Gebeurtenisse wat tot die Eerste Wêreldoorlog gelei het

Die gebeurtenisse wat tot die Eerste Wêreldoorlog gelei het verwys na voorvalle in Europa en elders wat gedurige wrywing tussen die verskillende Europese state veroorsaak het en eindelik op ’n wêreldoorlog in 1914 uitgeloop het. Dit word ook nou verbind met die verloop van gebeure in die Balkanstate ná die Frans-Pruisiese Oorlog. Dit was as gevolg van gebeurtenisse in die Nabye-Ooste dat Duitsland en Rusland mettertyd vervreemd geraak het en dat Rusland en Oostenryk as vyande teenoor mekaar te staan gekom het.

Nasionale aspirasies in die Balkanstate

Brittanje en Frankryk het saam met Turkye teen Rusland kant gekies in die Krimoorlog om te verhinder dat die swak Turkse ryk verbrokkel. Destyds het Turkye oor die hele Balkanskiereiland tot so ver noord as die Donou geheers. Die vorstedomme Moldawië en Walachye aan die mond van dié rivier het ook onder Turkse beheer gestaan. Die regering van die Turkse sultan was egter korrup en hy was swak. Die Christene wat in dié gebiede gewoon het, wou die Turkse juk afwerp en onafhanklik word. Dié ideaal is reeds in 1830 deur die Grieke verwesenlik. Die Slawiese volke, soos die Serwiërs, Bulgare, Bosniërs en Montenegryne, het soortgelyke politieke aspirasies gekoester, en die provinsie Moldawië en Walachye eweneens. Dit was hierdie uiting van nasionaliteitsbewussyn wat die Balkanlande in 'n voortdurende toestand van onrus gehou het en dit die kruitvat van Europa gemaak het.

Kragtens die bepalinge van die Vrede van Parys sou Moldawië en Walachye aan die einde van die Krimoorlog (1856) 'n nasionale regering onafhanklik van Turkye gekry het. Hierdie twee vorstedomme wou egter verenig en algehele onafhanklikheid verkry, en hul vereniging is ten spyte van teenstand van Turkye, Oostenryk en Brittanje teweeggebring, toe die nasionale vergaderings van albei gebiede dieselfde prins gekies het. Die nuwe staat is Roemenië genoem en die kroon is aan prins Karel, 'n bloedverwant van Willem I, aangebied wat dus 'n natuurlike geneentheid jeens Duitsland gekoester het, wat ook in die Balkanstate belang gestel het.

Ook op 'n ander manier het die voorwaardes van die verdrag nie die gewenste uitwerking gehad nie. Daar is bepaal dat nóg Rusland nóg Turkye oorlogskepe in die Swartsee sou hou. Ná die nederlaag van Frankryk in die Frans-Pruisiese oorlog het Rusland die geleentheid benut om hierdie bepalinge van die vorige verdrag te ignoreer en het hy 'n begin gemaak met die versterking van Sebastopol en die heropbou van sy vloot in die Swartsee, 'n stap waarteen Brittanje slegs protes kon aanteken.

Rusland en die Balkanstate

Benewens sy ou ambisie om sy invloed suidwaarts in die Balkanskiereiland uit te brei en veral Konstantinopel in besit te kry, het Rusland ook uit hoofde van sy godsdiens (die Oosters-Ortodokse Kerk) groot belangstelling begin toon in 'n groeiende beweging onder die Slawiese volke – die doel van die pan-Slawiese beweging was om nouer aansluiting tussen al die Slawiese volke in die Balkan teweeg te bring en onafhanklikheid te verwerf. Die bedrywighede van Russiese agente in gebiede soos Serwië, Bulgarye en Montenegro het baie Serwiërs en Kroate in die Turkse en Oostenrykse ryke onthuts, en Oostenryk meer in die aangeleenthede van die Balkan laat belangstel. Die eintlike aanvang van vyandelikhede is veroorsaak deur 'n opstand in die provinsies Bosnië en Herzegowina in 1875, wat hoofsaaklik deur Serwiërs bewoon is. Die moeilikheid het ontstaan deur die strawwe en onbillike behandeling wat die Christene in hierdie gebied van die Turke moes verduur. In die volgende jaar het Bulgarye ook in opstand gekom uit meegevoel met Bosnië.

Omdat die sultan van Turkye onder die indruk was dat hy die ondersteuning van Brittanje gehad het, het hy nie ag geslaan op die eise vir hervorming in die ontevrede gebiede wat Oostenryk met die goedkeuring van Rusland, Duitsland en die steun van Frankryk en Italië aan hom gestel het nie. Groot gruweldade is deur die gewone Turkse troepe sowel as bendes troepe teen die Bulgare gepleeg, en baie duisende is vermoor. Sulke optrede het die gemoedere in die hele Europa hoog laat loop. In Engeland het Gladstone die volk beweeg om sy anti-Russiese vooroordeel te laat vaar en geëis dat die Turke "sak en pak uit die provinsies wat hulle verwoes en ontheilig het", verwyder word.

Na 'n mislukte opstand deur Serwië en Montenegro en 'n vrugtelose konferensie in Konstantinopel, het tsaar Aleksander II in 1877 oorlog teen die sultan verklaar. Die Turke het die volgende jaar oorgegee, maar nie voordat hulle die Russe verskeie nederlae toegedien het nie. Die Russiese opmars na Konstantinopel het Disraeli (lord Beaconsfield), wat sterk pro-Turks was, verontrus en hy het die Britse vloot na die Dardanelle gestuur. Oostenryk het geëis dat 'n wapenstilstand onderteken word. Die Russe het geswig en toe aan die Turke hulle voorwaardes gestel.

Met die verdrag van San Stefano (1878) is 'n nuwe staat, Bulgarye, gestig wat van die Donou tot die Egeïese See gestrek het. Dit het beteken dat die Turkse ryk feitlik uitgewis is.

Die Kongres van Berlyn

Engeland, sowel as Oostenryk, was verontrus oor wat Rusland in die Balkan vermag het en het geëis dat ’n konferensie gehou word om die verdrag te bespreek. Nadat hierdie twee moondhede oorlogsvoorbereidings begin tref het, het Rusland toegestem en die Kongres van Berlyn is in Julie 1878 byeengeroep onder die voorsitterskap van Bismarck, "die eerlike makelaar”, wat beweer het dat hy slegs ’n vriendskaplike reëling wou teweegbring sonder om enige voordeel vir Duitsland te soek.

In werklikheid het hy die vernaamste beslissing reeds gereël voordat die kongres byeengekom het. Daar is ooreengekom dat Bulgarye ’n onafhanklike staat sou wees, maar skatpligtig aan Turkye, en hul grondgebied sou verklein word. Bosnië en Herzegowina is as afsonderlike provinsies onder Oostenrykse bestuur geplaas, hoewel hulle nie deel van Oostenryk sou wees nie. Serwië, Montenegro en Roemenië het onafhanklike state gebly. Rusland het Bessarabië verkry en sodoende sy gebied langs die Swartsee uitgebrei. Aan Engeland is die eiland Siprus toegeken. Só is elf van die sewentien miljoen Christene van die Turkse regering bevry.

Alhoewel die Britse ministers triomfantlik van die konferensie na Engeland teruggekeer het, het dit daarna geblyk dat geen blywende skikking deur die kongres verkry is nie. Die inkorting van Bulgarye se grondgebied het tot ’n oorlog tussen hom en Serwië gelei en daartoe bygedra dat die Balkanlande gedurig in ’n staat van onrus gebly het. Enersyds het Engeland gestrewe om die Turkse ryk se voortbestaan te verseker deur die Russiese eise te beveg, maar Turkye was aan die agteruitgaan, "’n siek man", en niks kon die verbrokkeling van die ryk keer nie. Andersyds is die Oostenrykse politieke belange in die Balkan uitgebrei, en die ontevredenheid van Serwië en Montenegro daarmee sou uiteindelik een van die hoofredes vir die Eerste Wêreldoorlog in 1914 wees. Die belangrikste gevolg van die Berlynse Kongres was die uitwerking wat dit op die Europese bondgenootskappe gehad het.

Bismarck en die Europese alliansies

Reeds vanaf die einde van die Frans-Pruisiese oorlog en die anneksasie van Elsas-Lotaringe het Bismarck Frankryk gevrees. Hy het geglo dat dit lank sou duur voordat dié land van sy nederlaag kon herstel, maar dit het geblyk dat hy hom vergis het.

Frankryk het sy oorlogskadevergoeding binne twee jaar afbetaal. Toe Frankryk sy leër begin uitbrei, het dit byna tot ’n oorlog met Duitsland in 1875 gelei; maar die tydige tussenkoms van die Russiese tsaar en koningin Victoria het dit voorkom. Bismarck se strewe was nou om alliansies op te bou ten einde te verhoed dat Frankryk bondgenote kry. Hy het self geskryf: "Solank as wat Frankryk geen bondgenote het nie, is hy nie ’n gevaar vir Duitsland nie."

Reeds in 1872 het die Duitse kanselier daarin geslaag om die stigting van die Driekeiserverbond te bewerkstellig. Dit was 'n vae verstandhouding tussen die keisers van Duitsland, Oostenryk en Rusland dat hulle sou saamstaan om die vrede te bewaar en die groei van sosialisme en republikeinsgesindheid teen te staan. Op die Kongres van Berlyn in 1878 het dit egter duidelik geblyk dat 'n verwydering tussen Duitsland en Rusland ingetree het, en dat Oostenrykse en Russiese belange in die Balkan tot 'n botsing sou lei. Bismarck het besluit om Oostenryk te ondersteun, aangesien dit Engeland, wat anti-Russies was, sou vervreem. Terselfdertyd sou dit daartoe bydra om Duitsland groter beheer in Suidoos-Europa te gee. In 1879 is die Tweevoudige Verbond tussen Duitsland en Oostenryk gesluit. Dit was 'n suiwer defensiewe verbond wat vir wedersydse steun voorsiening gemaak het ingeval enigeen van die twee lande deur Rusland aangeval sou word, en waardeur elkeen onderneem het om neutraal te bly indien een van hulle deur Frankryk aangeval sou word.

Bismarck wou ook Italië in die Verbond insluit ten einde te voorkom dat hy 'n bondgenoot van Frankryk word. Italië was alreeds bedug vir die strewe van die klerikale party in Frankryk om die Pous se staatkundige mag in Rome te herstel. Die kanselier het probeer om die kloof tussen die twee lande wyer te maak deur Frankryk in die geheim aan te moedig om Tunis te bekom, ’n optrede wat hom in botsing met Italië sou bring. In 1881 het Frankryk Tunis beset en in die daaropvolgende jaar het Italië, omdat sy uitbreidingsplanne in Noord-Afrika daardeur gedwarsboom is, by Duitsland en Oostenryk aangesluit in die Drievoudige Verbond.

Volgens hierdie verbond sou Italië hulp ontvang van die twee ander moondhede indien hy deur Frankryk aangeval word. Hierdie verbond is van tyd tot tyd hernu, en het tot die aanvang van die Eerste Wêreldoorlog geduur.

Bismarck en Rusland

Bismarck was egter nie tevrede met hierdie defensiewe verbond tussen die twee moondhede nie, want hy wou enige bondgenootskap tussen Frankryk en Rusland verhoed. Tsaar Aleksander III, wat die troon in 1881 bestyg het, was Frankryk nie goedgesind nie aangesien hy republikeinsgesindheid verafsku het. Hy was ook bereid om met Duitsland versoen te raak. Die kanselier is dus in staat gestel om een van sy grootste diplomatieke prestasies te behaal. In 1881 is volgens die beroemde Herversekeringsverdrag, waardeur die vorige Driekeiserverbond feitlik herleef het, ooreengekom dat Duitsland, Rusland en Oostenryk neutraal sou bly indien een van hulle in ’n oorlog met ’n ander moondheid betrokke raak. Dit was natuurlik nie alleen van toepassing op Frankryk nie, maar ook op Turkye. Die verdrag is in 1884 hernu. Deur hierdie verbonde het Bismarck dus 'n besonder gunstige posisie vir Duitsland in Europa verkry. Net hy was egter in staat om sulke botsende bondgenootskappe aan die gang te hou. Toe Wilhelm II na die afdanking van Bismarck in 1890 die oppergesag in Duitsland aanvaar het, het die kanselier se ingewikkelde stelsel van bondgenootskappe in duie gestort.

Die Tweeledige Verbond

Die Duitse keiser was nie bereid om die verdrag met Rusland te hernu nie, maar het sy volle steun aan die Oostenrykse verbond toegesê. Rusland was nou in Europa geïsoleer, aangesien die Drievoudige Verbond hernu is en dit gelyk het asof Engeland hierdie moondhede goedgesind was. Die onmiddellike gevolg was 'n toenadering tussen Rusland en Frankryk, al was hul politieke instellinge so geheel en al verskillend. Na heelwat onderhandelinge het Rusland en Frankryk 'n Tweevoudige Verbond aangegaan, maar dit is nie voor 1895 bekend gemaak nie. Op hierdie manier is Europa in twee gewapende kampe verdeel. Aan die een kant was Duitsland, Oostenryk en Italië en aan die ander Rusland en Frankryk.

Die Stryd om grondgebied in Afrika

Na 1870 het beide Brittanje en Frankryk 'n gespartel begin om grondgebied in Afrika te verkry deur die besetting van Egipte. Die grondoorsaak van die strewe van die Groot Moondhede na die verkryging van oorsese grondgebied was om hul nasionale prestige te verhoog. Eers was Brittanje en Frankryk albei in Egipte geïnteresseerd, en in 1879 het hulle gesamentlik beheer oor die geldsake van die khedive (prins) aanvaar. Later het Frankryk, wat ontsteld was oor die toetrede van Italië tot die Drievoudige Verbond ná die besetting van Tunisië, egter sy steun aan Brittanje in Egipte onttrek. Daarná het Brittanje verder alleen opgetree. Die uitbreiding van Britse beheer langs die Nyl tot so ver as die Soedan het wrywing met Frankryk gedurende die daaropvolgende twintig jaar veroorsaak.

Na 1880 is Midde-Afrika met rasse skredes oopgestel as gevolg van die ontdekkingswerk wat in die eerste helfte van die 19de eeu onderneem is. Stanley se ontdekkingswerk in die Kongo-bekken het intense belangstelling opgewek by Leopold II van België, wat 'n Internasionale Afrikagenootskap vir die ontwikkeling van die Kongo-gebied gestig het.

Duitse kolonies

Bismarck het selfs tot 1883 nie belang gestel in die verkryging van koloniale besittings vir Duitsland nie. Hy het besef dat 'n koloniale beleid 'n gevaar vir die land kon word, aangesien kolonies deur ’n sterk vloot beskerm moet word. Die aanbou van so ’n vloot, het hy geglo, sou Duitsland in botsing met Brittanje bring, wat destyds die sterkste seemoondheid was. Dit sou beteken dat Frankryk nie meer geïsoleer sou wees nie.

Van 1884 af was hy egter genoodsaak om sy koloniale beleid te verander. In 1882 is ’n Duitse Koloniale Genootskap deur ’n aantal handelaars gestig. Die vereniging wou hê Duitsland moes op dieselfde manier as Brittanje, Frankryk en België kolonies in Afrika verkry. Die kanselier moes uiteindelik toegee aan die eise van so ’n invloedryke deel van die volk, wie se politieke ondersteuning hy wou verkry. Buitendien was hy genoodsaak om ’n koloniale beleid te aanvaar in sy soeke na oorsese afsetgebiede vir Duitse goedere. Bismarck het egter, voordat hy enige koloniale onderneming aangepak het, verseker dat Duitsland se posisie in Europa veilig was. Die Drievoudige Verbond is aangegaan, Frankryk se aandag is deur aangeleenthede in Tunisië in beslag geneem, en Brittanje het probleme in Egipte gehad. Rusland was besig om sy belange in Midde-Asië te bevorder.

Een van die gebiede in Afrika wat Duitsland bekom het, is Angra Pequena (Suidwes-Afrika). Dit is verkry deur die optrede van ’n handelaar, Lüderitz, onder bevel van Bismarck. Togoland en Kameroen is verkry deur dr. Nachtigal, wat deur Bismarck uitgestuur is, terwyl dr. Karl Peters Duits-Oos-Afrika gestig het.

Die Duitse Koloniale Genootskap het sy belangstelling nie tot Afrika beperk nie. Dele van Nieu-Guinee is deur die optrede van dr. Nachtigal in besit geneem (1884–1885) terwyl die Bismarckargipel ook beset is. Brittanje, Frankryk en die Verenigde State was verder besig om beheer oor eilande in die Stille Oseaan te verkry. Dit was op uitnodiging van Bismarck dat die Europese state in Berlyn byeengekom het (1884) om reëls op te stel vir die verkryging van gebied en die afbakening van ’n invloedsfeer. Op hierdie wyse kon koloniale mededinging beheer word en ’n algemene Europese oorlog voorkom word.

Willem II en die Duitse Vloot

Terwyl Bismarck bereid was om kolonies aan te skaf, het hy konsekwent ’n versigtige beleid gevolg en verder vriendskaplike betrekkinge met Brittanje gehandhaaf. Toe Willem II egter in 1890 die regering in sy eie hande geneem het, het hy ’n kragtiger koloniale beleid gevolg. Hy wou hê Duitsland moes ’n belangriker rol in wêreldaangeleenthede speel, en daarom het hy die verkryging van meer koloniale gebied voorgestaan, asook die bou van ’n sterk vloot om Duitse belange te beskerm. Hierdie beleid was die oorsaak van gedurige wrywing met Brittanje. Aanvanklik het hy egter probeer om vriendskaplike betrekkinge met Frankryk en Rusland te handhaaf, en ook ’n goedgesinde houding teenoor Brittanje aangeneem. As blyke van hierdie vriendskap het die Britse regering Helgoland in 1890 aan Duitsland toegestaan nadat laasgenoemde die Britse aansprake op sekere dele van Afrika, soos Njassaland en Somaliland, erken het. Die verkryging van Helgoland het dit moontlik gemaak om die Kiel-kanaal te bou, wat in 1895 vir die skeepvaart oopgestel is, en wat noodsaaklik was indien Duitsland 'n sterk seemoondheid wou word.

Brittanje geïsoleer

Kort hierna is die eerste tekens van vervreemding tussen Duitsland en Brittanje waargeneem. Toe die Jameson-inval in Transvaal in 1896 misluk, het die keiser 'n telegram van gelukwensing aan president Paul Kruger gestuur wat tot 'n taamlik vyandige gevoel in Engeland gelei het. Hierdie gevoel is later nog verder gedurende die Anglo-Boereoorlog versterk, toe dit duidelik word dat Duitsland met die Boere gesimpatiseer het. Die pogings van Joseph Chamberlain om 'n verbond tussen Engeland en Duitsland te bewerkstellig, is deur die keiser verwerp, hoewel hy self 'n vriendskaplike houding teenoor Engeland aangeneem het.

Terselfdertyd het Engeland in sy betrekkinge met die Europese moondhede 'n kritieke periode beleef. Die Russiese vordering in China het hom verontrus. Nadat die goeie vloothawe van Kiaotsjou in die Sjantoeng-provinsie 99 jaar lank aan Duitsland verpag is, het Rusland Port Arthur beset sonder teenkanting van Frankryk of Duitsland. Brittanje het egter teen die stap protes aangeteken. Nietemin, om die magsewewig in die Verre-Ooste te bewaar, het Engeland by wyse van vergoeding Wei-hai-Wei ingepalm, terwyl Frankryk op Kwangtsjou beslag gelê het. Daarna is oorlog tussen Engeland en Frankryk weens wrywing in Egipte ook nouliks voorkom. Kitchener is in 1896 aangestel om die Soedan onder Britse beheer te bring. Hy het die kalief se troepe by Omdoerman verslaan en Khartoem binnegetrek. Die Franse, wat begerig was om hulle besittings van Wes-Afrika tot aan die Rooisee uit te brei, het Marchand met 'n klein afdeling Franse troepe van die Kongo uitgestuur, en Fasjoda is beset. Kitchener en Marchand het mekaar by Fasjoda ontmoet. Na 'n tydperk van delikate onderhandelinge tussen Londen en Parys is die Franse mag teruggetrek en oorlog ternouernood voorkom.

Aangesien Engeland vyandig deur Duitsland, Rusland en Frankryk bejeën is en die herhaalde pogings van die Britse minister Chamberlain om 'n verbond met Duitsland aan te gaan, misluk het, is die Britse buitelandse beleid heeltemal gewysig. In plaas van met sy geïsoleerde posisie voort te gaan, het Engeland gepoog om ’n verbond met een van die groot moondhede aan te gaan ten einde die magsewewig in die Ooste te bewaar, wat deur die toenemende Russiese invloed bedreig is. Om hierdie rede is in 1902 'n verbond met Japan aangegaan, waardeur elkeen onderneem het om neutraal te bly indien die ander in 'n oorlog met 'n derde land betrokke sou raak. Daarbenewens, as een van hulle deur twee moondhede aangeval sou word, sou die ander bondgenoot hom te hulp snel.

Brittanje van Duitsland vervreem

Die jaar 1902 was 'n keerpunt in die Europese geskiedenis. Engeland het Japan se bondgenoot geword en was besig om van Duitsland verwyder te raak. Die nuwe koning, Edward VII, wat koningin Victoria in 1901 opgevolg het, het nie van sy neef, die Duitse keiser, gehou nie en was beslis Fransgesind. Buitendien was Frankryk deur die optrede van sy nuwe minister van buitelandse sake, Delcassé, besig om die isolasie van Duitsland te probeer bewerkstellig, en hy het ’n geheime ooreenkoms met Italië aangegaan waarvolgens Italië neutraal sou bly indien Frankryk in ’n oorlog betrokke sou raak.

Die Britse regering is al hoe meer verontrus deur die toenemende invloed van Duitsland oor die Turkse ryk. Nie alleen was die Duitse handelsbelange in Turkye aan die uitbrei nie, maar die keiser was besig om voort te gaan met ’n grootse onderneming vir die aanbou van ’n spoorweg van Berlyn tot Bagdad, en selfs verder tot by ’n voorgestelde vlootbasis aan die Persiese Golf. Die keiser het self Turkye besoek. By geleentheid van sy tweede besoek aan Damaskus het hy die sultan en al die miljoene Moslems onder hom plegtig verseker dat hulle "gerus kon wees dat die Duitse keiser te alle tye hul vriend sou wees". Die aanbou van die spoorweg sou die Duitse militêre en handelsbeheer oor die Balkan en Turkye versterk, maar tegelykertyd ’n ernstige gevaar vir die Franse en Britse belange in Egipte en Indië wees. ’n Voorstel van Engeland dat die spoorweg onder internasionale beheer geplaas word, is deur Duitsland geïgnoreer.

Dit was egter die vrees vir die vergroting van die Duitse vloot ná die tweede Vloot-wet van 1900 wat Engeland en Frankryk laat saamstaan het. Die keiser het Alfred von Tirpitz, ’n sterk voorstander van vlootuitbreiding, as minister van marine aangestel, en ’n Duitse Vlootbond het aangedring op die bespoediging van ’n vlootbouprogram wat in 1898 begin is. Brittanje het dit as ’n direkte uitdaging van sy seemag beskou. Tot dusver het hy daarop gereken dat sy vloot sterker was as ’n kombinasie van die twee sterkste moondhede se vlote. As Duitsland spoedig so ’n sterk vloot sou hê, sou Brittanje in gevaar wees. In een van sy toesprake het die keiser inderdaad gesê "die mag op see moet in ons hande oorgaan".

Die Entente Cordiale, 1904

Nadat Edward VII Parys besoek het en die Franse president ’n soortgelyke welwillendheidsbesoek aan Londen afgelê het, het die Britse sekretaris van buitelandse sake, lord Lansdowne, en die Franse minister Delcassé ’n Anglo-Franse ooreenkoms bekend as die Entente Cordiale in 1904 aangegaan. Frankryk het Engeland se belange in Egipte erken, terwyl Engeland in ruil in die geheim Frankryk se besondere belang in die gebied erken het. Oor die uitstaande geskille in Newfoundland, Wes-Afrika en Siam is ook tot ’n vergelyk gekom. Hoewel hierdie ooreenkoms of entente nie ’n verbond was nie, het dit tog beteken dat die twee lande mekaar goedgesind geword het. Kort hierna het 'n krisis in Marokko ontstaan waardeur die waarde van die Anglo-Franse ooreenkoms deeglik op die proef gestel is.

Die Konferensie van Algeciras, 1906

Verskeie Europese moondhede het in Marokko belanggestel, maar Frankryk in die besonder ter wille van vrede in sy aangrensende gebied, Algerië. Marokko was ook belangrik vanweë sy waardevolle ystererts. Toe dit bekend word dat dit Frankryk se strewe is om sy beheer oor die Noord-Afrikaanse gebied uit te brei, het Duitsland onmiddellik agterdogtig geraak en beweer dat Duitse handelsbelange geraak sou word. Die keiser het skielik Tangier besoek, die sultan van Marokko as 'n onafhanklike heerser erken en verklaar dat Duitsland die sultan teen Franse aggressie sou beskerm.

Frankryk het protes teen hierdie optrede aangeteken, maar Duitsland het daarop aangedring dat sake rakende Marokko op 'n algemene Europese konferensie beslis word. Frankryk kon in hierdie stadium nie op Russiese steun teen Duitsland reken nie, aangesien dié moondheid 'n vernederende neerlaag teen Japan gely het. Nietemin was daar groot gevaar dat oorlog sou ontstaan. Omdat Delcassé nie die steun van die Franse kabinet gehad het nie, het hy bedank, en 'n konferensie is in Januarie 1906 in Algeciras gehou. Daar is ooreengekom dat Marokko sy onafhanklikheid sou behou, maar dat die land vir die handelsverkeer van alle lande oopgestel sou bly.

Deur hierdie voorval het dit gelyk asof Duitsland 'n diplomatieke oorwinning behaal het en Frankryk gedwing het om toe te gee. In werklikheid het die hele voorval daartoe bygedra dat die bande tussen Frankryk en Engeland hegter maak. Sir Edward Grey, die Britse sekretaris van buitelandse sake en verteenwoordiger van die nuwe Liberale regering wat in Brittanje aan die bewind gekom het, het Frankryk op die konferensie voortdurend ondersteun.

Toenadering tot Rusland

Bowendien is die weg berei vir vriendskapliker betrekkinge tussen Brittanje en Rusland as in die verlede. Gedurende die Russies-Japanse oorlog het Brittanje hom aan Japan se kant geskaar. Op een tydstip het dit selfs moontlik gelyk dat oorlog tussen die twee lande sou uitbreek toe die Russiese Oosseevloot op pad na die Ooste op 'n Britse vissersboot gevuur het onder die wanindruk dat dit 'n Japannese duikboot was. Die saak is egter geskik toe Rusland om verskoning gevra en skadevergoeding betaal het.

Die neerlaag wat die Japannese die Russe toegedien het, het 'n diepgaande uitwerking op die Europese politieke aangeleenthede gehad, aangesien die geloof in Rusland se onoorwinlikheid verpletter was. Toe, in 1906, is 'n derde Duitse Vlootwet aangeneem waardeur voorsiening gemaak is vir die bou van nog oorlogskepe. Brittanje wou nou tot 'n definitiewe verstandhouding met Rusland kom. Dit was moeilik om samewerking met 'n land te verkry waar enige demokratiese beweging onder die volk genadeloos deur sy outokratiese regeerders onderdruk is. Teen 1906 het dit gelyk of 'n poging aangewend is om 'n meer konstitusionele regeringsvorm in te stel toe 'n "doema" of volksraad byeengeroep is. Hierdeur is die Liberale regering in Engeland in staat gestel om 'n reeks onderhandelinge aan te knoop ten einde uitstaande geskille met Rusland te besleg.

Die Drievoudige Entente, 1907

'n Drievoudige Entente tussen Brittanje, Frankryk en Rusland het dus in 1907 tot stand gekom. Omtrent Persië, waar Britse en Russiese belange in die verlede gebots het, is ooreengekom dat Russiese invloed tot die noordelike deel en Britse tot die suidelike beperk sou wees, terwyl 'n neutrale bufferstreek die twee sou skei. Verder het Rusland afgesien van sy aktiewe belangstelling in Afganistan op die Indiese grens, en altwee volke sou Tibet onaangeraak laat.

Europa was nou eindelik in twee afgesonderde kampe verdeel wat direk teenoor mekaar gestaan het. Aan die een kant was Duitsland en Oostenryk-Hongarye, met Italië, wat weens sy tradisie van vriendskaplike betrekkinge met Brittanje, as 'n ietwat twyfelagtige lid van die Drievoudige Verbond beskou kon word. Aan die ander kant was Frankryk, Rusland en Brittanje, wat die Drievoudige Entente uitgemaak het.

Die uitbreiding van bewapening

Aangesien die verskillende volke bevrees was dat 'n algemene oorlog sou ontstaan, is enorme bedrae bestee aan bewapening beide op land en ter see. Frankryk wou steeds wraak neem vir die verlies van Elsas-Lotaringe, en ná die behandeling wat hy in 1905 met betrekking tot Marokko ontvang het, het hy wat landsverdediging betref 'n algehele militêre reorganisasie onderneem.

Duitsland het beweer hy vrees die insluiting deur die vyandige moondhede. Rusland wou 'n sterk leer en vloot opbou ten einde sy beheer in die Nabye-Ooste te versterk. Soos reeds genoem, het Duitsland verskeie vlootwette aangeneem om sy vlootbouprogram te bespoedig. Die Duitsers wou in staat wees om die Britse vloot ter see uit te daag. Onder hierdie dreigende gevaar het die Britse regering reusebedrae begin bestee aan sy vlootuitbreiding. 'n Nuwe tipe slagskip, die Dreadnought, is gebou wat swaar gepantser was en bewapen was met grofgeskut van groot kaliber. Die Duitsers het soortgelyke skepe gebou en die Kielkanaal verdiep.

Verder is met Frankryk ooreengekom dat die hoofmag van die Britse vloot in die Noordsee sou saamtrek, terwyl die Franse hulle vloot in die Middellandse See beskikbaar sou stel. Uitgebreide militêre voorbereiding is ook deur die verskillende moondhede getref. Duitsland, Frankryk en Rusland het hulle leërs in so 'n mate uitgebrei dat eersgenoemde twee lande teen 1914 uit meer as 800 000 man bestaan het, terwyl Rusland meer as een en ’n kwart miljoen gehad het.

Die konferensies in Den Haag

Daar moet egter nie veronderstel word dat die Europese volke juis begerig was om 'n oorlog te begin nie. Die gees van nasionalisme, wat gedurende die 19de eeu stadigaan toegeneem het, het elke volk aangespoor om sy eie belange te beskerm, maar ’n algemene oorlog was nie noodwendig onvermydelik nie. Die bewapeningsuitgawes, wat ’n groot inkomstebron slegs vir 'n sekere tipe nyweraar was, was 'n swaar las vir die volke om te dra. Ten einde die internasionale spanning en die bewapeningslaste te verlig, het tsaar Nikolaas II die Europese moondhede uitgenooi na ’n voorgestelde konferensie in Den Haag. Die verteenwoordigers van 26 lande het in l899 byeengekom, maar dit het geblyk dat geen eensgesindheid met betrekking tot die afskaling van bewapening verkry kon word nie. 'n Permanente geregshof waar enige volk geskille vir arbitrasie kon voorlê, is in die lewe geroep. Hierdie stelsel van arbitrasie was nie iets nuuts nie, aangesien dit menigmaal gedurende die 19de eeu gebruik is. Daar kon egter nie verwag word dat dit ’n oorlog sou voorkom nie, want politieke geskille sou nie voor die hof gelê kon word nie. Op ’n tweede konferensie in 1907 in Den Haag is ’n poging aangewend om die idee van arbitrasie uit te brei, maar wat ontwapening betref, is niks gedoen nie. Op hierdie konferensie het dit reeds geblyk dat oorlog tussen Brittanje en Duitsland moontlik was. Nietemin, in 1912 nog toe voorbereidings vir die oorlog gemaak is, is ’n poging aangewend om ’n verstandhouding tussen die twee volke te bewerkstellig.

Die krisis in Marokko, 1911

Europa was teen hierdie tyd reeds op die rand van oorlog. Daar was verskeie gevaarpunte wat maklik tot ’n algemene uitbarsting kon lei. Hiervan was een in Noord-Afrika, waar Franse en Duitse belange gebots het, en ’n ander in die Balkan, waar Oostenryk en Rusland teenoor mekaar gestaan het.

Op die konferensie in Algerciras is besluit dat Frankryk toegelaat sou word om in die Marokkaanse hawens die polisie te beheer. Hy wou Marokko agter annekseer. Toe die sultan in 1911 ’n oproep om hulp doen, is ’n klein Franse mag na Fez, die hoofstad van Marokko, gestuur. Hierdie stap sou Frankryk in ’n langdurige stryd dompel om orde in die gebied te herstel.

Die voorval het skielik van internasionale belang geword toe Duitsland ’n klein kanonneerboot, die Panther, en later ’n kruiser na Agadir, ’n hawe in Marokko, stuur. Die rede wat aangevoer is, was die noodsaaklikheid om Duitse belange in daardie geweste te beskerm, maar in werklikheid was dit ’n kragtige protes teen die toenemende Franse politieke beheer oor die sultan. Op hierdie kritieke oomblik het Brittanje Frankryk openlik ondersteun. Hy het die vestiging van ’n sterk Duitse vlootbasis in Marokko gevrees. Lloyd George het in ’n openbare toespraak, waarin hy die sienswyse van die Britse regering uiteengesit het, selfs gedreig met oorlog teen Duitsland. Met die oog op sulke teenstand en ook vanweë die druk wat deur sy eie handelaars en nyweraars uitgeoefen is, het Duitsland, wat destyds onvoorbereid vir oorlog was, teruggetrek. ’n Franse protektoraat oor Marokko is erken, terwyl Duitsland ’n deel van die Franse Kongo as vergoeding gekry het.

Die toestand in die Balkan

Dit was egter te wyte aan die vinnige verslegting van internasionale betrekkinge oor die Balkanvraagstuk dat die begin van die oorlog verhaas is. Die toestande in die Balkanlande was besonder ingewikkeld, aangesien die Turkse ryk aan die verbrokkel was. Die verskillende klein staatjies was uiters jaloers op mekaar, en reeds het verskeie Europese moondhede in die Balkan belang gestel.

Oostenryk, wat as lid van die Drievoudige Verbond deur Duitsland ondersteun is, het sedert die Berlynse Kongres die beheer gehad oor Bosnië en Herzegowina met hul Serwiese bevolking van ’n miljoen. Oor Roemenië het ’n prins van die Huis van Hohenzollern regeer, die keiser se suster Sofia was koningin van Griekeland, en Bulgarye het ’n Duitse prins as vors gehad. Duitsland het inderdaad heelwat invloed in die Balkan uitgeoefen, en die Duitse reorganisasie van die Turkse leër het in 1897 tot ’n Turkse oorwinning oor die Grieke gelei. Daar was egter een staat wat hom verset het teen Oostenrykse uitbreiding in die Balkan – dit was Serwië, wat deur Rusland ondersteun is. Die Serwiërs het hulself beskou as kampvegters van die Suid-Slawe (Joego-Slawië), van wie baie binne die grense van Hongarye gewoon het.

In 1908 het ’n rewolusie met verreikende gevolge in die Turkse ryk ontstaan. Die Jong Turke-party, wat bestaan het uit verligte lede van die jonger geslag wie se strewe dit was om Turkye te hervorm deur Westerse instellings in te voer en so die algehele verbrokkeling van die ryk te voorkom, het die sultan gedwing om ’n konstitusionele regeringsvorm toe te staan. Toe die sultan hom teensit en ’n teenrewolusie wou begin, is hy deur die Jonge Turke afgesit en hulle het sy broer sultan gemaak.

Duitse en Oostenrykse intervensie

Terwyl die Turke se aandag deur hierdie binnelandse twiste in beslag geneem is, het die ander volke nie versuim on hul kans waar te neem nie. Die prins van Bulgarye het hom onafhanklik van Turkye verklaar en die titel tsaar aanvaar. Onmiddellik daarna het die Oostenrykse keiser Bosnië en Herzegowina geannekseer. Omdat Serwië geglo het dat sy planne om ’n groter Serwië te stig hierdeur verydel is, het hy verontwaardig daarteen protes aangeteken en ’n oproep op Rusland om hulp gedoen. Rusland was egter te verswak deur die stryd teen Japan om op te tree. Op hierdie tydstip het Duitsland ook ingegryp. Die keiser het aangekondig dat as die Oostenrykse keiser, "sy deurlugtige bondgenoot", in ’n oorlog betrokke raak, " 'n ridder in blink wapenrusting" hom aan sy sy sou bevind. Hierdie gebeurtenisse was ’n voorbode van die ernstige botsing wat in die toekoms tussen die Groot Moondhede oor die Balkan sou plaasvind; want al het Oostenryk en Duitsland die oorwinning behaal, was Rusland en Serwië ontevrede en verbitter deur die neerlaag.

Intussen het Italië, wat nie Abessinië kon verower nie, in 'n oorlog teen Turkye betrokke geraak en Tripoli geannekseer.

Die Balkan-oorloë, 1912

Daarna het verdere probleme in die Balkan ontstaan. Serwië, Montenegro, Griekeland en Bulgarye het 'n verbond gesluit om Masedonië en Albanië onder hulle te verdeel. In Oktober 1912 is Turkye die stryd aangesê. Tot groot verbasing in Europa het hierdie vier Balkanstate binne die eerste drie maande van die oorlog die Turke met sukses afgeweer. Die Bulgare het Adrianopel beleër en Konstantinopel bedreig, terwyl die Grieke en Serwiërs Masedonië binnegeval het. In hierdie stadium het die Moondhede tussenbei getree, daar Oostenryk verontrus is deur die gedagte dat Serwië Albanië kon verkry.

'n Vredeskonferensie is in Londen gehou, waar daar ooreengekom is dat Griekeland vir Kreta, Saloniki en Suid-Masedonië sou kry. Serwië sou Noord- en Sentraal-Masedonië bekom, waarvan die grootste deel van die bevolking uit Bulgarye bestaan het, en aan die Bulgarye is Thracië en ’n deel van die Egeïese kus toegeken.

Bulgarye was ontevrede met hierdie reëling en het, op aanhitsing van Oostenryk, in Junie 1913 vir Serwië, Griekeland en Montenegro aangeval. Roemenië het ook tot die oorlog toegetree. Hierdie Tweede Balkanoorlog het groot verontrusting in Europa veroorsaak. Bulgarye is geheel en al verslaan, en moes volgens die Verdrag van Boekarest afstand doen van die grootste grondgebied wat aan die einde van die eerste oorlog aan hom toegestaan is. Roemenië het deel van Dobroedsja verkry. Turkye het Adrianopel teruggekry sowel as deel van Thracië, terwyl Serwië en Griekeland Masedonië tussen hulle verdeel het, en Montenegro ’n klein deel van Albanië bekom het.

Oostenryk en Serwië

Die Tweede Balkanoorlog het dus ’n ernstige toestand geskep. Oostenryk het nou met ’n Serwië te doen gehad waarvan die gebied verdubbel is en wat in ’n toenemende mate vyandiggesind geword het. Buitendien het Oostenryk en trouens die hele Europa besef dat, indien hy Serwië aanval, Rusland vanweë sy pan-Slawiese gevoel betrokke sou raak. Dit sou beteken dat Duitsland hom aan die kant van Oostenryk sou skaar. Daarby sou Duitsland nie vir Rusland aanval voordat hy eers met Frankryk in die weste afgereken het nie. Ten einde dit so spoedig moontlik te doen, sou Duitsland genoodsaak word om oor Belgiese gebied op te ruk. Aangesien Brittanje Belgiese onafhanklikheid gewaarborg het, sou Brittanje in die stryd betrokke raak.

Die aanvang van die Eerste Wêreldoorlog, (1914)

Eindelik het die voorval plaasgevind wat die hele Europa in oorlog sou dompel. Die Oostenrykse kroonprins, aartshertog Frans Ferdinand, is in 1914 in Sarajewo, die hoofstad van Bosnië en Herzegowina, deur ’n Serwiese sluipmoordenaar om die lewe gebring. Nadat onderhandelinge ’n maand voortgeduur het, het Oostenryk vir Serwië van medepligtigheid beskuldig en op 23 Julie ’n ultimatum aan Serwië gerig wat binne 48 uur aanvaar moes word. Die Serwiese regering was bereid om aan sommige eise te voldoen, maar het die ander verwerp. Op 28 Julie het Oostenryk oorlog teen Serwië verklaar.

Die Duitse keiser het ’n beroep op Rusland gedoen om nie in die oorlog tussen die twee moondhede in te meng nie, maar die tsaar het Russiese troepe op die Oostenrykse en Duitse grens gemobiliseer. Duitsland het onmiddellik ’n ultimatum aan Rusland gestuur dat Rusland dit moes staak. Toe geen antwoord ontvang is nie, het Duitsland op 1 Augustus oorlog teen Rusland verklaar. Duitsland het toe geëis dat Frankryk neutraal bly, maar laasgenoemde het ook sy troepe begin mobiliseer. Toe het Duitsland op 3 Augustus teen Frankryk oorlog verklaar.

Die Britse kabinet was verdeeld oor die vraag of Brittanje aan die oorlog moes deelneem of nie. Die Franse het egter hul hoofvlootmag in die Middellandse See saamgetrek, en volgens die ooreenkoms het dit beteken dat Brittanje die beheer van die Noordsee moes oorneem. Toe België deur Duitsland binnegeval word om die Franse leërs gou te verslaan en eersgenoemde ’n oproep om hulp doen, het die Britse kabinet ’n ultimatum aan Duitsland gestel dat België se neutraliteit eerbiedig moes word. Buitendien kon Brittanje nie die aanwesigheid van so ’n sterk vyandelike vlootmag naby sy kus toelaat nie. Die Duitse opmars is egter voortgesit, en op 4 Augustus het Brittanje oorlog teen Duitsland verklaar.

Die oorlog brei uit

So het die oorlog begin wat vier jaar lank sou duur. Sowel wat omvang as verwoesting betref, het dit enigiets oortref wat die wêreld tot dusver beleef het. Nie alleen was die groot nasionale leërs betrokke nie, maar ook die burgerlike bevolking. Daar word geskat dat sowat agt miljoen lewens net op die slagvelde ingeboet is, terwyl meer as vier maal soveel gewond is. Die syfers wat die koste van die oorlog aandui, was astronomies. Miljoene ponde is daagliks deur elkeen van die oorlogvoerendes uitgegee, en die staatskuld het verbysterende hoogtes bereik. In Brittanje, byvoorbeeld, het dit van 708 miljoen pond tot 7 500 miljoen pond gestyg.

Duitsland moes aanvalle van beide die ooste en die weste die hoof bied, maar hy was goed voorbereid en het verwag dat die oorlog gou sou oor wees. Sy leër het uit meer as vier miljoen man bestaan. Die Duitse plan was om Frankryk 'n verpletterende slag toe te dien, voordat die Russe op volle sterkte kon aanval. Toe die Duitsers deur België opruk, het die Franse leër wat deur 'n klein Britse troepemag bygestaan is, teruggeval, en in Parys bedreig. In die Slag van die Marne in September 1914 is die aanvallende leër na 'n geweldige vierdaagse slag gestuit. Hierdie veldslag was die mees beslissende slag van die oorlog en het Parys gered. Parallelle loopgraafstellings is al langs die gevegsfront van Switserland tot by die Noordsee gevorm. Die Franse en die Engelse het hoë verwagtings van Rusland gekoester. Aanvanklik het die Russe deur Oos-Pruise opgeruk en Oostenryk bedreig. Maar in Augustus 1914 het generaal Hindenburg die Russe beslissend by Tannenberg verslaan. Meer manne het in hierdie geveg gesneuwel as in enige ander in die geskiedenis van die wêreld. Nieteenstaande hierdie neerlaag het die Russe met hul aanvalle teen die swakker Oostenryk-Hongarye volhard.

Intussen het die Europese stryd in 'n wêreldoorlog ontwikkel. Die volke in die Britse Volkebond het aan die kant van die Geallieerdes tot die stryd toegetree en die Duitse kolonies verower. Japan het ook teen Duitsland oorlog verklaar en die vyand se besittings in China in besit geneem. Turkye, wat sterk deur Duitsland beïnvloed is, het by die Sentrale Moondhede aangesluit. Dit het beteken dat Rusland byna heeltemal van sy bondgenote afgesny is.

Teen 1915 het Rusland 'n ernstige tekort aan krygsvoorrade ondervind, en hy was ook nie op nywerheidsgebied ver genoeg ontwikkel om aan die vereistes van moderne oorlogvoering te voldoen nie. Dit was dus noodsaaklik vir die Geallieerdes om sy voorrade aan te vul. Winston Churchill, wat destyds hoof van die vloot was, was ten gunste van 'n plan om met geweld deur die Dardanelle te dring en Konstantinopel te verower. In Maart 1915 is 'n gedugte aanval deur die Geallieerde vloot gedoen, maar dit het misluk, grotendeels omdat die aanvanklike sukses nie opgevolg is nie. 'n Onnodig vertraagde landaanval op Gallipoli het misluk nadat meer as honderdduisend man verloor is. Verder na die ooste toe is Mesopotamië deur die Geallieerdes verower.

Nou het Bulgarye aan die kant van die Sentrale Moondhede tot die stryd toegetree, maar Roemenië het by die Geallieerdes aangesluit. In April 1915, toe die Russe begin terugval voor 'n kragtige Duitse en Oostenrykse aanval, het Italië by die Geallieerdes aangesluit. Alhoewel die Italianers geen noemenswaardige oorwinnings behaal het nie, het hulle gehelp om talle Oostenrykse troepemagte die res van die oorlog besig te hou.

Amerika se toetrede tot die oorlog

Gedurende die hele duur van die oorlog het die Britse vloot, bygestaan deur die Franse en later ook die Italianers, 'n effektiewe blokkade van die Europese kus toegepas en troepe na die verskillende gevegsgebiede vervoer. Die vlote van Brittanje en Duitsland het net een maal, aan die einde van Mei 1916, in 'n geveg teen mekaar te staan gekom. Die Slag van Jutland was op daardie tydstip waarskynlik die grootste seeslag in die geskiedenis van die wêreld. Die Britte het 'n groot oorwinning behaal, maar swaar verliese gely. Bowendien was die Duitse slagvloot in staat om na sy basis by Kiel terug te keer.

Die Duitsers het hierop geantwoord deur ’n nuwe aanvalsbeleid. Hulle het gedreig om enige oorlogs- en neutrale skepe wat dit binne die oorlogsgebied wat om die Britse Eilande verklaar is, sonder waarskuwing met duikbote te sink. 'n Ernstige ramp het op 7 Mei 1915 plaasgevind toe die Britse skip Lusitania, wat van New York na Liverpool onderweg was, naby die Ierse kus gekelder is. Onder die groot aantal passasiers wat omgekom het, was daar baie Amerikaanse vroue en kinders. Alhoewel baie Amerikaners op 'n oorlogsverklaring teen Duitsland aangedring het, wou president Wilson die vrede bewaar. Tog het hy Duitsland gewaarsku dat sodanige duikboot-oorlogvoering die toetrede van Amerika tot die oorlog sou meebring.

Duitsland het toe belowe om handelskepe te waarsku. In 'n desperate poging om die oorlog gou tot 'n einde te bring, het die Duitse regering egter in Januarie 1917 bekend gemaak dat hy "onbeperkte" duikbootoorlog sou voer. Dit het beteken dat alle vaartuie binne die oorlogsone gekelder sou word. Daar is ook ontdek dat Duitsland besig was om Meksiko teen die Verenigde State aan te hits. Op 6 April 1917 het die Verenigde State oorlog teen Duitsland verklaar.

Die stryd nader sy einde

Teen hierdie tyd het die toestand vir die Geallieerdes al benard geword. In April dié jaar is altesaam 'n miljoen ton skepe deur Duitse duikbote gekelder, en Engeland se voedselvoorraad was feitlik gedaan. Rusland was ook totaal uitgeput. Die ontevredenheid oor die toestand in dié land was aan die toeneem. Die ontsettende verliese van soldate aan die front was die aanleiding tot die rewolusie van 1917. Die Russe was bereid om vrede te sluit, al sou watter eise ook al gestel word. Deur die Vrede van Brest-Litofsk wat in Maart 1918 onderteken is, het die Russe 'n groot deel van hul gewese ryk verloor, en hulle het hulle toe ook aan die oorlog onttrek.

Intussen was die Amerikaanse oorlogsmasjien al vinnig aan die ontwikkel. Die vloot het help verseker dat troepe en voorrade die oorlogsgebiede bereik. Die duikbootgevaar is so grotendeels verklein. Die Duitse leër, wat van sy bedrywighede aan die oostelike front bevry is, het in 1918 'n aanval onder generaal Ludendorff teen die Geallieerdes in Frankryk voorberei. Die leër is versterk deur allerlei moderne uitvindsels soos swaargeskut, pantsers, vliegtuie en selfs gifgas. Na 'n groot bombardement oor 'n front van meer as 64 km het die Duitse leër met alle mag aangeval. Die eerste tien dae was die kritiekste, want die Duitsers het byna 'n deurbraak gekry. Die Geallieerde magte, versterk deur meer as 'n half miljoen Amerikaanse soldate, het egter onwrikbaar gestaan. Teen Mei 1918 het die aanval reeds sy grootste krag verloor, en teen Julie is 'n Geallieerde teenoffensief onder die opperbevel van maarskalk Foch van stapel gestuur. Die Geallieerde leër was goed toegerus en het van honderde ligte tenks gebruik gemaak. Spoedig was die Geallieerde opmars aan alle fronte aan die gang.

Die Duitse ineenstorting

In Duitsland het die ontevredenheid met die oorlog onder die werkende klasse gegroei. Die land was totaal uitgeput en moeg vir die oorlog. Alhoewel die Sosiaal-Demokratiese Party oorspronklik besluit het om die oorlog te steun, het die arbeidersverteenwoordigers in die Ryksdag in 1916, 'n jaar voordat die Verenigde State in die oorlog gekom het, die oorlogspoging begin dwarsboom. Die Russiese Rewolusie het slegs groter ontevredenheid onder die werkers teen die Duitse regering gewek. In 1918 het ernstige stakings plaasgevind wat met geweld onderdruk moes word.

Die Duitse opperbevel wou die oorlog beëindig voordat die leër heeltemal in duie stort. Op hierdie tydstip (November 1918) het die keiser na Nederland gevlug en is 'n sosialistiese republiek in Berlyn uitgeroep. So het Bismarck se ryk in duie gestort. Duitsland was verplig om ongunstige voorwaardes vir ’n wapenstilstand te aanvaar en die vyandelikhede het op 11 November 1918 om 11:00 geëindig.

Bron

Fowler, C de K. & Smit, G.J.J., Geskiedenis vir die Kaaplandse Senior Sertifikaat en Matriek. Kaapstad: Maskew Miller Beperk. Bladsye 85-101. (Datum onbekend, vermoedelik laat 1950's).