NG gemeente Ugie

Die NG gemeente Ugie is 'n meer as honderd jaar oue gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die Sinode van Oos-Kaapland met 'n lidmaattal wat in 2012 op net 137 gestaan het.

Die hoeksteen van Ugie se huidige kerkgebou is in 1958 gelê.
Ds. August Ahrbeck. Hy was van 18 Januarie 1883 tot 23 Oktober 1893 die NG gemeente Prieska se eerste leraar. Ook op Ugie was hy die eerste NG leraar en wel van 1903 tot hy op 19 Augustus 1905 weens swak gesondheid noodgedwonge sy emeritaat moes aanvaar.
Die ligging van die Noordoos-Kaapse NG gemeentes.
Ds. H.S.M. Botha, leraar van 1906 tot 1907.
Ds. J.J. Ackermann, leraar van 1912 tot 1917.
Ugie se vorige kerkgebou, waarvan die hoeksteen in 1910 gelê is.
Ds. en mev. M.T.R. Smit, leraarspaar van 1917 tot 1936, toe hy uittree om sy volle aandag aan die Ugie-kinderhuis te wy.
Ds. G.R. van Rooyen en sy gesin. Hy was van 1936 tot 1945 Ugie se sewende leraar.
Ds. J.S. Dreyer, leraar van 1948 tot hy sy emeritaat in 1956 aanvaar het.
Ds. J.A. du Randt, leraar alhier van 1962 tot 1965.

Agtergrond

wysig
 
Ds. Helgard Mülleris oorlede op 3 Februarie 1898 in die ouderdom van 39 jaar en enkele weke, toe hy reeds in sy vierde gemeente gestaan het, naamlik Burgersdorp. Hy was 'n baanbreker van die NG Kerk in Griekwaland-Oos en Temboeland, maar die ontberings wat hy moes lei in dié onherbergsame streke het waarskynlik tot sy vroeë dood gelei.

Ds. Helgard Müller se voorganger in die NG gemeente Barkly-Oos, ds. Geo. S. Malan, het al in 1886 die verafwonende lidmate in Griekwaland-Oos en Temboeland besoek, maar dit was veral ds. Müller wat hom oor hierdie afgeleë buitewyke, wat eintlik buite die grens van die gemeente Barkly-Oos gelê het, ontferm het. Veral oor Ugie en Cedarville was hy baie bekommerd. Die verwagting van die eerste intrekkers in dié verre uithoek van die Kaapkolonie was baie groot, maar so ook hul ontnugtering. Misreën het tot 12 dae aangehou en die grond het 'n pappery geword. Riviere het weke lank aaneen vol gebly en alle verbinding met die buitewêreld afgesny. Daar was nie paaie om van te praat nie. Gras het meer as 'n meter hoog gestaan en mens of dier wat daardeur 'n weg wou baan, het papnat geword. In die vleie wat moerasse was, het diere dikwels vasgesit en kon nie sonder hulp uitkom nie. Perde, wat die enigste vervoermiddel was, het gekwyn en gevrek. Die bosluis wat ooskuskoors gedra het, het vee uitgeroei. Armoede en neergedruktheid het die boere moedeloos gemaak.

Midde-in dié benaderde omstandighede het die Ring van Burgersdorp besluit om die uitgeweke lede van die Kerk geestelik te bearbei deur leraars van aangrensende gemeentes as konsulente na die setlaars in Griekwaland-Oos te benoem. Elliot, Cala en Embokotwa (laasgenoemde twee van 1919 die dienspunte van die NG gemeente Du Plessis) sou deur die leraar van die NG gemeente Dordrecht bearbei word en Ugie, Maclear, Mount Fletcher, Cedarville en Umtata deur die leraar van die NG gemeente Barkly-Oos. Dié reëling het voortgeduur tot 1888 toe daar nuwe lewe en ontwaking onder die NG lidmate in Griekwaland-Oos en Temboeland gekom het danksy die beroep wat ds. W.A. Alhet na Dordrecht aangeneem het. Hy het gesê dit is sy doelwit om "ons verstrooide geloofsgenote" in Griekwaland-Oos en Temboeland te bearbei. Kort voorheen het die NG gemeente Barkly-Oos 'n nuwe leraar in die persoon van die jeugdige en wakkere ds. Müller gekry. Hy sou hom in die besonder bepaal by die lidmate in Griekwaland-Oos.

Danksy di. Müller en Alheit se ywer is Cedarville in 1888 as afsonderlike gemeente afgestig, maar weens die geldelike toestand sou die gemeente aanvanklik nie 'n eie leraar beroep nie. Die NG gemeente Elliot het in 1891 gevolg en ds. J.C. du Plessis, na wie die NG gemeente Du Plessis in 1919 genoem is, is op Elliot as die gemeente se eerste leraar bevestig. Sy opdrag was om oral in Griekwaland-Oos en die Transkei-gebied waar ook al moontlik gemeentes te stig. Deur sy arbeid het Matatiele, Ugie, Kokstad en Embokotwa elk 'n gemeente gekry.

Toe Ugie van 1891 af onder Barkly-Oos ressorteer, het ds. Müller hierheen afgekom om die sakramente te bedien op al die verspreide plekke van samekoms. Hy het die uiterste ontberings uitgestaan, maar nooit verslap nie. Die kapok en misreëns en die lang ure op die perd het naderhand sy gesondheid aangetas en hom na 'n vroeë graf gesleur. Op Ugie was daar toe reeds 'n klein kerkie van sink en hout wat eers in 1910 deur 'n klipkerkie vervang sou word, sewe jaar ná die stigting van 'n afsonderlike gemeente. Die boere het destyds met hul waens ingekom en en om die kerkie uitgespan. Tydens die dienste het die kinders soms lawaai en luidrugtig gespeel. Ook het die honde, volgens ds. M.T.R. Smit in sy gedenkboek met die vyftigjarige bestaan van die gemeente Ugie, daarin behae geskep om die kerk in en uit te loop en onder mekaar te baklei. Ds. Müller se gesondheid was toe reeds nie goed nie en die steurings was vir hom 'n groot spanning. Hy het die gemeente versoek dat die honde met rieme aan die waens vasgebind moes word. Dit is gedoen, maar wanneer die gemeente begin sing het, het die honde ook 'n keel opgesit wat nie eintlik in harmonie met die gewyde sang was nie. Met sy vertrek het ds. Müller gesê: "Ek is seker dat die duiwel 'n handjie in die bou van hierdie kerk gehad het, want alles is daarop gespits om die prediking van die Woord te strem." Later het Ugie onder Umtata geval en is dit deur ds. Anderssen bearbei. Ook ds. August Ahrbeck het as hulpprediker van Umtata, nadat hy gedwing is om in die NG gemeente Prieska te bedank weens allerlei bewerings teen hom, Ugie besoek en bearbei.

Afstigting

wysig

Toe ds. David Ross in 1862 na die NG gemeente Lady Grey beroep is, 'n gemeente wat hy sowat 45 jaar lank sou bearbei, het Lady Grey nog in sy pionierstyd gestaan en hy was verplig om dorp en gemeente van onder af op te bou. Aan die oostelike en suidoostelike kant het ds. Ross se gemeente in die beginjare geen afgebakende grense gehad nie sodat sy arbeidsveld in dié rigtings oor die Drakensberg tot in Temboeland en Griekwaland-Oos gestrek het. Dié uitgestrekte gebied het hy gereeld te perd besoek en op sentrale plekke het hy buiteposte gestig, waarvan verskeie later tot afsonderlike gemeentes ontwikkel het: Barkly-Oos (1873), Cedarville (1888), Elliot (1890), Rossville (1893), so genoem na die leraar van Lady Grey, en Ugie. As leraar van Lady Grey en konsulent van die buurgemeentes het dr. Ross 'n leidende rol gespeel in die totstandkoming van dié gemeentes.

Die gemeente Ugie is op 14 Februarie 1903 van die destydse Umtata, tans Mthatha, afgestig, maar kerkraadsvergaderings is reeds sedert April 1894 op Ugie gehou. Die nuwe gemeente het aanvanklik bestaan uit Ugie, Maclear (in 1916 afgestig as NG gemeente Maclear), Tentkop, Mount Fletcher en Gunxa. Die lidmaattal was nie groot nie en die gemeente het sy besonderse probleme gehad. Die paaie was so sleg dat huisbesoek te perd gedoen moes word. In Maart 1903 het ds. Ahrbeck die eerste leraar geword nadat hy reeds drie jaar lank die wyk van die moedergemeente bearbei het en ook skriba tydens die kerkraadsvergaderings was. Hy het met seën gearbei, maar moes die tuig reeds in 1905 neerlê weens swak gesondheid. Tydens die daaropvolgende 50 jaar kom di. H.S.M. Botha, J.P. Wolhuter, J.N. Volk, J.J. Ackerman, M.T.R. Smit, G.R. van Rooyen en Marmeduke Visser.

Geboue

wysig

Tydens die bediening van ds. Vlok is 'n doeltreffende kerkgebou opgerig wat geskik was vir die behoeftes van daardie dae. Die hoeksteen is op 23 Julie 1910 gelê. Die kerkgebou het gestaan op dieselfde terrein waar ds. Vlok 30 jaar vantevore, tydens die grensoorloë van 1880 tot '81, as veldprediker van die burgers gekampeer het. Ds. Smit, wat op 12 Mei 1917 bevestig is en die langste, naamlik 18 jaar in die gemeente gestaan het, het in meer as een opsig baanbrekerswerk hier verrig. Tydens die Groot Griep van 1918 het hy koshuise vir arm en verwaarloosde kinders laat oprig en in 1922 die belangrike Ugie-weeshuis, indertyd die grootste in die Kaapse Kerk, in die lewe geroep. Dié kinderinrigting, wat onder die toesig van die plaaslike kerkraad gestaan het en huisvesting aan 400 kinders bied, het in die eerste drie dekades van sy bestaan 3 000 Afrikanerkinders vir die volk en Kerk gered, op die lewe voorberei en as waardige burgers die lewe ingestuur. Met die vertrek van ds. Smit, toe hy in 1936 sy emeritaat aanvaar nadat hy sy hele loopbaan lank net op Ugie predikant was, is sy plek as besturende direkteur ingeneem deur mnr. I.D. Kruger, wat meer as 'n kwarteeu aan die hoof van die inrigting gestaan het. Een van die bekende ouddirekteure van die weeshuis is die skrywer ds. Solly Ozrovech van 1958 tot 1965. Die kinderoord het in 1987 na Port Elizabeth verskuif.[1]

Afstigting en nuwe kerkgebou

wysig

Toe Maclear, Tentkop en Mount Fletcher in 1916 saam as 'n afsonderlike gemeente van Ugie afstig, het dié gemeente minder as 400 lidmate getel en was dit so arm dat die Hulpbehoewende Gemeentefonds jaarliks £200 moes bydra. Intussen het die gemeente egter snel ontwikkel, net om weer die afgelope dekades te krimp weens die ontvolking van die platteland wat veral hier in die Noordoos-Kaap 'n nadelige uitwerking op eens florerende gemeentes gehad het. Die gemeente het in die eerste 50 jaar van sy bestaan 'n mooi, nuwe pastorie aangekoop en 'n Goeie Hoop-losieshuis vir 70 kosgangers. Die opbrengs van die jaarlikse dankfeeste het gaandeweg gestyg en in 1951 £1 500 bereik. Ds. J.S. Dreyer het in 1948 die herderstaf hier opgeneem. In Januarie 1951 is finaal besluit om 'n nuwe kerkgebou daar te stel. Die argitek sou die vermaarde Afrikaanse argitek van veral gereformeerde kerkgeboue Wynand Louw van die Paarl, wees wat in dié wêrelddeel ook verantwoordelik was vir die kerkgebou van die NG gemeentes Indwe (1920), King William's Town (1920), Queenstown (1925) en Grahamstad (1951). Eindelik is ene W. Badenhorst se ontwerp egter gebruik. Die hoeksteen van Ugie se nuwe kerk is in 1958 gelê, vyf jaar nadat die gemeente sy 50-jarige bestaan gevier het.

Enkele leraars

wysig

Bronne

wysig
  • (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller)., 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
  • (af) Smit, ds. A.P.. 1973. Ligglans oor die Berge. Eeufeesgedenkboek Nederduitse Gereformeerde Kerk en Gemeenskap, 1873–1973. Barkly-Oos: NG Kerkraad, met die medewerking van die plaaslike stadsraad.
  • (af) Smit, ds. M.T.R. Smit. 1953. Gedenkalbum Nederduitse Gereformeerde Kerk Ugie, 1903–1953. Ugie: Die Kerkraad.

Verwysings

wysig
  1. "Die geskiedenis van die kinderood op sy webtuiste vertel". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Julie 2013. Besoek op 23 Augustus 2012.