Gordonia

Gordonia is 'n historiese naam vir 'n besonder dunbevolkte landstreek in die noordweste van die provinsie Noord-Kaap van Suid-Afrika. Upington op die suidgrens van die gebied is die vernaamste sentrum. Kenmerkend van die gebied is die skrille kontraste: lowergroen wingerde en lusernlande teenoor rooi sandduine en 'n barre kliplandskap.

Ligging

Gordonia grens aan Namibië en Botswana. Die Oranjerivier loop van oos na wes en die Moloporivier van noord na suid deur die streek en sluit net noord van die Augrabieswaterval by die Oranje aan. Aan die oostekant word dit begrens deur die Lang- en die Korannaberge.

Landskap en klimaat

Die noorde vorm deel van die Kalahari. Dit is 'n plat gebied met verskeie permanente duine wat tot 100 km lank is. Fyn sand is deur die noordwestewinde tot rye duine gevorm wat van noordwes tot suidoos loop. Tussen hierdie rooi tot wit duinrye is die “strate” waarin in die somer effense grasse groei. 'n Bietjie weliger plantegroei kom in die droë rivierbeddings voor. Dit verskaf genoeg voedsel vir die wildsbokke. Besonder opvallend is die wydverspreide kameeldoringbome met hul versamelneste van voëls. Gordonia het altyd baie warm somers en kry 'n karige reënval wat wissel tussen 100 en 150 mm per jaar.

Boerdery

Uitgebreide boerdery word op groot plase bedryf. Hoofsaaklik bestaan die veestapel uit skape (veral karakoele), maar beeste word wel aangetref. Op die Oranjerivier se oewers en eilande van die Boegoebergdam af tot by Augrabies ('n gebied van 280 km lank) vind intensiewe boerdery plaas. Die vernaamste besproeiingsgebiede is Kanoneiland, Keimoes en Kakamas. Lusern, lusernsaad, lemoene, koring, sorghum, grondbone, katoen, sagtevrugte, groentesaad, mielies, peulvrugte (erte, lensies, bone), druiwe, droë vrugte (sultanas, rosyne, perskes) en wyn word gelewer.

Delfstowwe

Gordonia lewer scheeliet, wolfram en pikblende. By Groot-Witpan, Groot-Aarpan, Eensaamheidpan, Filanderspan en verskeie ander panne oos en wes van die R360-pad word sout herwin.

Toerisme

Gordonia het vier natuurreservate. Die Kgalagadi Vredespark lê in Suid-Afrika en Botswana. Die R360-roete gaan van Upington deur die park na die Mata Mata-grenspos op die Namibiese grens. By Askham draai die R31-pad weswaarts na die Rietfontein-grenspos. Vanaf Upington swaai die N10-nasionale pad weswaarts na die Nakop-grenspos naby Ariamsvlei in Namibië.

Noordwes van Kakamas is die Augrabies Nasionale Park. Tussen die Bergenaarspadpas en Padkloofpas in die Langberge is die Witsand-natuurreservaat. Die Spitskop-natuurreservaat is net buite Upington.

Staatkundige indeling

Upington en Pabalello vorm saam die //Khara Hais plaaslike munisipale gebied. Dit maak deel uit van die ZF Mgcawu-distriksmunisipaliteit en beslaan 'n groter gebied as die voormalige distrik Gordonia. Nog vyf ander plaaslike munispale gebiede is deel van hierdie distrik. Dawid Kruiper grens aan die Oorgrenspark. Aan die oostekant van die streek vorm Boitshoko, Ditloung, Olifantshoek en Postmasburg 'n munisipale gebied. Langs die Oranjerivier is die dorpe Kakamas, Keimoes, Kenhardt, Louisvale, Marchand, Raaswater en Riemvasmaak 'n munisipaliteit. In die suidooste is Groblershoop, Grootdrink en Wegdraai saam 'n munispale gebied. Oos van die Langberge en eintlik al in Griekwaland-Wes is Daniëlskuil, Lime Acres en Tlhakalatlou saam 'n munisipale gebied.

Geskiedenis

Tussen 1868 en 1878 was daar oorloë tussen die Khoikhoi-afstammelinge, die Koranna, en die Kaapse owerheid. Die Korannas is verslaan en Korannaland is vernoem na die Kaapse premier sir Gordon Sprigg. In Januarie 1880 is Basterboere van suid van die Oranje op die noordoewer van die rivier geplaas om die grens te beskerm en te keer dat die Korannas hulle weer daar vestig. Later het die Basters verder noordwaarts meer grond in ewigdurende erfpag gekry. Toe was die grense die 28º suiderbreedtelyn, die 21º oosterlengtelyn, die Oranjerivier en die Langberge. Blanke boere is gevestig en die grense van Gordonia het langsamerhand wyer geword. In 1885 het dit deel geword van die nuwe kroonkolonie Brits-Betsjoeanaland wat in 1895 opgegaan het in die Kaapkolonie. Van toe af het Gordonia sterk as 'n aparte streek ontwikkel. Gordonia met 'n area van 53 546 km² was lank die grootste landdrosdistrik en afdelingsraadgebied in die land.

Kiesafdeling

Prominente politici het die kiesafdeling Gordonia (gevorm in 1923) verteenwoordig. J.H. Conradie was van 1924 tot 1929 die Volksraadslid, waarna hy administrateur van die Kaapprovinsie geword het. Sy opvolger was A.P.J. (Adriaan) Fourie van die Verenigde Party wat in Jan Smuts en J.B.M. Hertzog se kabinette van 1933 en 1938 agtereenvolgens minister van arbeid, handel en nywerheid en spoorweë en hawens was. Later jare het dr. S.W. van der Merwe die kiesafdeling verteenwoordig en was adjunkminister en later minister van gesondheid.

Trivia

In Mei 1954 het 15 000 springbokke vanuit die Kalahari die Gordonia-streek ingestroom. Dit was waarskynlik die laaste van die springboktrekke wat eie was aan die 19de eeu.

Sien ook

• Lys van streeksname in Suid-Afrika

Bibliografie

• Bulpin, T.V.: Discovering Southern Africa. Kaapstad: Books of Africa, 1983. ISBN 0-949956-17-1
• Raper, P.E.: Streekname in Suid-Afrika en Suidwes. Kaapstad: Tafelberg vir die R.G.N., 1977. ISBN 0-624-00182-2
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 5. Kaapstad: Nasou, 1972. ISBN 0-625-00321-7