NG gemeente Rouxville

Die NG gemeente Rouxville is 'n gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die Suidoos-Vrystaat binne die Ring van Smithfield, waarvan dit die vierde oudste gemeente is, naas Smithfield, Bethulie en Edenburg. Met sy stigting in 1870 was Rouxville die 14de gemeente in die Vrystaat en die 99ste in Suid-Afrika.

Die NG Kerkkamers huisves onder meer die gemeente se kerkkantoor.

Die kerkgebou se hoeksteen is in 1879 gelê deur die eerste leraar, ds. Charles Morgan. Die argitek was Richard Wocke.

Syaansig van Rouxville se byna 140 jaar oue NG klipkerk.

Ds. Charles Morgan, Rouxville se eerste predikant. Hy was een van die eerste vier studente aan die Kweekskool op Stellenbosch en 'n seun van ds. George Morgan.

Een van die talle sierlike grafte rondom die kerk is dié van ds. George Morgan, die eerste leraar se vader en 16 jaar lank leraar van die NG gemeente Somerset-Oos.

Ds. Charles Morgan het die kerkgebou se hoeksteen gelê. Die teks, soos dit staan in die Statebybel wat destyds in gebruik was, lui: "Ziet, Ik leg een grondsteen in Sion, een beproefden steen, een kostelijken hoeksteen, die wel vast gegrondvest is; wie gelooft, die zal niet haasten." ("Ek gaan in Sion 'n klip neersit, 'n uitgesoekte klip, 'n hoekklip wat fondament aan fondament sal sluit. Wie op My vertrou, hoef nie te vlug nie.")

Ds. A.A.L. Albertyn, leraar van 1884 tot en met sy dood op 3 Mei 1906.

Ds. H.S.M. Botha, leraar van 1907 tot sy aftrede in 1943. Sy enigste ander gemeente was Ugie van 1906 tot sy koms hierheen sowat 'n jaar later.

Ds. C.J. Perold, leraar van 1944 tot 1948.

Ds. G.N.P. Cloete, leraar van 1950 tot 1952.

Ds. Pierre Rossouw, leraar van 1952 tot 1958.

Ds. H.F. Heyman, leraar van 1958 tot 1961.

Ds. H.J. van Niekerk, leraar van 1965 tot 1970.

Agtergrond

Tydens die tweede sitting van die Vrystaatse Volksraad, in Februarie 1865, is die president gemagtig om die vereiste stappe te doen om 'n dorp in die Vrystaat teenoor Aliwal-Noord aan die oorkant van die Oranjerivier in die Oostelike Provinsie te stig. Dit was veral as gevolg van die onreëlmatighede wat met die versending van pos uit die Kaap plaasgevind het. Die dorp is egter eers in November 1863 deur 'n komitee van die NG Kerk gestig.

In 1862 was Smithfield en Aliwal-Noord al dorpe in die omgewing waar daar 'n kerk binne 100 myl was. Die gemeenskap het op kerklike gebied onder die NG gemeente Smithfield geval met ds. Piet Roux as leraar. Hy was die oupa aan moederskant van drie groot Afrikanerkultuurleiers: Mabel Jansen, opvoedkundige, skrywer, joernalis, kultuurleier, politikus en baanbreker in die bevordering van Afrikaans, dr. Samuel Henri Pellissier, die stigter van die Volkspelebeweging en prof. George Murray Pellissier, agtereenvolgens die predikant van NG gemeente Pietermaritzburg, Dundee, Carolina en later professor in die teologie aan die Universiteit van Pretoria se fakulteit teologie (afdeling B).

In 1863 is 'n komitee deur die kerkraad van Smithfield, wat self maar in 1848 gestig is as slegs die vierde gemeente in die Vrystaat, om 'n nuwe dorp tussen die Oranje en Caledonrivier te stig. Die lede van die komitee en dus ook die stigters van Rouxville en sy NG gemeente, was P.J.C. Swanepoel, P.C. Pelser, P.J. du Plooy en C.N. Zwaanepoel.

Dié komitee het die plaas Zuurbult, sowat 2 100 ha, in die wyk Onder-Caldeon van Ernest Wepener vir £1 500 gekoop. J.M. Orpen het die plaas opgemeet en in erwe verdeel. Honderd erwe is verkoop om die geld te kry vir die bou van 'n kerk. Ds. Roux het aangebied om drie maande lank dienste in die gemeente Zuurbult waar te neem. Uit dankbaarheid teenoor die Smithfieldse leraar het die gemeente besluit om die dorp Rouxville te noem. Tien jaar lank het ds. Roux die gemeente as konsulent bedien totdat ds. Charles Morgan, indertyd die leraar van die NG gemeente Middelburg, Kaap, in 1873 die tweede beroep aanvaar het wat hom uitgebring is en as predikant hier bevestig is. Intussen is Rouxville in 1871 tot distrik verklaar. Die eerste landdros was P.J. Robertson en in 1872 is J.C. Reyneke as staatsonderwyser benoem.

Vroeë jare

Die eerste dienste is gehou op die plaas wat later as Oude Werf sou bekendstaan. Later is die ou kerk sonder sitplekke opgerig en moes elke aanbidder sy of haar eie stoel saambring. Die hoeksteen van die teenwoordige klipkerk is op 11 Julie 1879 deur ds. Morgan gelê. Die teksvers op die steen is Jesaja 28:16: "So sê die Here my God: Ek gaan in Sion 'n klip neersit, 'n uitgesoekte klip, 'n hoekklip wat fondament aan fondament sal sluit. Wie op My vertrou, hoef nie te vlug nie" (1983-vertaling). Nog in daardie jaar is ds. Morgan na Bloemfontein beroep en twee jaar sou die gemeente vakant bly tot die 28-jarige ds. Andries L. Albertyn, van die NG gemeente Steynsburg in die Noordoos-Kaap, die dertiende beroep aanvaar wat die kerkraad uitgebring het. Hy het die gemeente 23 jaar lank tot aan sy dood op 6 Mei 1906 getrou bedien. In 1893 is die gemeente Zastron onder ds. Albertyn se leiding afgestig. Dit was ook in 'n ander opsig vir Rouxville 'n belangrike jaar, want nadat die dorp 20 jaar lank dorpsbestuur gehad het, het hy in 1893 'n munisipaliteit gekry het met J.C. Chase as burgemeester.

Tydens die donker dae van die Anglo-Boereoorlog toe al die bewoners van Rouxville deur lord Roberts in Aliwal-Noord se konsentrasiekamp geplaas en die dorp 'n spookdorp geword het, het ds. Albertyn die kommando as veldprediker na die slagveld gevolg nadat die burgers met die uitbreek van die Tweede Vryheidsoorlog in 1899 onder genl. J.H. Olivier opgeroep is om op kommando te gaan. Ná die oorlog is op Rouxville onder sy leiding 'n Christelike Nasionale skool as protes teen die onderdrukking van die inwoners se taal en volksbestaan opgerig. Dit het die fondament van die onderwys in die Vrystaat geword wat aan die eise van die volk en Kerk beantwoord het.

Agt maande ná ds. Albertyn se heengaan is ds. H.S.M. Botha bevestig en hy het die gemeente meer as 36 jaar deur die mees kritieke tyd in die Vrystaat se geskiedenis gestuur. Hy aanvaar sy emeritaat op 31 Augustus 1943, waarna ds. C.J. Perold, van Rossville, die beroep hierheen aanvaar. Hy word op 3 Februarie 1950 opgevolg deur ds. G.N.P. Cloete van die NG gemeente Keetmanshoop in Suidwes-Afrika.

Enkele leraars

• Charles Morgan, 1873 - 1882
• Andries Adrian Louw Albertyn, 1884 - 3 Mei 1906 (oorlede in die amp)
• Harold Sydney Muskett Botha, 1907 - 1943 (emeriteer)
• Cornelis Johannes Perold, 1944 – 1948
• Gert Nicolaas Petrus Cloete, 1950 - 1952
• Pierre Rossouw, 1952 - 1958
• Heinrich Franz Heyman, 1958 - 1961
• Hendrik Jonathan van Niekerk, 1965 – 1970
• Barend Jacobus Cronjé, 1976 - 29 Augustus 1982 (emeriteer)

Lidmaattal

Jaartal	Dooplidmate	Belydende lidmate
1916	1539	1405
1933	1076	1421
1952	576	955
1973	253	577
1985	253	484
1994	226	399
2013	87	343
2013	112	244

Die Gereformeerde Kerk het nooit 'n gemeente op Rouxville gehad nie, maar wel in 1863 een op Bethulie gestig en in 1916 een op Zastron. Laasgenoemde het in 1998 net 12 belydende en vyf dooplidmate oorgehad en in 2002 onderskeidelik 16 en vyf, maar nietemin is die gemeente in 2004 ontbind. Sedertdien ressorteer Rouxville se Gereformeerdes saam met dié van Zastron onder die Gereformeerde kerk Aliwal-Noord aan die oorkant van die Oranjerivier in die Oos-Kaap.

Bronne

• Albertyn, W. (red.). 1978. Amptelike Suid-Afrikaanse munisipale jaarboek. Pretoria: S.A. Vereniging van Munisipale Werknemers (nie-Politiek).
• Brown, dr. E. 1973. Gemeentelike geskiedskrywing van die Afrikaanse kerke van gereformeerde belydenis - 'n kompilasie en kerk-historiese oorsig. Durban: Drakensbergpers.
• Dreyer, eerw. Andries. 1927. Kerksouwenier van Middelburg, K.P. Kaapstad: Die Standard Press, Beperk.
• Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
• Nienaber, P.J. 1963. Suid-Afrikaanse pleknaamwoordeboek, deel 1. Kaapstad, Johannesburg: Suid-Afrikaanse Boeksentrum.
• Olivier, ds. P.L., 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
• Potgieter, D.J. (ed.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).

Eksterne skakels

• Waar liefde oorwin het^{[dooie skakel]}, Volksblad, 14 September 2013. URL besoek op 14 September 2013.