Michiel Smuts
Ds. Michiel Smuts (Malmesbury, 25 November 1869 - Bellville, 27 Mei 1938) was 'n predikant in vier gemeentes van die Nederduitse Gereformeerde Kerk van 1903 tot sy aftrede in 1935.
Afkoms en onderwysloopbaan
wysigMichiel Smuts was 'n seun van die Swartland en het sy eerste onderwys geniet aan die skool van mnr. A.P.W. Immelman op sy geboortedorp. Ná voltooiing van sy opleiding aan die Normaal School, Kaapstad (die onderwyskollege deur die NG Kerk gestig) van 1888 tot 1890, het hy sy onderwysloopbaan begin met 'n aanstelling in die personeel van die Hoër Jongenskool op Wellington, as onderwyser in Hollands. Vir die onderwys, veral in Hollands, sy lieflingsvak, het hy hom sodanig beywer, dat hy lid was van 'n kommissie saam met ds. S.J. du Toit (Paarl) en mnr. M.J. Stucki (Blouvlei), wat in 1892 besluit het tot die afneem van eksamens in Hollands en Suid-Afrikaanse geskiedenis. Dit was die begin van die latere Taalbondeksamens.
Mnr. Smuts was vervolgens hoof van die openbare skool op Vanrhynsdorp, en later was hy weer skoolhoof op Prins Albert; maar algaande het die begeerte by hom ál sterker geword om vir predikant te gaan studeer. Hy is toe na Stellenbosch, en terwyl hy aan die hoof gestaan het van die "Industria", 'n landbouskool vir behoeftige seuns, het hy met privaat studie sy Admissie-eksamen tot die Kweekskool afgelê. Gedurende sy vierjarige studiekursus aan die Kweekskool het hy en sy vrou nog opgetree as huishouers van Industria en het hy selfs deeltyds onderwys aan hierdie inrigting gegee.
Eerste gemeente
wysig
Op 12 Desember 1902 is prop. Smuts tot die evangeliebediening toegelaat en in Oktober van die volgende jaar is hy op Lindley georden en bevestig. In hierdie eerste gemeente van hom het hy met eienaardige moeilikhede te kampe gehad. Die pas afgelope Anglo-Boereoorlog het groot verdeeldheid in die gemeente gebring en feitlik al die kerklike geboue is deur die vyand verwoes of verbrand. Deur sy taktvolle optrede as vredemaker het hy die eenheid en die gemeente weer herstel.
Op Darling
wysig
Nadat die gemeente Darling agt maande herderloos was, het hulle die voorreg gehad om hul nuwe leraar met sy gesin op 19 September 1906 te verwelkom. 'n Groot aantal rytuie het die Smuts-gesin by die stasie ingewag en daarvandaan in 'n lang stoet na die pastorie gegaan waar die gebruiklike adresse aangebied en gepas beantwoord is. Die bevestiging het die volgende dag plaasgevind. Uit Malmesbury het nie minder nie as 70 belangstellendes met 'n spesiale trein na Darling gekom. Onder die besoekers was ds. C. Rabie en eerww. S.B. Weich, F.N. van Niekerk en J.N. Murray. Ds. Steytler van die buurgemeente Hopefield het reeds die vorige dag aangekom. Die bevestigingsrede is deur ds. C. Rabie, die waardige ou leraar van Swartland, oor 2 Korintiërs 6:1 ("En wij, als medearbeidende, bidden u ook, dat gij de genade Gods niet tevergeefs moogt ontvangen hebben.") gehou, terwyl die bevestigde se intreepreek oor Ps. 122: 8,9 ("Om mijner broederen en mijner vrienden wil, zal ik nu spreken, vrede zij in u! Om des huizes des HEEREN, onzes Gods wil, zal ik het goede voor u zoeken.") gehandel het.
Sy meer as vyfjarige arbeid op Darling was 'n geseënde tyd vir die gemeente en in meer as een opsig ook 'n vrugbare, skryf ds. H.C. Hopkins in die gemeente se eeufeesgedenkboek. In die werk is hy getrou bygestaan deur sy eggenote wat die tweede predikantsvrou sou wees om haar laaste rusplek hier op aarde in die Darlingse kerkhof te vind. Mev. Miemie Smuts was 'n dogter van eerw. J.H.L. Schumann wat as sendeling en apteker werksaam was totdat hy in 1889 as leraar van die Independente Gemeente op Cradock skielik heengegaan het. Ook sy dogter sou later aan haar hart beswyk. Hoewel sy reeds lank lydende was, het haar einde onverwags in die namiddag van 25 Julie 1910 in die pastorie gekom. "Deur haar heengaan het ds. Smuts 'n troue lewensgesellin, die kinders 'n tere moeder en die gemeente 'n ywerige werkster verloor," volgens ds. Hopkins.
In 'n berig wat waarskynlik in die Kerkbode verskyn het, is indertyd geskryf: "Blymoedigheid en opgeruimdheid waren zeker trekken in het karakter van mevr. Smuts, die elkeen troffen. Welgemoed onder alle beproevingen, kon zy ze te gemakkeliker dragen. Met een zwak en lydend lichaam was zy steeds gewillig om te helpen, waar zy kon. Zy scheen een hart te hebben, dat liefde had voor allen en voor alle goede zaken binnen en buiten de gemeente. Haar arbeid in de gemeente was zonder bazuin. Haar leven bevatte geen biezonder grote daad, maar is te meer overvloedig in kleine daden, die een waarde en kracht eraan geven, die luider spreken dan vele daden, die de wereld in beweging zetten."
Die begrafnis het Dinsdagnamiddag plaasgevind. By die pastorie het eerw. C.J. Grové (Malmesbury) 'n kort woord tot die kinders gerig, waarna die skoolkinders voor die lykswa uit na die kerk geloop het wat tot oorlopens toe gevul is. Hier het di. F.X. Roome (Kaapstad) en J.H. van Aarde (Kruisvallei, die tweede gemeente op Tulbagh) opgetree, terwyl ds. C. Rabie (Swartland) by die graf gepraat het. Kerkraadslede het as draers opgetree en die broeders het ook later besluit om uit eie sak alle koste i.v.m. die begrafnis te dek as blyk van hul agting vir haar en van waardering vir haar werk en die geseënde invloed wat sy in die gemeente uitgeoefen het. Uit die huwelik van ds. en mev. Smuts is vier kinders gebore van wie drie met Darling se eeufeesviering nog gelewe het. Marius, in lewe assistentklerk van die Senaat, was toe reeds oorlede. Tydens sy bediening op Piketberg het ds. Smuts met mej. A.C. Beyers in die huwelik getree en die vader van nog 'n dogter geword. In 1912 het ds. Smuts 'n beroep na die naby-gelee Piketberg aangeneem en op 20 Maart ontvang hy demissie van dieselfde konsulent, ds. J. D. Retief (Moorreesburg), wat die akte aan sy voorganger oorhandig het.
Sy afskeidspreek het hy op Sondag 7 April 1912 met Nagmaal gehou. By die bediening van die sakrament het hy oor Mat. 28:6 ("Hij is hier niet; want Hij is opgestaan, gelijk Hij gezegd heeft. Komt herwaarts, ziet de plaats, waar de Heere gelegen heeft.") gepraat en toe het die afskeidswoord oor Hand. 20:32 ("En nu, broeders, ik bevele u Gode, en den woorde Zijner genade, Die machtig is u op te bouwen, en u een erfdeel te geven onder al de geheiligden.") gevolg. In nog 'n berig sonder bron of datum, is berig: "Hy vergeleek zyn scheiding van ons als die van echtgenoot en echtgenote, die elkander diep beminden en waar de liefde uit biddende harten riep om vereniging. 'Ik was naar Darling gekomen met een gevoel dat al steenigen my de menschen ook, dan ga ik nog daarheen, want ik heb toen geen goed gerucht van u vernomen. Doch nu moet ik waarlik zeggen, dat u myn weg met rozen heeft bezaaid.'"
Hoogtepunte op Darling
wysig
Op die eerste kerkraadsvergadering met ds. Smuts as voorsitter (in 1907) is besluit om vir die gemeentewerk 'n paar perde aan te koop, maar die leraar wou dit goed verstaan hê dat dit nie sy eiendom sou wees nie. Aanddienste het in hierdie tyd waarskynlik gebruiklik geword want daar word 10 sjielings per maand gestem vir "een lichtaansteker en klokkenluider".
In die jaar van die ontstaan van die Mannesendingbond, en wel op 17 November 1908, het die kerkraad eenparig besluit om 'n tak van die MBS te stig. Dit sou onder toesig van die kerkraad staan wat voorlopig ook as bestuur sou optree. Op gevoelvolle wyse het ds. Smuts sy blydskap en dankbaarheid oor hierdie besluit uitgespreek.
Ds. Smuts het hom sterk beywer om die kerkskuld uit te wis en die gemeentelike finansies op 'n gesonder voet te bring. 'n Aansienlike som was in kleiner bedrae deur verskillende persone aan die kerk verskuldig en op allerlei maniere is getrag om hierdie skulde in te vorder. In April 1909 is daar 'n kommissie vir finansies benoem wat die geldelike sake van die gemeente moes help behartig. Die eerste lede van hierdie kommissie was dr. Nieuwoudt en die broers W.J. Spiers en. J.G. Loubser. Met 'n "kollekte reisje" deur die gemeente het die leraar so goed gevaar dat £300 op 'n skuldbewys van mnr. Fred. Duckitt (Waylands) afbetaal kon word. Toe die diakens in Februarie 1911 hul boekies inhandig, het die voorsitter met 'n spesiale woord van dank melding gemaak van die feit dat die £233 14s. 6d. wat die kommissie ingesamel het. die grootste bedrag was wat tot daardie tyd op kollektelyste ingekom het. Nogtans moes daar weer 'n skuldbewys vir £700 teen 5% rente aan mnr. Fred. Duckitt gegee word. Aangesien die geldelike sake van die gemeente toe in orde was, sou die kerkraad nie meer maandeliks vergader nie.
In Desember 1909 word besluit om met Kers- en Nuwejaarsdagdienste in die kerk te hou en op Nuwejaarsdag sou ook voortaan die voorstelling van nuwe Kerkraadslede plaasvind. Verder is die onwenslikheid bespreek van "dat algemeen gebruik in onze Kerk" om by Nagmaal "geld op de tafels te werpen." Hierdie ekstra gawes moes voortaan saam met die gewone kollekte in die bordjies geplaas word. Om die inkomste op te stoot is in 1910 besluit om voortaan in die eerste kwartaal van die jaar nog 'n basaar te hou, of anders sou die lyste uitgaan om die tekort van die jaar aan te suiwer. Nadat die leraar dit reeds geruime tyd vantevore vir die Kerkraad in bedenking gegee het, is daar toe egter in 1911 besluit om Dankofferfeeste pleks van basaars te hou en hy sou die nodige doen om daarvan 'n sukses te probeer maak.
Die kombuis van die pastorie het in 1908 'n plankvloer gekry en dit het £6 3s. gekos. In dieselfde jaar is die kerkplein weer met bome beplant en gemeentelede het werkvolk gestuur om eers die kerkhof en toe ook die kerkplein in orde te bring. Aan die broer Spiers is opdrag gegee om 'n werker teen 6d. tot 1s. per Sondag in diens te neem om van die tweede gelui tot ná die oggenddiens 'n oog oor die rytuie by die kerk te hou. Twee jaar later is daar weer op die noodsaaklikheid van so iemand te hê gewys en toe kon br. Van Niekerk ls. tot ls. 6d. per Sondag aanbied. Daar was ook kettings waaraan die perde vasgemaak kon word.
Net voor ds. Smuts se vertrek het mnr. Fred. Duckitt (Waylands) £100 geskenk vir die verligting van die kerkgebou en hy is saam met mnr. H.K.J. van der Spuy en die heer J.G. Loubser as komitee benoem om die saak deur te voer. Gasligte is in die kerk gebruik tot dat die kerkraad in 1930 'n eie elektriese verligtingstoestel teen £197 10s. aangekoop het.
Op Piketberg
wysig
Ds. Smuts se bevestiging op Piketberg het plaasgevind 20 April 1912 deur die konsulent, ds. M.C. Mostert, bygestaan deur di. J.H. van Aarde, C.R. Ferreira, P. Brink en eerww. C. Bastiaanse en G. Enslin. Ds. Smuts het sy dienswerk, soos op Darling, aangevang met 'n rede oor Ps. 122:8,9 ("Om mijner broederen en mijner vrienden wil, zal ik nu spreken, vrede zij in u! Om des huizes des HEEREN, onzes Gods wil, zal ik het goede voor u zoeken.") en dit meer as vyf jaar lank met getrouheid, toegewydheid en merkbare seën voortgesit, volgens eerw. Andries Dreyer, wat die geskiedenis van die gemeente met sy eeufeesviering in 1933 te boek gestel het.
Ds. Smuts het in in Julie 1934 sy herinneringe aan die gemeente Piketberg as volg vir die gemeente se eeufeesgedenkboek neergeskryf: "Die gemeente Piketberg is nou 'n sentenarius - 'n honderdjarige en waar sy haar verjaarsdag feestelik vier verheug ek my met haar en dank die Heer vir die goeie dinge wat sy gedurende die honderd jare uit Sy hand ontvang het. Sy is die derde gemeente van ons Kerk deur my bedien. Van April 1912 tot Desember 1917 het ek in haar gestaan en sy sal altyd 'n besondere plek in my hart en my herinnerings inneem. Die beroep daarheen en my aanname daarvan het my weggevoer van my geliefde ou gemeente, Darling, waar die graf van 'n beminde gade vir my 'n gevaarlike heiligdom begin word het.
"Piketberg het die beroep uitgebring sonder ondersoek in te stel na die bekwaamhede en deugde vir gemeentelike werk van die pastorievrou - want hy het geweet dat daar nie so 'n persoon was nie en hy het my later één van sy beste dogters tot 'n vrou gegee, waardeur die liefdebande nog sterker geword het. Swaar, baie swaar het ek Darling verlaat en feitelik teë my sin na Piketberg gegaan - maar die bevel van die Meester was "trek" en dié stem moes ek gehoorsaam. Die ontvangs op Piketberg was hartelik en liefdevol, maar ek was nie in 'n stemming om die hartelikheid te geniet en te waardeer nie. Toe ou vader Koos Eksteen - saliger - wat my van die stasie af in sy "spider" vervoer het, by die pastorielaan indraai, waar die blaas-orkes van die Burgerskloof Sendingstasie 'n hosanna-lied ter verwelkoming speel, was my onvriendelike opmerking 'vandag is dit "Hosanna" maar môre kom die 'kruis hom'. Hierop was sy berispende antwoord, 'dank die Heer dat die Kerk nog Hosannas sing'.
"Baie keer het Piketberg daarna vir my 'Hosannas' gesing maar die 'kruis hom' het ek, dank sy die Heer, nooit gehoor nie. Die gemeente was groot - die werksaamhede uitgebrei en die werk swaar en krageisend, maar die Heer was naby en sy genade was my genoeg. Die gemeente was goed bearbei deur my waardige voorgangers - wat almal reeds tot hul vaders vergader is - en die spore van die ywerige en onvergeetlike ds. Wollie de Wet was nog vars en oop. Ek kon voortbou aan die mure deur hulle opgetrek op die fondament waarvan Jesus Christus die uiterste hoeksteen is en gesteun deur manne met gesond verstand, godsvrug en deug in die kerkraad en vrome siele in die gemeente het die God van die hemel dit laat geluk.
"In die Kerkraad het daar 'n gees van eensgesindheid, broederliefde en vertroue geheers en in die gemeente was daar geen storende elemente nie. Piketberg was 'n kerkliewende gemeente en ek vertrou dat sy dit altyd aal wees. Die uitgestrektheid van die gemeente het baie buitedienste noodsaaklik gemaak. Op nie minder as 10 plekke is in die loop van die jaar buitedienste gehou, waarvan sommige maandelike wykdienste was. Om dit alles met kar en perde te doen was nie kinderspel nie, maar die waardering, die aandag, die liefde, die ongekunstelde hartlikheid van die vriende by geleentheid van hierdie dienste getoon was 'n vergoeding vir die opofferings en inspanning. Die terugreis van die plekke van samekomste af gewoonlik met 'n vermoeide liggaam, maar met 'n verkwikte siel.
"Onderwyssake het baie aandag en tyd geëis en veel het in die tyd op onderwysgebied tot stand gekom. Daar 2 naburige predikante ook lede van die Skoolraad was, wou ek nie as plaaslike leraar die voorsitterstoel beklee nie. Die erepos was al die jare op bekwame wyse beklee deur die broeder Johannes Dommisse, wat uitstekende dienste vir die opvoeding in die gemeente in die besonder en die distrik in die algemeen verrig het.
"In my herinnerings van Piketberg leef daar manne en vroue, waarvan sommige reeds dood is en andere nog lewe, wat ek nooit kan vergeet nie. Ruimte verbied my die name van almal te noem en daarom noem ek geen een nie. Maar sonder hul medewerking en bemoediging kon ek die weinige wat op geestelik, kerkelik, opvoedkundig en sosiaal gebied tot stand gekom het, nie tot stand gebring het nie. Hulle was my Aarous en Hurs in die stryd wat daar te voer was en mag dit die gemeente van Piketberg aan sulke manne en vroue in die toekoms nooit ontbreek nie. Mag die gemeente van Piketberg steeds sy geestelike pikette hê wat wag hou op die berg van die Heer om die stem van waarskuwing teen die naderende gevaar te verhef en die wapens van verdediging teen die vyand te hanteer.
"Met lus het ek elke Sondag die Evangelieboodskap aan die gemeente gebring. Besielend was die orrelspel van Nico Vlok, inspirerend en hartlik die sing van die gemeente, bemoedigend die aandag van die gehoor. Die gemeente het binne en buite die kerk meegewerk om my werk maklik en aangenaam te maak en die sen van die Hemel het nie uitgebly nie.
"Die Rebellie het my ou gemeente Lindley geskeur, en toe vandaar die smeekgeroep kom 'kom oor en help ons', het ek met opofferings en groot selfverloëning aan die stem gehoor gegee en Piketberg verlaat - maar die afskeid was vir my gade en my 'n losskeur van 'n geliefde werkkring en dierbare vriende. Ons bly nog lewend belangstel in ons geliefde ou Piketberg gemeente, en bid gedurig vir haar geestelike en stoffelike welvaart."
Weer Lindley
wysig
In 1917 het ds. Smuts hom geroep gevoel om 'n beroep na sy ou Vrystaatse gemeente, Lindley, aan te neem. Daar het ten gevolge van die vertrek van die vorige leraar, omstandighede in die gemeente ontstaan wat die opvolging noodsaaklik gemaak het van 'n man met ervaring, mensekennis en tak. Sodanige man was ds. Smuts en so groot was die vertroue van die gemeente in hul oudleraar dat hulle hom teruggeroep het en met Gods hulp, is die gewenste gevolg bereik, aldus eerw. Andries Dreyer. Die afskeid van Piketberg in 1917 was besonder hartlik en swaar, te meer ook omdat mev. Smuts, sy tweede eggenote 'n geliefde dogter van die gemeente was en sy waardige predikantsvrou geword het. Op Sondag 9 Desember 1917 het hy sy tweede dienstyd op Lindley begin met die tekswoord: "Doen goed aan Sion na u welbehae; bou die mure van Jerusalem op." Iemand uit die gemeente het kort daarna as volg in De Kerkbode geskrywe: "De gansche gemeente was verblijd om hun vroegeren leeraar opnieuw in hun midden te ontvangen . . . Wij zijn overtuigd dat de Heer, die zijn diensknecht veertien jaar geleden gebruikt heeft om de breuke in de gemeente te heelen, het andermaal op een heerlijke wijze doen zal."
Weer het hy daarin geslaag om die eenheid te herstel.
Op Philadelphia
wysig
Op 28 September 1921 is ds. Smuts toe as opvolger van ds. Van Rensburg na die NG gemeente Philadelphia beroep. Hierdie beroep het hy aanvaar en op 18 Januarie 1922 is hy daar bevestig. Sy oom, ds. Van Aarde van die gemeente Kruisvallei, het die bevestigingsrede uitgespreek na aanleiding van Ex. 29:33 ("En zij zullen die dingen eten, met welke de verzoening zal gedaan zijn, om hun hand te vullen, en om hen te heiligen; maar een vreemde zal ze niet eten, want ze zijn heilig"). Ná die bevestiging is die kerkgangers op 'n geselligheid in die kerksaal onthaal. Een van die besoekers het daarna as volg oor hierdie dorpie in De Kerkbode geskrywe: "Philadelphia is niet juist 'n stad . . . . Te oordelen naar wat wij zagen, komt 't ons echter voor, dat dit dorpje met wat 't vertegenwoordigt, zwaarder weegt dan menige zoogenaamde stad."
In die gemeente Philadelphia, wat ds. Smuts byna 14 jaar as leraar bedien het, het hy en sy vrou diep spore agtergelaat. Hy het hom onder meer baie beywer vir die bou van die kerksaal op Melkbosch. Reeds aan die begin van 1921 het ds. Van Rensburg namens die kerkraad aansoek gedoen by die betrokke direkteure om 'n erf op Melkboschstrand. Die antwoord hierop was dat so 'n erf aan die kerk gratis geskenk sal word op voorwaarde "dat binnen twee jaaren een kerkgebouw opgericht werde". Hierdie voorwaarde het die kerkraad onaanneemlik gevind en daar is voorlopig van die saak afgestap. Twee jaar later het die Cape Lands Developing Co. weer 'n stuk grond aangebied op voorwaarde dat binne twaalf maande 'n begin moet gemaak word met die bou van 'n kerk daarop. Die kerkraad en gemeente het egter onder meer geoordeel "dat de tijd voor een kerkgebouw op Melkbos Strand nog niet aangebroken is".
Intussen het ds. Smuts sodanig vir die saak geywer, dat die kerkraad in April 1925 besluit het om 'n kerksaal op Melkbosch te bou sodra "genoegsame fondse ingesamel is". Binne sowel as buite die gemeente (onder meer in die gemeentes Malmesbury en Paarl) is toe vir die boufonds gekollekteer. 'n Aanbod van twee erwe van ene mnr. Commaille is met dank deur die kerkraad aanvaar, en teen die middel van 1928 het ene mnr. W. van der Merwe met die bou van die saal begin, die hoeksteen waarvan deur ds. Smuts op 6 Augustus van daardie jaar gelê is. Nog voor die einde van 1928 is die saal voltooi. Dié kerksaal het 250 sitplekke bevat en het £955 gekos. Van toe af is daar gereeld elke maand 'n buitediens op Melkboschstrand gehou.
Tydens die dienstyd van ds. Smuts is die traliewerk rondom die kerk op die dorp aangebring. Op voorstel van broeder A.W. Louw, wat hom baie vir die saak beywer het, het die kerkraad teen die middel van 1923 begin met die insameling van 'n sogenaamde "Traliefonds." Sir David Graaff het £25 in die fonds gestort. In die loop van 1925 is met die aanbou daarvan begin en ná enkele maande is dit voltooi vir die som van £510 2s. 7d. Ene mnr. W. van der Merwe, van Melkbosch, was die boukontrakteur. Die inwyding is deur ds. D.S. Botha, in wie se tyd die ou traliewerk aangebring is, waargeneem. Die volgende jaar (1926) is ook die kerkorrel vernu en opgeknap vir die som van £50. Drie jaar tevore (1923) is die kerksaal, met behulp van die jongmense wat daarvoor in die gemeente gekollekteer het, van gasverligting voorsien. In Julie 1925 is besluit om 'n sesde diaken op die kerkraad aan te stel. Van toe af aan is die kerkraadsnotule, onder die scribaat van broeder H.C. Dreyer, gereeld in Afrikaans i.p.v. Hollands opgestel. In Julie 1926 is besluit tot kelkies pleks van die gemeenskaplike beker by die Avondmaal. In Julie 1928 besluit die kerkraad, op inisiatief van ds. Smuts, tot 'n jaarlikse Kerkhofdag in September.
In hierdie jare het die gemeente twee staatmakers, wat besonder baie vir die gemeente gedoen en beteken het, deur die dood verloor, naamlik broeders M.J. Louw (1926) en E.L.P. Steyn (1928). Ds. Smuts, wat langer as enige van sy voorgangers hierdie gemeente bedien het, se gesondheid het intussen so afgeneem dat hy genoodsaak is om sy emeritaat te aanvaar. Op 28 Oktober 1935 het hy eervolle ontslag verkry en op 6 November het hy sy afskeidspreek gelewer. Die afskeid het vir hom en sy eggenote baie swaar geval, skryf ds. A.P. Smit, want hulle was hier besonder gelukkig, en het vir hulself 'n besonderse plek in die harte van gemeentelede verower.
Aftrede en dood
wysigNá sy aftrede het die egpaar Smuts hulle op Bellville gevestig, waar hy plotseling ontslaap het op Vrydagaand 27 Mei 1938 in sy 69ste jaar. Die volgende Sondag is sy stoflike oorskot in die kerkhof op Philadelphia ter aarde bestel in teenwoordigheid van 'n skare van meer as duisend begrafnisgangers. Ds. A.P. Smit skryf in Phildalphia se driekwarteeugedenkboek: "Die gemeente het in hom 'n geestelike vader en allemansvriend verloor en sy nagedagtenis is vir ons tot 'n groot seën. Sy joviale persoonlikheid, wat oud sowel as jonk, selfs die kindertjies, tot hom aangetrek het, sy innemendheid en vriendelikheid, sy gesonde humorsin en lewensmoed — en bowenal sy groot hart van lief de, sal ons altyd mis. Die Kaapse Kerk verloor in hom 'n talentvolle en getroue kerkvader. As lid van die Kerkkantoorkommissie en scriba van die Kakamas-arbeids-kolonie-kommissie het hy belangrike dienste aan die Kerk bewys. Hy was 'n hartstogtelike liefhebber van sy volk en het hom baie beywer vir die opheffing van die armblanke."
Bronne
wysig- (af) Dreyer, eerw. A. 1931. Jaarboek van die Nederduits-Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 1931, Kaapstad: Jaarboek-Kommissie van die Raad van die Kerke.
- (af) Dreyer, eerw. Andries. 1934. Eeufees-Gedenkboek van die Ned.-Geref. Kerk, Piketberg, 1833-1933. Piketberg: N.G. Kerkraad.
- (af) Hopkins, ds. H.C. 1953. Eeufeesgdenkboek van die Ned. Geref. Kerk Darling 1853 - 1953. Darling: N.G. Kerkraad.
- (af) Smit, ds. A.P. 1938. Gedenkboek van die Ned. Geref. Gemeente Philadelphia (1863 - 1938). Philadelphia: N.G. Kerkraad.
- (af) Smit, ds. A.P. 1963. Koeberg se Eeufees, 1863 - 1963. Philadelphia: Die NG Kerkraad.
- (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij.
- (af) Van Niekerk, Francine. 2014. Jaarboek van die NG Kerke 2014. Wellington: Tydskriftemaatskappy van die NG Kerk MSW.