die West End. Hierna gaan dit na Amerika en open in 1999 in die Cort Theatre in Broadway . Dit is die eerste Suid-Afrikaanse musiekspel wat op sowel die West End as Broadway opgevoer is. Kat and the Kings word in 1997 in Londen bekroon met die Laurence Olivier Award for Best New Musical en in 1999 word dit in Amerika benoem vir verskeie toekennings, waaronder drie Drama Desk Awards en ’n Drama League Award. In 1999 kry dit ook ’n Fleur du Cap-toekenning as beste musiekspel. In 2012 word dit weer aangebied, hierdie keer in die Fugard-teater in Distrik Ses en daarna in die Montecasino in Fourways in Johannesburg.
David bied in 2001 sy Karoo Kitaar Blues op die Klein Karoo Nasionale Kunstefees (KKNK) in Oudtshoorn aan en die opvoering is so gewild dat dit daarna regdeur Suid-Afrika opgevoer word. Hierdie stuk bied arm mense vanaf afgeleë gemeenskappe aan wat op blikkitare tradisionele volksliedjies van toeka speel. Hierdeur doen hy ook bewaringswerk deur te keer dat hierdie volksliedjies uitsterf. Karoo Kitaar Blues word bekroon met twee FNB Vita-toekennings en Liza Key maak ’n dokumentêre film van die musikante en David se werk met hulle, wat by filmfeeste in Europa, die Verenigde Koninkryk en Amerika vertoon word. Dit wen in 2006 die Golden Reel Award for Best Musical Documentary by die Tiburon International Film Festival in Kalifornië in Amerika.
Die Afrikaanse musiekstuk Die ballade van Koos Sas ondersoek die handel in San-skedels en -geraamtes in die begin van die twintigste eeu en wen die De Kat Herrie Toekenning op die KKNK. Koos Sas was van Montagu se omgewing en het gereeld met die gereg gebots. Nadat hy doodgeskiet is, word sy kopbeen na Amerika geneem, waarvandaan dit weer sy weg vind na die museum op Montagu. In 2008 kry hy Rapport se Skouerkloptoekenning nadat Die ballade van Koos Sas by die Suidoosterfees in Kaapstad opgevoer is en hierdie stuk word in dieselfde jaar benoem vir ’n Fleur du Cap-toekenning as beste regisseur.
Die laaste musiekstuk wat hy saam met Taliep Petersen skryf is Ghoema, wat die vroeë Suid-Afrikaanse geskiedenis en die musiekerfenis van die Kaap as tema het. Ghoema verower in 2006 drie Fleur du Cap-toekennings.
Ander musiekproduksies
wysigIn 2007 neem hy die produksie 10 Stories na die KKNK, waarin hy hoofsaaklik die liedjies van sy album Eina in stories verwerk en die liedjies sing. In dieselfde jaar neem hy ook die program The Kramer Petersen Songbook na die Baxter-teater in Kaapstad as ’n huldeblyk aan die ontslape Taliep Petersen.
Sy musiekproduksie Kaapse breyani besorg in 2010 aan hom by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees die Kanna vir buitengewone bydrae tot ’n kontemporêre musiekproduksie.
In 2011 is sy musiekproduksie Kramer se Karoo by die KKNK op die kortlys vir die Herrie Kanna toekenning vir kopskuiwende werk.
Some like it vrot open in Oktober 2011 in die Baxter Teater in Kaapstad. Hierdie musiekspel is gebaseer op een van die komediant Marc Lottering se karakters, Smiley. Saam met sy broer Fuad probeer hy ontsnap van Big Bucks, die berugte perlemoensmokkelaar. Hulle het inspekteur Mercia Meintjies se hulp hierin nodig terwyl hulle aan die hardloop is tussen Grassy Park, die Waterfront, Woodstock en Wynberg.
Willy Russell se musiekspel Blood brothers verwerk hy vir ’n Kaapstad-milieu (Distrik Ses en die Kaapse Vlakte) en dit open in 2013 in Kaapstad, waarna dit ook in die Montecasino-teater in Johannesburg en elders opgevoer word. Die spel handel oor die wel en wee van Mrs Johnstone en haar tweelingseuns, Edward en Mickey, wat weens omstandighede by geboorte geskei word maar wie se paadjies tog naby aan mekaar gehou word.[2]
Orpheus in Africa is ’n musiekspel oor die lewe van die gospelsanger Orpheus McAdoo, die vrygebore seun van ’n slavin, wat teen die einde van die negentiende eeu saam met die Virginia Jubilee Singers die Kaap besoek het en ’n groot impak op die samelewing gehad het. Orpheus is die eerste swart man wat in die Kaap optree en hy gaan aan om die res van die Britse kolonies ook te besoek. Hierdie opvoering verwerf in 2015 vier Fleur du Cap-toekennings.
David Kramer werk ook saam met die komediant Marc Lottering en is verantwoordelik vir die direksie van drie van Marc se vertonings, te wete From the Cape Flats with love, Big Stakes and Slap Chips en Hallelujah!
Skryfwerk
wysigAs student begin hy aanvanklik om gedigte in Engels en Afrikaans te skryf, wat onder andere in Contrast en Spado gepubliseer word. Uit die gedigte ontwikkel hy later lirieke, waarna hy hom hoofsaaklik toewy aan die skryf van lirieke. In die vroeë tagtigerjare word ’n keur uit sy lirieke saamgebundel in Short back and sides.
Van sy lirieke word opgeneem in die versamelbundels Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte en Miskien sal ek die wingerd prys.
Eerbewyse
wysigOp die Klein Karoo Nasionale Kunstefees in 1999 word hy vereer met ’n Afrikaans Onbeperk-toekenning vir die bydrae wat hy tot die bevordering van Afrikaans gemaak het.
In 2005 kry hy ’n GMT Lifelong Achievement Award vir sy bydrae tot Afrikaanse musiek.
Die South African Recording Artists Association vereer hom ook deurdat hy opgeneem word in die Composers Hall of Fame.
In 2007 ontvang hy saam met Taliep Petersen die Best Man-toekenning van die tydskrif Men’s Health vir kultuur.
Die Universiteit van Kaapstad ken in 2007 ’n eredoktorsgraad aan hom toe en die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns vereer hom in 2009 met ’n eeufeesmedalje vir sy baanbrekerswerk in die kunste.
In 2010 word hy vereer met die hoogste toekenning van die ATKV, naamlik die ATKV-Prestigeprys, vir die manier waarop hy die Suid-Afrikaanse en Afrikaanse kultuurlandskap verander en verryk het.
Hy ontvang in 2010 ook ’n eerbewys vir sy lewenslange bydrae tot die kunste van die Innibos-fees.
Mathilda Slabbert en Dawid de Villiers, albei verbonde aan die Departement Engels aan die Universiteit van Stellenbosch, skryf ’n lywige biografie oor sy lewe en werk, wat in 2011 onder die titel David Kramer – ’n Biografie gepubliseer word.[3][4] Hierdie biografie is in 2012 op die kortlys vir die toekenning van die Recht Malan-prys.
Publikasies
wysig- Short back and sides, 1982
Albums
wysig- Bakgat (1980)
- Die Verhaal van Blokkies Joubert (1981)
- Delicious Monster (1982)
- Hanepootpad (1983)
- Jis Jis Jis (1984)
- Kwaai (1984)
- Van der Merwe P.I. (1985)
- Laat vir die Dans (1986)
- Baboondogs (1986)
- Eina (1989)
- Fairyland (1991)
- Klassic Kramer (1996)
- Alles van die Beste (1996)
- Kat and the Kings (1998)
- Kliphard (1999)
- In the Days of District Six (2000)
- Karoo Kitaar Blues (2002)
- Huistoe (2004)
- Ghoema klankbaan, 2006 BLIK MUSIC
- Hemel & Aarde, 2007 BLIK MUSIEK/SELECT
Sien ook
wysigBronnelys
wysigBoeke
wysig- Pretorius, Danie C. “Musieksterre van gister en vandag” J.P. van der Walt, Pretoria, Eerste Uitgawe 1998
- Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 3” Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006
Tydskrifte en koerante
wysig- Blaauw, Danél “Kramer met bas, sonder krapgeluide en op die web” “Beeld” 3 November 2007
- Bouwer, Anna-Retha “Gewilde ‘Kat” ná agt jaar weer op pad na noorde” “Beeld” 25 Junie 2012
- Bouwer, Anna-Retha “Liverpool-stuk praat nou Kaaps” “Beeld” 25 November 2013
- Brand, Gerrit “‘Ghoema’ kraai koning by Fleur du Cap-pryse” “Beeld” 8 Maart 2006
- Breytenbach, Kerneels “Hak hom David!” “Huisgenoot” 5 November 1981
- Burger, Kobus “10 uit 10 vir David Kramer” “Plus” 5 April 2007
- Groenewald, Celinda “Kramer steel kollig op vanjaar se Oppikoppi” “Beeld” 9 Augustus 2011
- Grundling, Erns “Agter die masker” “By” 22 Oktober 2011
- Kramer, David “Gelukkig met sy kitaar, honde en boerekos” “Beeld” 30 Junie 2006
- Krüger, Elsa “Wil net soms sy vellies dra” “Beeld” 31 Augustus 1991
- La Vita, Murray “Dís hoe hy gemaklik voel” “Naweek-Beeld” 9 Februarie 2008
- Le Cordeur, Michael “My Ghoema, my taal en ek” “Rapport” 9 Julie 2006
- Le Roux, Frieda “Nuwe honde by die hekke van paradise” “By” 2 Februarie 2013
- Malan, Mariana “Kramer hink tussen hemel en aarde” “Plus” 17 November 2007
- Malan, Marlene “David Kramer se tong is Engels, sy hart Afrikaans” “Rapport” 3 April 2005
- Retief, Hanlie “David, die Goliat” “Sarie” 25 Oktober 1995
- Roggeband, Ilza “Die dag toe sir David Kramer die tolk was” “By” 6 November 2010
- Van Aardt, Peet en Jaffer, Sharief “Pyn oor sy vriend Taliep wil nie wyk” “Rapport” 15 April 2007
- Wyngaardt, Heindrich “Wat maak ou Kramer daar” “Rapport” 20 Januarie 2008
Ongepubliseerde dokumente
wysig- Whitwell, Lesley “David Kramer gesels met die Biblioteekdiens” Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein