Wikipedia

Cicero

Romeinse staatsman, prokureur, redenaar en filosoof (106 vC-43 vC)
(Aangestuur vanaf Marcus Tullius Cicero)

Marcus Tullius Cicero (uitspraak in Klassieke Latyn: ˈkikeroː; 3 Januarie 106 v.C. – 7 Desember 43 v.C.) was 'n Romeinse filosoof, staatsman, regsgeleerde, politieke teoretikus en Romeinse konstitusionalis.[1] Hy is in 'n ryk stedelike familie van ridderstand gebore, en is algemeen as een van Rome se vernaamste redenaars en prosaskrywers beskou.[2][3]

Cicero
Cicero, bekende spreker en een van die grootste Latynse skrywers ooit
Gebore
Marcus Tullius Cicero

3 Januarie 106 v.C.
Arpinum, Romeinse Republiek
Sterf7 Desember 43 v.C.
Formia, Romeinse Republiek
NasionaliteitAntieke Romeins
BeroepFilosoof, staatsman, regsgeleerde, politieke teoretikus en konstitusionalis
Bekend virToesprake: In Verrem, In Catilinam I-IV, Philippicae
Filosofie: De Oratore, De Re Publica, De Legibus, De Finibus, De Natura Deorum, De Officiis

Hy het die Romeine bekendgestel aan die hoofstrominge van Griekse filosofie en het 'n Latynse woordeskat daarvoor opgestel, wat neologismes bevat het soos humanitas, qualitas, quantitas en essentia,[4] en hom onderskei as 'n taalkundige, vertaler en filosoof. Alhoewel hy 'n imponerende redenaar en suksesvolle regsgeleerde was, het Cicero nogtans sy politieke loopbaan voorgehou as sy vernaamste onderskeiding. Vandag word hy hoofsaaklik gehuldig vir sy humanisme en filosofiese en politieke geskrifte. Sy aansienlike korrespondensie, grootliks aan sy vriend Atticus gerig, was besonder invloedryk, en het die kuns van verfynde briefskrywing aan die Europese kultuur bekendgestel. Cornelius Nepos, biograaf van Atticus in die eerste eeu v.C., het opgemerk dat Cicero se briewe sodanige rykdom van besonderhede bevat "rakende die ingesteldhede van leiersfigure, die foute van generaals en die omwentelinge van die regering" dat die leser daarvan weinig bykomende geskiedskrywing van die era benodig.[5] Cicero se toesprake en briewe is van die belangrikste eietydse bronne wat oorleef rakende die laaste dae van die Romeinse Republiek.

Gedurende die woelinge in die laaste helfte van die eerste eeu v.C., wat gekenmerk is deur burgeroorloë en die diktatorskap van Gaius Julius Caesar, was Cicero 'n voorstander vir 'n terugkeer na die tradisionele republikeinse regeringsvorm. Sy loopbaan as staatsman is egter gekenmerk deur inkonsekwente beleid en 'n wispelturigheid in sy standpunte na gelang van die politieke klimaat. Sy besluiteloosheid kon miskien aan sy sensitiewe en beïnvloedbare geaardheid toegeskryf word; hy was geneig tot oorreaksie in die aanskyn van politieke en private veranderinge. "Sou hy maar in staat wees om voorspoed met groter selfbeheersing te verduur en teëspoed met meer vasberadenheid!" het sy tydgenoot C. Asinius Pollio, 'n Romeinse staatsman en historikus, van hom geskryf.[6][7] Cicero het 'n teenstander van Marcus Antonius geword, en 'n reeks toesprake teen hom gerig. Hierna is hy as 'n vyand van die staat geag en is voëlvry verklaar deur die Tweede driemanskap, wat hom in die jaar 43 v.C. om die lewe gebring het.

Vroeë lewe

wysig

Cicero is in 106 v.C. in Arpinum gebore, 'n heuweldorp 100 km (62 myl) suid van Rome. Sy vader was 'n welgestelde lid van die ridderstand met goeie kontakte in Rome, wat egter as verswakte kranklike nie die openbare lewe kon betree nie. Hy het hiervoor vergoed deur omvangryke studies. Min is oor Cicero se moeder Helvia bekend, maar dit was normaal vir die vroue van belangrike Romeinse burgers om na huishoudelike sake om te sien. Cicero se broer Quintus skryf in 'n brief dat sy 'n spaarsamige huisvrou was.[8]

Cicero se cognomen, of persoonsvan, is afgelei van die Latynse woord vir kekerertjie, cicer. Plutarchus verduidelik dat die naam oorspronklik aan een van Cicero se voorsate gegee is weens 'n keep op die punt van sy neus wat aan 'n kekerertjie herinner het. Meer waarskynlik egter, het Cicero se voorgeslagte muntgeslaan uit die verbouing en verkoop van kekerertjies.[9] Romeine het dikwels beskeie persoonsname gekies: die vername familiename Fabius, Lentulus en Piso is onderskeidelik geskoei op die Latynse woorde vir boontjies, lensies en ertjies. Plutarchus skryf dat Cicero aangemoedig is om van hierdie verkleinerende naam ontslae te raak toe hy die politiek betree het, maar hy het geweier deur te sê dat hy Cicero meer roemryk as Scaurus ("Dikenkel") en Catulus ("Hondjie") sou maak.[10]

 
Die jong Cicero lesend
Uit 'n fresco van 1464, tans in die Wallace-versameling

Om as gekultiveerd beskou te word, was dit in hierdie era van die Romeinse geskiedenis nodig om Latyn sowel as Grieks magtig te wees. Die Romeinse hoëlui het dikwels Grieks bo Latyn verkies in hul onderlinge korrespondensie en Cicero, soos meeste van sy tydgenote, is daarom opgevoed in die leerstellings van die antieke Griekse filosowe, digters en geskiedskrywers. Die mees vooraanstaande retoriekleraars van die tyd was eweneens Grieks.[11] Cicero het sy kennis van Grieks benut om verskillende teoretiese konsepte van die Griekse filosofie in Latyn te vertaal, waardeur Griekse filosofiese werke aan 'n groter gehoor bekendgestel is. Sy omvattende opvoeding was juis sy aanknopingspunt by die tradisionele Romeinse elite.[12]

Volgens Plutarchus was Cicero 'n besonder skrander student, wie se leerlingskap regoor Rome aandag getrek het,[13] wat hom die geleentheid verskaf het om die Romeinse Reg onder Quintus Mucius Scaevola te bestudeer.[14] Cicero se medestudente was Gaius Marius Minor, Servius Sulpicius Rufus (wat 'n beroemde advokaat sou word, een van weinige wat Cicero in regsake meer voortreflik as homself geag het), en Titus Pomponius. Die laasgenoemde twee het Cicero se lewenslange vriende geword, en Pomponius (wat later die cognomen "Atticus" ontvang het vir sy philhellenisme) sou Cicero se lewenslange vertroueling en hoofraadgewer word.

Cicero het homself 'n aanstelling in die openbare diens as doelwit gestel, as eerste stap in die voorskriftelike erekursus. In 90 v.C.–88 v.C., het hy onder Gnaeus Pompeius Strabo asook Lucius Cornelius Sulla diens gedoen tydens hul kampanjes in die Sosiale Oorlog, maar as 'n intellektueel in die eerste instansie, was die militêre lewe geensins na sy smaak nie. Cicero het sy loopbaan as advokaat om en by 83-81 v.C. begin. Sy eerste opsienbare saak, waarvan 'n skriftelike verslag behoue gebly het, was sy verdediging in 80 v.C. van Sextus Roscius op die aanklag van vadermoord.[15] Die aanvaarding van hierdie saak was 'n waagmoedige skuif vir Cicero; vadermoord is as 'n laakbare misdaad geag, en die persone wat deur Cicero van die moord beskuldig is, waaronder die berugte Chrysogonus, was gunstelinge van Sulla. Op hierdie tydstip sou Sulla dit maklik gevind het om die onbekende Cicero uit die weg te ruim. Cicero se verdediging was by implikasie 'n uitdaging van die diktator Sulla, en op die sterkte van sy saak, is Roscius vrygespreek.

In 79 v.C. het Cicero na Griekeland, Klein-Asië en Rhodos vertrek, miskien weens die moontlike toorn van Sulla.[16] Cicero het na Athene gereis, waar hy Atticus weereens teëgekom het, wat intussen 'n ereburger van Athene geword het, en vervolgens vir Cicero aan sekere vooraanstaande Atheners voorgestel het. In Athene het Cicero die gewyde oorde van die filosowe besoek, maar nie voor hy verskillende retorici geraadpleeg het omtrent 'n fisies minder uitputtende redenaarstyl nie. Sy hoofinstrukteur was die retorikus Apollonius Molon van Rhodos. Hy het Cicero onderrig in 'n meer uitgebreide en minder intense redenaarstrant, wat die waarmerk van Cicero se persoonlike styl in die komende jare sou wees.

Cicero se belangstelling in filosofie het in sy latere loopbaan sterk na vore getree, sodat hy aangespoor is om Griekse filosofie aan die Romeinse kultuur bekend te stel deur die samestelling van 'n filosofiese woordeskat in Latyn. In 87 v.C. het Philo van Larissa, die hoof van die Akademie wat 300 jaar tevore deur Plato in Athene gestig is, in Rome aangekom. Cicero, "begeester met 'n buitengewone hartstog vir filosofie",[17] het aandagtig by sy voete gesit en Plato se filosofie ingeneem, en Plato selfs sy god genoem. Hy het die omvang van Plato se verbeelding hoog geag, maar veral sy morele en politieke erns bewonder. Cicero het nietemin Plato se teorie van idees verwerp.

Familie

wysig

Cicero het met Terentia getrou; blykbaar in 79 v.C. op die ouderdom van 27. Volgens die hoër stande se norme van die dag, was dit 'n gerieflikheidshuwelik, wat tog vir sowat 30 jaar gemoedelik standgehou het. Terentia se familie was welgesteld, waarskynlik die plebeiese adelhuis van Terenti Varrones, wat met ander woorde voldoen het aan Cicero se politieke aspirasies in ekonomiese sowel as sosiale opsigte. 'n Suster (of niggie) aan haar ma se kant, genaamd Fabia, het as kind 'n Vestaalse maagd geword, 'n baie groot eer. Terentia was 'n vrou met 'n sterk wil, wat (volgens Plutarchus) "meer belangstelling in haar gade se politieke loopbaan getoon het, as wat sy hom by huishoudelike sake toegelaat het".[18]

In die 50's v.C. het Cicero se briewe aan Terentia korter en killer geword. Hy het by sy vriende begin gekla dat Terentia hom in die steek gelaat het, maar het nie aangedui in watter opsig nie. Miskien kon die huwelik bloot nie die stremming van die politieke omwentelinge te Rome, Cicero se betrokkenheid daarby, en etlike ander onderlinge dispute deurstaan nie. Die egskeiding blyk in 51 v.C. plaas te gevind het, of kort daarvoor.[19] In 46 of 45 v.C.[20] het Cicero met 'n jong meisie, Publilia, getrou, van wie hy voorheen die voog was. Dit word vermoed dat Cicero haar geld benodig het, veral ná die terugbetaling van Terentia se bruidskat, aangesien Publilia uit 'n welgestelde familie afkomstig was.[21] Hierdie huwelik het nie lank geduur nie.

Alhoewel sy huwelik met Terentia een van gerieflikheid was, is dit algemeen bekend dat Cicero 'n groot liefde vir sy dogter Tullia gekoester het.[22] Toe sy skielik in Februarie 45 v.C. siek word, en te sterwe kom na 'n blykbare herstel van die geboorte van haar seun in Januarie, was Cicero oorstelp. "Ek het die een ding verloor wat my tot die lewe verbind het" het hy aan Atticus geskryf.[23] Atticus het hom genooi vir 'n besoek tydens die eerste weke van sy routyd, sodat hy hom kon onderskraag toe sy pyn die grootste was. In Atticus se groot biblioteek het Cicero alles gelees wat die Griekse filosowe oor herstel van droefheid geskryf het; "maar my verdriet oortref alle vertroosting."[24] Caesar en Marcus Brutus asook Servius Sulpicius Rufus het aan hom briewe van meegevoel gestuur.[25][26]

Cicero was hoopvol dat sy seun Marcus soos hy ook 'n filosoof sou word, maar Marcus self het 'n militêre loopbaan beoog. Hy het in 49 v.C. by die weermag van Pompeius aangesluit, en ná Pompeius se neerlaag by Pharsalus in 48 v.C., is hy deur Caesar vrygeskeld. Cicero het hom na Athene gestuur as volgeling van die peripatetiese filosoof Kratippos in 48 v.C., maar hy het hierdie afwesigheid van "sy vader se wakende oog" benut om "te eet, drink en vrolik te wees."[27] Na die moord op Cicero het hy aangesluit by die weermag van die Liberatores maar is later begenadig deur Augustus. Augustus se gewete is gekwel deur sy aandadigheid by die toevoeging van Cicero tot die proskripsielys tydens die Tweede driemanskap, wat hom dan genoop het om Marcus Minor se loopbaan aansienlik by te staan. Hy het 'n augur geword, en is as konsul benoem in 30 v.C., saam met Augustus. In hierdie hoedanigheid was hy verantwoordelik vir die herroeping van Marcus Antonius se eretitels, die hooffiguur agter die proskripsie, en kon op hierdie wyse wraak neem. Later is hy aangestel as prokonsul van Sirië en die provinsie Asië.[28]

Publieke loopbaan

wysig

Quaestor

wysig
 
Marcus Tullius Cicero

Sy eerste aanstelling was as een van die twintig jaarlikse quaestors, 'n leerlingpos vir ernstige publieke administrasie in 'n verskeidenheid toewysings, maar met 'n tradisionele klem op administrasie en intensiewe ouditering van publieke fondse onder die toesig van 'n seniormagistraat of provinsiale kommandeur. Cicero het as quaestor opgetree in westelike Sisilië in 75 v.C., waar hy integriteit en regverdige oordeel in sy sake met die inwoners getoon het. Gevolglik het die dankbare Sisiliane vir Cicero gevra om Gaius Verres te vervolg, 'n goewerneur van Sisilië wat die streek swaar geplunder het. Sy vervolging van Gaius Verres was 'n groot forensiese sukses vir Cicero, en met die afsluiting van die saak, is Cicero as die vernaamste redenaar in Rome beskou. 'n Siening dat Cicero egter die saak om ander redes aanvaar het, dra ook gewig; die teenparty, Quintus Hortensius Hortalus, is tewens op hierdie stadium as Rome se voorste regsgeleerde gesien. Om hóm die loef af te steek kon vir Cicero heelwat prestige en sukses verseker, en sy loopbaan 'n hupstoot besorg. Nietemin blyk sy redenaarsvernuf uit sy karaktermoord op Verres en verskeie ander oortuigingstegnieke wat teenoor die jurie gebesig is. Een so 'n voorbeeld is te vinde in Teen Verres I,[29] waar Cicero dit stel: met julle op hierdie bank, here, en met Marcus Acilius Glabrio as jul president, weet ek nie wat Verres kan hoop om te bereik nie. Redenaarsaanleg is as 'n groot kuns in antieke Rome, en 'n belangrike werktuig in die oordra van kennis beskou, benewens by selfpromovering in verkiesings, deels omdat geen georganiseerde media in hierdie era bestaan het nie. Ten spyte van sy groot sukses as advokaat, het 'n gesaghebbende voorgeslag by Cicero ontbreek: hy was nóg adellik, nóg patrisiaans.[30]

Cicero het grootgeword in 'n tydperk van burgerlike onrus en oorlog. Sulla se oorwinning in die eerste van etlike burgeroorloë het 'n nuwe grondwetlike raamwerk ingelui wat libertas (vryheid), die vormende waarde van die Romeinse Republiek, ondergrawe het. Nietemin het Sulla se hervorminge die posisie van die ridderstand versterk, wat bygedra het tot daardie stand se politieke mag. Cicero was 'n Italiese eques sowel as novus homo, maar meer nog was hy 'n Romeinse konstitusionalis. Sy sosiale stand en lojaliteit aan die Republiek het verseker dat hy kon "staatmaak op die steun en vertroue van die mense, benewens die Italiese middelstand." Die feit dat die optimates-faksie Cicero nooit werklik aanvaar het nie, was 'n terugslag vir sy pogings om die Republiek te hervorm, terwyl die grondwet in ere gehou word. Nietemin was hy suksesvol in sy navolging van die Romeinse erekursus, deur elke magistraatspos op of na aan die jongste moontlike ouderdom te aanvaar: quaestor in 75 (ouderdom 31), aedile in 69 (ouderdom 37), en praetor in 66 (ouderdom 40), waar hy as president van die "Reklamasie"- of afpersingshof gedien het. Hierop is hy tot konsul, op ouderdom 43 verkies.

Konsul

wysig

Cicero is verkies tot konsul vir die jaar 63 v.C., waarin sy mede-konsul, Gaius Antonius Hybrida, slegs 'n mindere rol gespeel het. Tydens sy ampsjaar het hy 'n sameswering gefnuik gemik op sy sluipmoord en die omverwerping van die Romeinse Republiek met die rugsteun van buitelandse gewapende magte, aangevoor deur Lucius Sergius Catilina. Cicero het 'n Senatus Consultum de Re Publica Defendenda ('n verklaring van krygswet) verkry, waarop hy vir Catilina met vier begeesterde toesprake uit die stad verdryf het (die Catilynse redes), wat tans steeds as uitstaande voorbeelde van sy redenaarstyl beskou word. Die Redes het Catilina en sy navolgers se losbandighede aangetoon, en Catilina se senatoriale simpatiseerders as boefagtige en bandelose skuldenaars uitgekryt, wat aan Catilina verkleef was as 'n finale en desperate versugting. Cicero het geëis dat Catilina en sy volgelinge die stad verlaat. Met die afloop van sy eerste toespraak, het Catilina uit die Tempel van Jupiter Stator gestorm. In sy daaropvolgende toesprake het Cicero nie vir Catilina direk aangespreek nie. Hy het die tweede en derde redes voor die mense gelewer, en die finale voor die Senaat. By hierdie toesprake wou Cicero die Senaat voorberei op die ergste moontlike geval; en het ook meer getuienis teen Catilina voorgelê.[31]

 
Cicero betig Catilina, 'n fresco deur Cesare Maccari, 1882–1888

Catilina het gevlug en sy volgelinge agtergelaat om die rewolusie van binne die stad aan te stig, terwyl Catilina self opgeruk het teen die stad met 'n weermag van "morele korruptes en oortuigde fanatici". Catilina het gepoog om die Allobroges, 'n stamgroep van Transalpynse Gallië, by hul komplot te betrek, maar dit het Cicero, in samewerking met die Galliërs, geluk om briewe te onderskep wat die vyf samesweerders geïnkrimineer het, en hul gedwing het tot 'n erkenning van hul misdade voor die Senaat.[32][33][34]

Die Senaat het hierna oor die samesweerders se straf beraadslaag. Aangesien dit die gesaghebbende adviesliggaam vir verskeie wetgewende vergaderings was, eerder as 'n geregsliggaam, was daar perke aan die magte daarvan; nietemin was krygswet van krag, en is gevrees dat blote huisarres of verbanning — die standaardopsies — nie die bedreiging jeens die republiek sou ontlont nie. Uit die staanspoor het meeste Senaatslede hul steun vir die "maksimumstraf" uitgespreek; baie lede is toe deur Julius Caesar omgehaal, wat die gevolglike presedent betreur het, en hom uitgespreek het ten gunste van lewenslange gevangenestraf in verskeie Italiese dorpe. Hierop het Cato egter vir die doodstraf voorspraak gemaak sodat die hele Senaat uiteindelik daartoe oorreed is. Cicero het die samesweerders na die Tullianum laat neem, die berugte Romeinse tronk, waar hulle verwurg is. Cicero het die voormalige konsul Publius Cornelius Lentulus Sura, een van die samesweerders, persoonlik na die Tullianum vergesel. Cicero is die eretitel "Pater Patriae" toegeken vir sy bydrae tot die onderdrukking van die komplot, maar het daarna in vrees gelewe vir 'n regsgeding of verbanning weens sy teregstelling van Romeinse burgers sonder 'n verhoor.

Verbanning en terugkeer

wysig

In 60 v.C. het Julius Caesar vir Cicero genooi om as vierde lid tot sy bestaande vennootskap met Pompeius en Marcus Licinius Crassus toe te tree, 'n samekoms wat uiteindelik as die Eerste driemanskap sou bekend staan. Cicero het die uitnodiging geweier aangesien dit na sy mening die republiek sou ondergrawe.[35]

In 58 v.C. het Publius Clodius Pulcher, die tribuun van die plebs, 'n wet ingevoer (die Leges Clodiae) wat verbanning voorgehou het vir enigeen wat 'n Romeinse burger sonder verhoor terreggestel het. Cicero, wat lede van die Catilynse sameswering vier jaar tevore sonder 'n formele verhoor terreggestel het, en in die openbaar met Clodius 'n uitval gehad het, was duidelik die teiken van die wet. Cicero het aangevoer dat die senatus consultum ultimum hom vrygeskeld het van vervolging, en hy het hiervoor steun van die senatore en konsuls probeer kry, veral van Pompeius. Toe ondersteuning nie na vore kom nie, het hy in bannelingskap gegaan. Hy het op 23 Mei 58 v.C. in Thessalonika, Griekeland, gearriveer.[36][37][38] Cicero se bannelingskap het hom mismoedig gestem. Hy het aan Atticus geskryf: "Jou pleidooie het my van selfmoord weerhou. Maar wat is daar om voor te lewe? Moet my nie vir my misnoë verkwalik nie. My kwellinge oortref enige waarvan jy voorheen gehoor het".[39] Na die tussenbeidetrede van die pasverkose tribuun Titus Annius Milo, het die senaat gestem om Cicero uit bannelingskap terug te roep. Clodius het 'n enkele stem teen die bepaling uitgebring. Cicero het op 5 Augustus, 57 v.C. na Italië teruggekeer, en het by Brundisium aan land gegaan.[40] Hy is deur 'n toejuigende skare, en, tot sy blydskap, sy geliefde dogter Tullia begroet.[41]

Cicero het probeer om weer by die politiek betrokke te raak, maar was onsuksesvol in sy aanslag op 'n wet van Caesar. By 'n konferensie te Luca, in 56 v.C., is Cicero gedwing tot 'n terugtrekking en moes hy sy steun aan die driemanskap toesê. Hierop het Cicero hom gedoë tot sy literêre werke teruggetrek. Dit is onbekend of hy in die volgende paar jaar enige direkte betrokkenheid by die politiek gehad het.[42] Vanaf Mei, 51 v.C. tot November, 50 v.C. was Cicero egter wel afwesig van Italië, as prokonsul van Silisië — wat hy tot sy teleurstelling verplig was om te onderneem weens die bepaling in Pompeius se wet (de provinciis) van die vorige jaar, wat 'n vyfjaar-interval tussen konsulskap of praetorskap in 'n provinsie afgedwing het, en vir die tussenperiode voorsiening gemaak het deur voormalige konsuls en praetors op te roep, wat nog nie by die provinsies betrokke was nie. Vergesel deur sy broer, die voormalige praetor en prokonsul Quintus as 'n legaat, is hy merendeels, danksy die Parthers se interne konflikte, gespaar van oorlogvoering. Tog het hy die titel imperator verwerf danksy sy stormloop op 'n bergvesting.

Julius Caesar se burgeroorlog

wysig

Die stryd tussen Pompeius en Julius Caesar het in 50 v.C. in felheid toegeneem. Cicero het hom by Pompeius geskaar wat die senaat en Republikeinse tradisie verdedig het, maar was terseldertyd waaksaam om Caesar nie openlik te vervreem nie. Toe Caesar Italië in 49 v.C. binneval, het Cicero uit Rome gevlug. Caesar, begerig vir die legitimiteit wat 'n endossement deur 'n seniorsenator sou verleen, het Cicero se guns probeer wen, maar Cicero het nogtans uit Italië geglip en na Dyrrachium (Epidamnos) in Illyrië gereis, waar Pompeius se personeel gesetel was.[43] Cicero het die Pompeiese magte na Pharsalus vergesel in 48 v.C.,[44] alhoewel hy vinnig deur die onbevoegdheid en ongeregtigheid van die Pompeiese kamp ontgogel is. Uiteindelik het hy homself die gramskap van sy medesenator Cato op die hals gehaal, wat dit aan hom gestel het dat hy van meer nut vir die optimates se saak sou wees as hy in Rome aangebly het. Ná Caesar se sege by Pharsalus, het Cicero slegs met groot omsigtigheid na Rome teruggekeer. Cicero is deur Caesar begenadig en het hom by die nuwe situasie probeer aanpas. Hy het sy politieke werk probeer voortsit, en gehoop dat Caesar die Republiek en die instellings daarvan sou herstel.

In 'n brief aan Varro op c. 20 April, 46 v.C., het Cicero die strategie uitgestippel wat hy onder Caesar se diktatorskap sou handhaaf. Op die Idus van Maart, 44 v.C., is Cicero egter totaal onkant gevang deur die Liberatores se sluipmoord op Caesar. Cicero is nie by die sameswering betrek nie, selfs al was die samesweerders van sy simpatie oortuig. Marcus Junius Brutus het Cicero se naam uitgeroep, en gevra dat hy "die Republiek herstel", met die oplig van die bloedbesmeerde dolk ná die sluipmoord.[45] In die aanhef van 'n brief wat Cicero in Februarie 43 v.C. aan Trebonius, een van die samesweerders, gerig het, sê hy, "Hoe wens ek dat jy my uitgenooi het na daardie mees roemryke banket op die Ides van Maart"![46] Cicero het 'n gewilde leier geword tydens die vloeibare periode na afloop van die sluipmoord. Hy het geen respek vir Marcus Antonius gehad nie, wat met die smee van wraakplanne teen Caesar se moordenaars besig was. In ruil vir amnestie vir die sluipmoordenaars, het hy egter die Senaat oorreed tot 'n verklaring dat Caesar nie 'n tiran was nie, wat aan die Caesariese faksie legitimiteit sou besorg het.

Opponering van Marcus Antonius en dood

wysig
 
'n Skildery deur Svedomski – Fulvia, die vrou van Marcus Antonius, vermaak haarself met die onthoofde kop van Cicero, wat in opdrag van haar man tereggestel is.

Cicero en Antonius het nou die twee leidende figure in Rome geword; Cicero as segsman van die Senaat en Antonius as konsul, leier van die Caesariese faksie, en nie-amptelike eksekuteur van Caesar se publieke testament. Die twee mans was nooit op goeie voet met mekaar nie, en hul betrekkinge het versleg ná Cicero dit duidelik gemaak het dat Antonius na sy mening besig was om onregmatige vryhede te neem in die uitleg van Caesar se wense en bedoelinge. Toe Octavianus, Caesar se erfgenaam en aangenome seun, in April in Italië arriveer, het Cicero 'n plan beraam om hom teen Antonius af te speel. In September het hy 'n aanslag op Antonius geloods in 'n reeks toesprake wat hy die Philippiese redes genoem het, na die voorbeeld van Demosthenes se betigtiging van Philipus II van Masedonië. In sy aanprysing van Octavianus, het hy gemeld dat die jong man slegs op eer ingestel was, en nié dieselde fout as sy aangenome vader sou maak nie. In hierdie tydperk was Cicero se gewildheid as publieke figuur ongeewenaard.[47]

Cicero het Decimus Junius Brutus Albinus as goewerneur van Cisalpynse Gallië (Gallia Cisalpina) ondersteun en het by die Senaat aangedring om Antonius as vyand van die republiek te verklaar. Die toespraak van Lucius Piso, Caesar se skoonvader, het verrigtinge teen Antonius vertraag. Antonius is later wel as vyand van die republiek verklaar, toe hy geweier het om sy beleg op Mutina op te skort, wat toe in die hande van Decimus Brutus was. Cicero het misluk in sy plan om Antonius te verdryf. Antonius en Octavianus is herenig en het met Lepidus saamgespan ten einde die Tweede driemanskap te vorm na afloop van die opeenvolgende veldslae van Forum Gallorum en Mutina. Die Driemanskap het begin met 'n proskripsie van hul vyande en politieke opponente direk ná hul alliansie deur 'n wetsontwerp vir 'n ampstermyn van vyf jaar met konsulêre imperium bekragtig is. Cicero met al sy kontakte en ondersteuners is as vyande van die republiek gelys, maar na bewering het Octavianus vir twee dae teen die insluiting van Cicero kapsie gemaak.[48]

Onder die geproskibeerdes was Cicero die een wat meedoënloos en onverpoosd gejag is. Hy het welwillendheid by 'n groot deel van die bevolking geniet en verskeie mense het geweier om te rapporteer dat hulle hom gesien het. Hy is gevang op 7 Desember, 43 v.C., met sy vertrek van sy villa in Formiae, in 'n drastoel na die kus op pad, waar hy gehoop het om aan boord te gaan van 'n skip met Masedonië as bestemming.[49] Toe die sluipmoordenaars – Herennius ('n centurion) en Popilius ('n tribuun) – arriveer, het Cicero se eie slawe gesê dat hulle hom nie gesien het nie, maar hy is verklap deur Philologus, 'n vryman van sy broer Quintus Cicero.[49]

 
Gravure van Cicero op ca. 60-jarige ouderdom, van 'n marmerborsbeeld

Cicero se laaste woorde was volgens oorlewering, "Daar is niks behoorlik aan wat jy doen nie, soldaat, maar probeer om my behoorlik dood te maak." Hy het vir sy vervolgers gebuig, deur met sy kop by die drastoel uit te leun in 'n swaardvegtersgebaar om die taak te vergemaklik. Deur sy nek en keel aan die soldate bloot te stel, het hy aangedui dat hy nie weerstand sou bied nie. Volgens Plutarchus, het Herennius se swaard hom eerste getref, wat toe sy kop afgekap het. Volgens Antonius se aanwysings is sy hande, wat die Philippiese redes teen Antonius opgestel het, ook afgekap; dit is vasgespyker en saam met sy kop op die Rostra in die Romeinse forum uitgestal, volgens die gebruik van Marius en Sulla, wat albei ook die koppe van hul vyande in die Forum tentoongestel het. Cicero was die enigste slagoffer van die proskripsies om so vertoon te word. Volgens Cassius Dio[50] (in 'n storie wat dikwels foutiewelik aan Plutarchus toegeskryf word), het Antonius se vrou Fulvia, Cicero se kop geneem en sy tong uitgetrek, en dit herhaaldelik met haar haarnaald gesteek in weerwraak vir Cicero se kragtige spraakvernuf.[51]

Cicero se seun, Marcus Tullius Cicero Minor, kon in sy jaar van konsulskap, in 30 v.C., sy vader se dood in 'n mate wreek, toe hy Marcus Antonius se maritieme neerlaag te Actium in 31 v.C., aan die hand van Octacianus en sy vaardige aanvoerder Agrippa, aan die Senaat kon bekend maak. In dieselde vergadering het die Senaat daarvoor gestem om die totale nageslag van Antonius te verbied om die naam Marcus te gebruik.

Octavianus sou later op een van sy eie kleinseuns afkom wat besig was om 'n boek van Cicero te lees. Die seun het die boek probeer versteek uit vrees vir die reaksie van sy oupa. Octavianus egter, toe bekend as Augustus, het die boek van sy kleinseun geneem, 'n deel daarvan gelees, en teruggegee met die woorde: "Hy was 'n geleerde man, my kind, 'n geleerde man wat sy land liefgehad het."[52]

Nalatenskap

wysig
 
Opera omnia, 1566

Cicero was 'n begaafde en energieke skrywer, met belangstellings in 'n wye verskeidenheid onderwerpe, in die trant van die Hellenistiese filosofiese en retoriese tradisies waarin hy opgelei is. Die gehalte en beskikbaarheid van Ciceroonse tekste het die algemene verspreiding en insluiting daarvan in leer-kurrikula bevoordeel. Hierdie invloed het toegeneem ná die Donkereeue in Europa, waaruit meer van sy geskrifte behoue gebly het as van enige ander Latynse outeur. Middeleeuse filosowe is deur Cicero se geskrifte oor natuurreg (lex naturae) en onvervreembare regte beïnvloed. Petrarca se herontdekking van Cicero se briewe is meermale aangegee as die vertrekpunt vir die 14de eeuse beweging bekend as die Renaissance.[53] Sy geskrifte tel onder die mees invloedryke in die Europese kultuur, en word vandag steeds onder die belangrikste bronne van primêre materiaal gereken vir die beskrywing en hersiening van die Romeinse geskiedenis.

Terwyl Cicero die humanis, die kultuur van die Renaissance grondig beïnvoed het, het Cicero die republikein die grondleggers van die Verenigde State en die rewolusionêre van die Franse Rewolusie geïnspireer.[54] John Adams het van hom gesê: "As al die eeue van die wêreld gesamentlik nie 'n groter staatsman en filosoof as Cicero opgelewer het nie, moet sy gesag groot gewig dra".[55] Camille Desmoulins het van die rewolusionêres geskryf dat hulle oorwegend jong mense was, "wat deur hul opvoeding in Ciceroonse literatuur op skool, aangevuur is tot 'n passie vir vryheid."[56]

Insgelyk het geen ander antieke persoonlikheid, veral in meer moderne tye, ewe-venynige weersin ontlok nie.[57] Friedrich Engels het noemenswaardig na hom verwys as "die mees veragtelike booswig in die geskiedenis" vir sy handhawing van republikeinse 'demokrasie', met eweneens 'n verwerping van land- en standhervorminge.[58] Cicero is al gekritiseer vir oordrywing van die demokratiese eienskappe van republikeinse Rome, en as 'n verdediger van die Romeinse oligargie teen die populêre hervormings van Caesar. Sy skynbaar ydele, hovaardige persoonlikheid, soos dit uit sy briewe blyk, het in moderne populêre uitbeeldings ook meermale tot 'n negatiewe karakterisering gelei.

Verwysings

wysig
  1. ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
  2. ↑ Rawson, E.: Cicero, a portrait (1975) bl. 303
  3. ↑ Haskell, H.J.: This was Cicero (1964) bl. 300-301
  4. ↑ Conte, G.B.: "Latin Literature: a history" (1987) bl. 199
  5. ↑ Cornelius Nepos, Atticus 16, vertaal deur John Selby Watson.
  6. ↑ Haskell, H.J.: "This was Cicero" (1964) bl. 296
  7. ↑ Castren en Pietilä-Castren: "Antiikin käsikirja", i.e. "Handboek van die oudheid" (2000) bl. 237
  8. ↑ Rawson, E.: Cicero, a portrait (1975) bl. 5-6; Cicero, Ad Familiares 16.26.2 (Quintus tot Cicero)
  9. ↑ Trollope, Anthony. The Life of Cicero Band 1. bl. 42
  10. ↑ Plutarchus, Cicero 1.3–5
  11. ↑ Rawson, E.: "Cicero, a portrait" (1975) bl. 8
  12. ↑ Everitt, A.:"Cicero: The Life and Times of Rome's Greatest Politician" (2001) bl. 35
  13. ↑ Plutarchus, Cicero 2.2
  14. ↑ Plutarchus, Cicero 3.2
  15. ↑ Rawson, E.: "Cicero, a portrait" (1975) bl. 22
  16. ↑ Haskell, H.J.: "This was Cicero" (1940) bl. 83
  17. ↑ Rawson, E.: "Cicero, a portrait" (1975) bl. 18
  18. ↑ Rawson, E.: "Cicero, a portrait" (1975) bl. 25
  19. ↑ Susan Treggiari, Terentia, Tullia and Publilia: the women of Cicero's family, Londen: Routledge, 2007, bl. 76f.
  20. ↑ Treggiari, op. cit., bl. 133
  21. ↑ Rawson, E.: Cicero bl. 225
  22. ↑ Haskell H.J.: This was Cicero, bl. 95
  23. ↑ Haskell, H.J.: "This was Cicero" (1964) bl. 249
  24. ↑ Cicero, Letters to Atticus, 12.14. Rawson, E.: Cicero bl. 225
  25. ↑ Rawson, E.: Cicero bl. 226
  26. ↑ Cicero, Samtliga brev/Versamelde briewe
  27. ↑ Haskell, H.J (1964). This was Cicero. pp. 103–104.
  28. ↑ Paavo Castren & L. Pietilä-Castren: Antiikin käsikirja/Ensiklopedie van die Antieke Wêreld
  29. ↑ Grant, M. Cicero: Selected Works. Londen: Penguin Books, 1960
  30. ↑ Bartleby.com
  31. ↑ Cicero, Marcus Tullius, Selected Works, Penguin Books Ltd, Groot-Brittanje, 1971
  32. ↑ Cicero. 3.2 "In Catilinam". {{cite web}}: Check |url= value (hulp)
  33. ↑ Sallustius. 40-45 "Bellum Catilinae". {{cite web}}: Check |url= value (hulp)
  34. ↑ Plutarchus. 18.4 "Cicero". {{cite web}}: Check |url= value (hulp)
  35. ↑ Rawson, E.: Cicero, 1984 bl. 106
  36. ↑ Haskell, H.J.: This was Cicero, 1964 bl. 200
  37. ↑ Haskell, H.J.: This was Cicero, 1964 bl. 201
  38. ↑ Plutarchus. Cicero 32
  39. ↑ Haskell, H.J.: "This was Cicero" (1964) bl. 201
  40. ↑ Cicero, Samtliga brev/Versamelde briewe ('n Sweedse vertaling)
  41. ↑ Haskell. H.J.: This was Cicero, bl. 204
  42. ↑ Grant, M.: "Cicero: Selected Works", bl. 67
  43. ↑ Everitt, Anthony: Cicero bl. 215.
  44. ↑ Plutarchus, Cicero 38.1
  45. ↑ Cicero, Tweede Philippiese Rede teen Antonius
  46. ↑ Cicero, Ad Familiares 10.28
  47. ↑ Appianus, Burgeroorloë 4.19
  48. ↑ Plutarchus, Cicero 46.3–5
  49. ↑ 49,0 49,1 Haskell, H.J.: This was Cicero (1964) bl. 293
  50. ↑ Cassius Dio, Romeinse Geskiedenis 47.8.4
  51. ↑ Everitt, A.: Cicero, A turbulent life (2001)
  52. ↑ Plutarchus, Cicero, 49.5
  53. ↑ Wooton, D. "Modern political thought" (1996) bl. 1
  54. ↑ De Burgh, W.G., "The legacy of the ancient world"
  55. ↑ American republicanism: Roman Ideology in the United States Mortimer N. S. Sellers, NYU Press, 1994
  56. ↑ Grant, M. ed. "Selected works by Marcus Tullius Cicero" bl. 101
  57. ↑ Bailey, D.R.S. "Cicero's letters to Atticus" (1978) bl. 16
  58. ↑ Vermeld in Michael Parenti, The Assassination of Julius Caesar: A People's History of Ancient Rome, 2003:86. ISBN 1-56584-797-0
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Cicero&oldid=2657967"