Suid-Skiereiland (kiesafdeling)

Suid-Skiereiland was 'n kiesafdeling van die heel eerste verkiesing vir die Suid-Afrikaans Volksraad in September 1910, kort ná Uniewording. Dit het die mees suidelike dele van die Kaapse Skiereiland en woongebiede soos Vishoek en Simonstad ingesluit. Suid-Skiereiland se naam is met die herafbakening voor die algemene verkiesing ná 48 jaar van 1958 na Simonstad verander en sou dit die volgende 36 jaar bly tot in 1994 met die einde van die Driekamerparlement.

1910-1915 wysig

In die eerste verkiesing klop William Runciman van die Unionisteparty die onafhanklike H. Cloete met 399 stemme. In 1915 staan 'n kandidaat van elkeen van die vier vername partye van destyds, die enigste kiesafdeling in die Unie waar dit die geval was. Murray Bisset van die Unionisteparty wen toe hy 1 440 stemme op hom verenig. Alexander John Chiappini, van 1929 tot 1933 LV vir Kaapse Vlakte, is tweede vir die Suid-Afrikaanse Party met 734 stemme, die Nasionale Party se R. Cloete derde met 280 en C. Hughes van die Arbeidersparty vierde met 144, wat aan Bisset 'n meerderheid van 706 stemme besorg.

1920-1929 wysig

Die S.A.P. stel nie 'n kandidaat in 1920 nie en Bisset wen met 'n meerderheid van 818 teen Charles Henry Haggar van die Arbeidersparty wat in die eerste Unie-Volksraad LV vir Roodepoort was as onafhanklike Arbeider en in 1920 in die Paarl met 619 stemme verloor het. W.H. Lategan is derde vir die N.P. met 257 stemme.

Bisset behou Suid-Skiereiland vir die Unioniste in 1921, maar nou net teen Lategan van die N.P. wat 419 stemme kry vergeleke met Bisset se 1 469 vir 'n meerderheid van 1 050. In November 1921 smelt die Unioniste saam met die S.A.P. onder leiding van die eerste minister, genl. Jan Smuts.

Bisset bly tot 9 Mei 1924 LV vir Suid-Skiereiland en in die algemene verkiesing op 17 Junie 1924 rook die S.A.P. se sir Francis Chaplin, van 1910 tot 1914 LV vir Germiston, die pyp in die Kaap met 637 stemme meer as Lategan, wat die derde keer in Suid-Skiereiland staan. Chaplin bly tot 30 April 1929 LV en in daardie jaar se algemene verkiesing word Sidney Frank Waterson die eerste keer tot die Volksraad verkies toe hy wen met 'n meerderheid van 1 253 teen die N.P. se bittereinder, W.H. Lategan, wat ook in 1933 in Moorreesburg as onafhanklike kandidaat sou staan en 15 stemme op hom verenig het.

1933-1943 wysig

Waterson word in 1933 (vir die S.A.P.-Koalisie) en 1938 (vir die Verenigde Party) onbestrede verkies, maar bedank op 25 Oktober 1938, waarna Max Sonnenberg, LV vir Betsjoeanaland net van 11 Maart tot 31 Desember 1920 omdat hy in 1921 se algemene verkiesing met 38 stemme teen die N.P. se Ignatius Raubenheimer verloor het, onbestrede verkies word in die tussenverkiesing op 15 November 1938. Waterson, minister in Smuts se laaste kabinet tot 1948, word in 1943 in Claremont onbestrede verkies en Sonnenberg weer onbestrede in Suid-Skiereiland.

1948-1953 wysig

In 1948 kom Sonnenberg egter te staan teen die Suid-Afrikaanse Party ('n splinterparty wat ontstaan het met die verdwyning van die Dominiumparty, maar skaars 12 000 stemme in 1948 kon kry en toe ook verdwyn het) se R.H. Macleod en die Sentrale Groep se M.F. Biebuyck. Sonnenberg kry 5 681 stemme meer as sy naaste teenstander, Macleod. Die dienende LV moes op 2 Augustus 1949 bedank of gesterf het, want 'n tussenverkiesing word op 31 Oktober daardie jaar gehou waartydens Lewis Charles Gay onbestrede verkies word.

In 1953 word hy weer onbestrede verkies in Suid-Skiereiland en in 1958 in Simonstad.

Sien ook wysig

Bronne wysig

Potgieter, D.J. (ed.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).
Schoeman, B.M. 1977. Parlementêre verkiesings in Suid-Afrika 1910-1976. Pretoria: Aktuele Publikasies.