Gerjo van der Merwe

Ds. Gert Johannes (Gerjo) van der Merwe (Boplaas, distrik Ceres, 15 November 1920 – Somerset-Wes, 28 Augustus 1979) was 'n onderwyser, en later 'n predikant in die Nederduitse Gereformeerde Kerk asook die herdigter van 27 liedere in die Liedboek van die Kerk (2001).

Ds. Gerjo en mev. Helmine van der Merwe en hul kroos: (van links) Carel, Somine, Elna (agter), Carien, Gerjo Ben en Johann. Dié foto is omstreeks 1969 geneem.

Afkoms

Gerjo van der Merwe was die tiende van die twaalf kinders uit die twee huwelike van die geagte ouderling Callie van der Merwe van Boplaas in die Koue Bokkeveld. 'n Halfbroer, Izak (1897-1967), het bekendheid verwerf as die digter Boerneef. In sy eie woorde, het Gerjo die plaasskool "met groot smart" verlaat en na die hoërskool op Ceres gegaan waar hy in 1939 gematrikuleer het, 26 jaar ná sy halfbroer Izak. Dr. C.P. van der Merwe, in lewe rektor van die Hugenote-kollege, was ook een van die 12 kinders. Hy was die vader van onder andere die skrywer Winnie Rust.

Onderwyser

Op Stellenbosch het Gerjo in 1942 die graad B.A. verwerf en in 1943 die S.O.D. Hy het sy onderwysloopbaan aan die Hoërskool Swartland op Malmesbury begin en dit voortgesit in die NG Kerk se Masjonalandse sendingveld. Deur verdere studie het hy in 1946 sy honneursgraad behaal in Afrikaans-Nederlands en toe van 1947 af gaan onderwys gee aan die destydse Hoërskool J.J. du Preez (wat begin 1992 met die Hoër Handelskool Tygerberg saamgesmelt het as die Hoërskool Parow) in Parow. Net die volgende jaar is hy terug na Rhodesië as 'n onderwyser aan die Andrew Louwskool op Fort Victoria (die teenswoordige Masvingo), waar hy vertoef het van 1948 tot 1953.

Na Masjonaland

Helmine Lutz, die latere mev. Van der Merwe, omstreeks 1952 toe sy 'n kindertuinonderwyseres was op Gutu in die Masjonalandse sendingveld. Sy en Gerjo van der Merwe is in 1955 getroud toe hy 'n teologiese student aan die Kweekskool op Stellenbosch was.

In daardie dae was daar nog twee Van der Merwes van Boplaas werksaam in die Masjonalandse sendingveld: Izak Wilhelmus (gebore 30 Augustus 1912) het in Oktober 1936 tot bekering gekom terwyl hy geboer het saam met sy vader op Weltevrede, 'n deel van Boplaas, en het daarna na die Hoër Jongenskool ('n voorloper van die Hugenote Hoërskool) op Wellington gegaan waar hy in Desember 1938 sy matrikulasie-eksamen geslaag het. Hy kon net een jaar op Stellenbosch vir Admissie-B.A. studeer toe hy in Maart 1940 om geldelike redes sy studie moes staak en in die sendingveld gaan werk het. Willa (geboortedatum onbekend) se vader het hom op skool help sekerheid kry dat hy na die sendingveld moes gaan en so het hy aan die Sendinginstituut op Wellington gaan studeer. Daarna het hy in die sendinghospitaal in Masjonaland gaan werk.

Dit was hier in Rhodesië dat Gerjo sy toekomstige vrou ontmoet het. Sophié Wilhelmine (Helmine) Lutz is op 17 April 1928 op Lutzville gebore. Haar oupa Japie Lutz was die vader van die Kakamas-skema en haar vader, Johann, het dié werk op die nedersettings aan die Olifantsrivier voortgesit. Die dorp Lutzville is na laasgenoemde genoem. Nadat sy aan die hoërskool op Vredendal gematrikuleer het, het Helmine van 1946 tot 1948 aan die Opleidingskollege op Wellington gaan studeer. Gedurende haar finale jaar, so het sy in ds. Phil Olivier se Wie is wie in ons sendingveld (1952) vertel, het sy 'n kindertuinkursus gevolg en daarna drie jaar op Albertinia gaan onderwys gee.

"Altyd het ek baie belanggestel in sendingwerk," het sy vertel, "maar nooit juis daaraan gedink om self te gaan nie. In 1950 het ek besef dat die Here my wil gebruik vir sy werk. Altyd maar nog half onwillig, het ek die onvermydelike omstandighede wat tussenbei gekom het, gebruik as 'n rede om nie te kom nie, totdat ek in 1951 besef dat ek nie tevrede en gelukkig sal wees alvorens ek aan sy roepstem gehoorsaam is nie. Daarna het ek bedank en my werk hier aanvaar – dié werk waarin ek so gelukkig is." Sy het altesaam drie jaar kindertuinonderwys gegee op Gutu, 'n sendingstasie sowat 100 km noordoos van die Masjonalandse hoofstasie, Morgenster. (Gutu is in 1892 deur Berlynse sendelinge aangelê en was een van drie stasies wat die NG Kerk in 1907 by die Duitsers oorgeneem het. Die eerste arbeider van die NG Kerk daar was ds. H.L. Webb.)

Verdere studie

Van die NG gemeente Somerset-Wes was ds. Van der Merwe 'n medeleraar van 1964 tot hy in Januarie 1977 die eerste leraar van die dogtergemeente Hottentots-Holland geword het.

In hierdie tyd in Fort Victoria het die jong onderwyser die roeping gekry tot die evangeliebediening. Hy is in 1954 Stellenbosch toe waar hy aan die Kweekskool studeer het, en ná sy legitimasie in 1958, is hy in 1959 georden en bevestig as leraar van die NG gemeente Victoria-Wes in die Karoo. Intussen is hy en Helmine in 1955 in die Paarl getroud. Die egpaar se eerste kind, Elna, (in later jare boekeredakteur van Huisgenoot) is in 1956 gebore. Daarna het gevolg Carel, Johann, Carien, Somine en Gerjo Ben (8 Desember 1965).

Gemeentebediening

Die Van der Merwes het net tot 1961 op Victoria-Wes in die Karoo gewoon, toe ds. Gerjo 'n beroep aanneem na die NG gemeente Maclear in die Noordoos-Kaap. Ook daar sou hulle nie lank vertoef nie, want op 2 Oktober 1964 is ds. Van der Merwe in die NG gemeente Somerset-Wes bevestig. Hier het hy gebly totdat hy op 16 Januarie 1977 bevestig is as die eerste leraar van die ou moedergemeente se jongste dogtergemeente, Hottentots-Holland. Daar het hy hom beywer vir die bou van die jong gemeente se kerkgebou, waaruit hy begrawe is ’n week voor dit ingewy sou word.

Volgens dr. Frits Gaum het ds. Van der Merwe ’n "besonderse aanvoeling vir Afrikaans" gehad. Hy was die omdigter en herdigter van ’n groot getal gesange in die Psalm- en Gesangeboek van 1978. In die Liedboek van die Kerk van 2001, wat die boek van 1978 vervang het in die Nederduitse Gereformeerde Kerk en die Nederduitsch Hervormde Kerk, is 27 van sy omdigtings opgeneem, onder meer die bekende Lied 275: "O God van Jakob":

1. O God van Jakob, deur u hand
word steeds u volk gevoed;
U het weleer op see en land
ons vadere behoed.

2. Ons dank- en smeekgebede gaan
tot u genadetroon;
wil ons en ook ons kroos voortaan
u guns en trou betoon!

3. Berei vir ons die lewenspad
- wil deur u Gees ons lei;
en as ons val, o Vader, vat
ons hand en staan ons by.

4. Bewaar ons, Heer, in alle nood;
hou oor ons lewe wag.
Wil kleding skenk, gee daagliks brood
- ons deel vir elke dag.

5. Beskikker van ons deel en lot
in voor- en teëspoed,
U is ons Vader en ons God
- net U is waarlik goed.

Ds. Van der Merwe het sy bonsai-versameling aan die Universiteit van Stellenbosch Botaniese Tuin nagelaat.

Bronne

• (af) Gaum, Frits (hoofred.) 2008. Christelike Kernensiklopedie. Wellington: Lux Verbi.BM.
• (af) Hopkins, ds. H.C. 1969. Die Ned. Geref. Gemeente Somerset-Wes 1819-1969. Somerset-Wes: NG Kerkraad.
• (af) Jonas, G. 1972. Jaarboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerke (Moeder-, Sending- en Bantoekerke) 1972. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-Uitgewers en -Boekhandel.
• (af) Olivier, ds. P.L. 1952. Wie is wie in ons sendingvelde. Kaapstad: N.G. Kerk-Uitgewers.
• (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller). 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
• (af) Olivier, S.P. 1945. Ons Kerk in Rhodesië. 'n Historiese oorsig van die Ned. Geref. Kerk, Sending en Onderwys. 1895 - 1945. Bulawayo: Ring van Bulawayo.
• (en) Potgieter, D.J. 1973. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery Ltd.
• (af) Swart, prof. dr. M.J. (voorsitter redaksiekomitee). 1980. Afrikaanse kultuuralmanak. Aucklandpark: Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge.

Eksterne skakels

• (af) 'n Woord onderweg: O, God van Jakob^{[dooie skakel]}, Beeld, 8 Desember 2001. URL besoek op 21 Januarie 2014.
• Al vyf ds. Van der Merwe se kinders op 'n foto op Facebook, geneem in 2012. URL besoek op 21 Januarie 2014.
• (af) Nuwe Christelike boek bekendgestel^{[dooie skakel]}, Eikestadnuus, 25 Julie 2013. URL besoek op 21 Januarie 2014.