David Ross (predikant)

Ds. David Ross (Skotland, 24 Mei 1831 - Lady Grey, Kaapland, 3 September 1915) was 45 jaar lank leraar van die NG gemeente Lady Grey in Noordoos-Kaapland nadat hy in 1862 na Suid-Afrika gekom het as een van die altesaam 25 Skotse predikante wat van 1818 tot 1836 en weer van 1862 tot 1867 van die Presbiteriaanse Kerk na Suid-Afrika gekom het, aanvanklik om die tekort aan predikante in die Nederduitse Gereformeerde Kerk te help verlig en veral die koloniale regering se verengelsingsbeleid stukrag te gee, maar later om die sogenaamde liberale neigings onder predikante wat in Nederland opgelei is, teë te werk. Ross was deel van laasgenoemde groep.

David Ross
David Ross
Naam	David Ross
Geboorte	24 Mei 1831 Little Newlands, naby Auchinblae, Kincardineshire, Skotland
Sterfte	3 September 1915 Lady Grey, Kaapland
Kerkverband	Nederduits Gereformeerd
Gemeente(s)	Lady Grey
Jare aktief	1862-1908
Kweekskool	Universiteit van Edinburg

Agtergrond en opleiding

Hy was die tweede van vyf kinders van die handwewer George Ross en sy vrou, Elizabeth Thomson. Hy ontvang sy laerskoolonderwys aan 'n buietskool naby sy geboorteplek en na die oprigting van 'n Vrye Kerkskool op Auchinblae het hy en sy broer John in die wintermaande daar klasse bygewoon, terwyl hulle in die somer op die omliggende plase moet gaan werk om self hul skoolgeld te verdien. Toe hy 19 jaar oud was is hy met 'n beurs van £20 per jaar na die Vrye Skotse Kerk se normaalskool in Edinburg om as onderwyser opgelei te word. Om die beurs aan te vul, het hy privaat klasse gegee en nadat hy in 1853 die onderwysersdiploma met los behaal het, het hy 'n jaar lank in Banchory aan die Dee skoolgehou. Daarna het hy na Edinburg teruggekeer om sy studie aan die universiteit voort te sit, maar weens 'n gebrek aan die nodige geld, kon hy slegs vir een semester daar bly.

Hy kry toe 'n aanstelling as hoof van 'n groot skool in Errol in Perthshire, waar sy toekomstige vroue ook onder sy leerlinge was en waar hy gedurende drie jaar genoeg gespaar het om weer universiteit toe te gaan. Aan die einde van die elke jaar het sy bekwaamheid aan hom 'n beurs besorg wat, saam met sy inkomste uit privaat klasse, genoeg was sodat hy sy studie kon bekostig. In 1859 behaal hy die meestersgraad met die hoogste lof in al die vereiste vakke.

Hy het hierna 'n tyd lank in die regte studeer maar van plan verander en na die teologiese seminarium van die Universiteit van Edinburg gegaan om hom as predikant te bekwaam. Hier was hy een van die ses jong Skotte wat dr. William Robertson in 1860 kom werf het vir diens in die NG Kerk in Suid-Afrika. Met die oog hierop het hy in Mei 1861 na die Universiteit van Utrecht vertrek om Nederlands te leer en sommer ook sy kursus in die teologie af te rond. 'n Jaar later is hy na Edinburg terug, waar hy nog ná nog twee maande die toelatingseksamen afgelê en georden is.

Na Suid-Afrika

Op 29 Oktober 1862 vaar hy met die Queen of the South uit Gravesend en op 12 Desember daardie jaar kom hy in Tafelbaai aan. Sy eerste preek in sy nuwe vaderland lewer hy tydens die middagdiens van 14 Desember in die Nieuwe Kerk, die latere NG gemeente Tamboerskloof. Op 13 Januarie 1863 word hy saam met A.I. Steytler en C.M. Fraser, die seun van ds. Colin Fraser van die NG gemeente Beaufort-Wes, wat eweneens, in 1824, as 'n Skotse predikant na Suid-Afrika gekom het, en die vader van mev. pres. Rachel Steyn, deur die aktuarius van die Kaapse Kerk, dr. Abraham Faure, namens die Sinode tot die bediening in die NG Kerk toegelaat. Hy arbei tydelik in die NG gemeente St. Stephens in die Moederstad, maar gou word hy na Sutherland beroep en op 1 April met eenparige stemme na die kort tevore gestigte gemeente Lady Grey beroep. Hy neem die beroep na die Noordoos-Kaap aan en word op 30 Augustus in dié verafgeleë gemeente bevestig.

Ds. Ross het 'n aandeel gehad aan die opstel van die kerklike wette en bepalings van die NG Kerk. Hier is die titelblad van die Wetten en Bepalingen soos gerevideer in die Sinode, gehou in Kaapstad op 15 Oktober en volgende dae van die jaar 1903.

Op Lady Grey

Lady Grey het destyds nog in sy pionierstyd gestaan en hy was verplig om dorp en gemeente van onder af op te bou. Aan die oostelike en suidoostelike kant het ds. Ross se gemeente in die beginjare geen afgebakende grense gehad nie sodat sy arbeidsveld in dié rigtings oor die Drakensberg tot in Temboeland en Griekwaland-Oos gestrek het. Dié uitgestrekte gebied het hy gereeld te perd besoek en op sentrale plekke het hy buiteposte gestig, waarvan verskeie later tot afsonderlike gemeentes ontwikkel het: Barkly-Oos (1873), Cedarville (1888), Elliot (1890), Rossville (1893), so genoem na die leraar van Lady Grey, en Ugie (1903). As leraar van Lady Grey en konsulent van die buurgemeentes het dr. Ross 'n leidende rol gespeel in die totstandkoming van dié gemeentes.

Ook het van die begin af alles in sy vermoë gedoen om die onderwys in sy gemeente te bevorder. Deur die stigting van buiteskole in die distrik en daarna die oprigting van 'n kosskool vir seuns (later die staatskool) en 'n skool vir armes op die dorp, het die onderwys groot vooruitgang getoon. In die baanbrekersdae het sy regskennis goed te pas gekom. In die uitleg van die dorp en die verkoop en die transporteer van erwe het hy die kerk en die gemeenskap gedien. As kassier van die gemeentekas het hy gesorg dat die kerk se geldsake op 'n gesonde voet bly.

Nadat sy sig, wat nooit sterk was nie, so verswak het dat hy byna blind geword het, het hy in 1908 ná bykans 45 jaar op Lady Grey die tuig neergelê. Hy het op die dorp bly woon en ook daar gesterf.

In breër kerkverband

Vir die Kerk in die algemeen het ds. Ross baie beteken. As geleerde in nié net die teologie nie, maar ook in die regte, het hy in Rings- en Sinodale vergaderings hoog aangeskryf gestaan en aan die Kerk belangrike dienste bewys, ook deur sy aandeel in die optrek en verduideliking van die kerklike wette en bepalings.

Anglo-Boereoorlog

Soos so baie van die ander Skotse predikante het ds. Ross hom gou met die Boere vereenselwig en tydens die Anglo-Boereoorlog het een van sy seuns, destyds onderwyser op Pretoria, aan die Boerekant geveg. Weens ds. Ross se openlike simpatie met die Boere is hy in hegtenis geneem en van hoogverraad aangekla. Ná 24 dae in die tronk is hy egter op 4 Mei 1901, 20 dae voor sy 70ste verjaardag, van die aanklag vrygespreek.

Gesinslewe

Enkele maande nadat ds. Ross op Lady Grey bevestig is, het sy verloofde, Agnes Kinmont Duncan, na Suid-Afrika gekom en op 16 November 1863 is hulle deur dr. Abraham Faure in die huwelik bevestig in sy woning, Leeuwen Rust. Uit die huwelik is 12 kinders gebore, van wie twee betreklik jonk dood is, terwyl 'n getroude dogter met haar twee kleintjies en een van die seuns in 1905 naby Lady Grey verdrink het. Een van die seuns was prof. J.A. Ross van die Grey-universiteitskollege op Bloemfontein. Die pastoriemoeder is reeds op 10 Julie 1890 oorlede, dus was ds. Ross sowat 25 jaar lank wewenaar.

Bronne

• Beyers, C.J. 1981. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek Deel IV. Durban en Pretoria: Butterworth & Kie (SA) (Edms.) Bpk. namens die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing.
• Olivier, ds. P.L. (samesteller), 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.