Henriette Grové

Henriette Grové (1922-2009) was ’n Afrikaanse skrywer en dramaturg, wat in beide genres die Hertzogprys en verskeie ander pryse verower. Sy was getroud met die letterkundige A.P. Grové. Sy publiseer van haar populêre fiksie onder die skuilnaam Linda Joubert.

Henriette Grové
Gebore	Hester Henriette Venter 26 September 1922 Potchefstroom-distrik
Sterf	15 Desember 2009 Pretoria
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Alma mater	Potchefstroomse Universiteitskollege
Beroep	Skryfster
Eggenoot	A.P. Grové (1945-2009)

Lewe en werk

Henriette Grové is op 26 September 1922 in die distrik Potchefstroom gebore. Haar moeder is oorspronklik van Duitse afkoms en haar Afrikaanse vader is skoolhoof op Rooipoort, naby Potchefstroom, waar sy haar skoolopleiding begin.

Na haar matrikulasie in 1938 aan die Hoërskool Gimnasium op Potchefstroom studeer sy vanaf 1939 verder aan die destydse Potchefstroomse Universiteitskollege en behaal in 1941 die B.A.-graad met onderskeiding in haar hoofvakke Engels en Afrikaans-Nederlands. As gevolg van hierdie prestasie word die magisterbeurs van die Universiteit van Suid-Afrika aan haar toegeken, maar sy wys dit van die hand.

In 1942 verwerf sy die Universiteitsonderwysdiploma. Sy trou in 1945 met die letterkundige A.P. Grové en uit die huwelik word twee seuns, Niek en Alewyn, en twee dogters, Elsa en Mariet, gebore. In die jare 1949 tot 1959 woon hulle in Pietermaritzburg, waar haar man as dosent in Afrikaans en Nederlands betrokke is by die plaaslike universiteit. In hierdie tyd is sy ’n onderwyseres verbonde aan die Departement van Opvoedkunde en werk sy ook by die Durbanse Afrikaanse tak van die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie (SAUK) saam met mense soos Monica Breed en Philip Grobleraar. Haar eerste verhale word deur Die Huisgenoot, Die Taalgenoot, Die Brandwag en Sarie gebruik. In 1947 begin sy onder die skuilnaam Linda Joubert publiseer, onder meer die gewilde Meulenhof se mense.

In 1957 verskyn Kwartet waar van haar kortverhale saam met M.E.R., Elisabeth Eybers en Ina Rousseau verskyn. In 1966 ontvang sy die Eugène Maraisprys vir al haar dramawerk, en ’n jaar later word sy met die CNA-prys en die WA Hofmeyrprys vir haar kortverhaalbundel, Jaarringe, bekroon. Sy word twee keer met die Hertzogprys bekroon – eers vir drama in 1981 en daarna vir prosa in 1984. Sy word ook beskou as 'n randfiguur van die Sestigers. Sedert Julie 1959 woon sy in Pretoria, waar haar man eers dosent en later professor is aan die plaaslike universiteit.

Haar man is op 25 Februarie 2004 in hulle huis in Lynnwood oorlede. Sy is op 15 Desember 2009 in Pretoria oorlede.

Skryfwerk

Kinderverhale

Hoewel sy reeds as jong kind op laerskool begin skryf, is dit eers na haar troue wat sy hierdie ambag ernstig beoefen. Haar eerste gepubliseerde werk is die kinderboeke Die verlore skoentjie (1948), Die avonture van Bimbo, die sirkusbobbejaan (1948), Bimbo en Prins (1950) en Die lui bytjie (1951), wat sy skryf terwyl haar eie kinders nog klein is. Hierna konsentreer sy op die volwasse mark.

Ontspanningslektuur

Aanvanklik skryf sy vanaf 1947 ontspanningsverhale hoofsaaklik onder die skuilnaam Linda Joubert en publiseer in populêre tydskrifte soos Die Taalgenoot, Die Brandwag, Die Huisgenoot, Naweekpos en Sarie Marais.

Linda Joubert

As Linda Joubert skryf sy ook die romans Meulenhof se mense en Laat lente.

Meulenhof se mense verskyn in 1956 as vervolgverhaal in Sarie Marais voordat dit in boekvorm gepubliseer word. Die verhaal word in nege briewe vertel wat die onderwyseres Annemarie Herbst aan haar vriend skryf en speel aan die begin van die twintigste eeu af op die Bolandse dorpie De Rust, waar Annemarie in 1904 begin skoolhou. Sy loseer by die drie Vermeulen-susters, waar die opstal al is wat van vervloë rykdom oorbly en die susters diep in die skuld is. Die buurman is Malan du Toit en al persoon wat hulle kan help, maar Sarah Vermeulen sal eerder sterf as om sy hulp te vra. Vyftien jaar gelede was hulle twee op die punt om te trou, maar dinge het toe skeef geloop. In elke hoofstuk vertel ’n ander karakter aan Annemarie wat destyds gebeur het, sodat die gebeure soos in ’n legkaart stukkie vir stukkie in plek val. Dit is ’n verhaal van familietrots, persoonlike trots en tradisie wat die oorhand kry oor medemenslikheid en gesonde verstand. Hierdie roman word vir die radio verwerk en as vervolgreeks oor die senders van die destydse Afrikaanse diens uitgesaai, waarna Stephan Bouwer dit na die koms van televisie ook in ’n televisiereeks verwerk en laat beeldsaai.

Die laat lente handel oor die wewenaar Johannes van Brakel wat vir Lina op’t Hoff aanstel as goewernante van sy oorlede vrou se dogter. Die dogter en haar oppasster is baie vyandig teenoor Lina en die plaasbestuurder beskuldig Van Brakel dat hy sy vrou vermoor het. Lina kry deur haar interaksie met verskillende persone antwoorde op die raaisels van wat werklik gebeur het en vind liefde in die proses. Die oorheersende tema is die mag wat die verlede oor die hede uitoefen.

Die bundel kortverhale Roosmaryn en wynruit verskyn ook onder die naam Linda Joubert en bevat sestien kortverhale wat oor die senders van die SAUK uitgesaai is en in Sarie Marais en Die Huisgenoot verskyn het. Die titel verwys na die soet en die suur van die lewe en het ook ’n suggestie van die teenstelling tussen die ware en die valse en die noodsaak om tussen die twee te onderskei. Oorheersend in die bundel is die motief van verlange na die ver plekke, die eksotiese en die uitsonderlike, met die karakters wat eindelik die oplossing in die aanvaarding van die burgerlike bestaan van liefde en familie vind. So het Ou wyn, Ouma Eileen se hangertjie en Hanteer versigtig dieselfde tema van die meisie wat ontevrede is met haar huidige situasie, maar eindelik tot die besef kom dat sy slegs gelukkig kan wees in haar bekende omgewing. Oor die algemeen munt die verhale uit deur die naïewe verteller se gebruik van geestige en ironiese effekte en die aanwending van die volkstaal, kleurryke idioom en besondere beeldspraak. Die draer beskryf die kleinlike bekrompenheid binne ’n kerkraad. Oom Dirk het weens die geld daaraan verbonde koster geword en as ouderling bedank, maar word nou uitgesluit uit die kerkraad se aktiwiteite. Wanneer hy hoor dat die skoenmaker Hermanus ernstig siek is, hoop hy om verlore aansien te herwin deur as draer by Hermanus se begrafnis op te tree. Met hierdie voorneme kom hy in botsing met ouderling Mans. Oom Dirk is eindelik baie teleurgesteld wanneer hy verneem dat Hermanus beter is. In Die grootwiel vind die hoofkarakter die onsekerheid van ’n avontuurlike lewe sonder geroetineerdheid verkieslik bo sy kleinburgerlike bestaan. Die arme Dorie word opgeneem in die versamelbundel Dames 17 onder redaksie van C.J.M. Nienaber, Die musiekles in Op Afrikaanse werf van A. Schwerdtfeger en N.J. Snyman, Die draer in Mosaïek onder redaksie van J.P. Smuts en R. van Rensburg en Die liefde sal steeds seëvier word opgeneem in Johan de Jager se versamelbundel Allegaartjie.

Kortverhale en vertellings

Mettertyd begin Henriette Grové egter konsentreer op ernstiger werk wat tematies meer kompleks is en waarin sy ook eksperimenteer met styl en tegniek. Sy lewer van haar beste werk met die kortverhaal as genre, sommige waarvan in Standpunte gepubliseer word. Haar kortverhaal Die Bethlehemster wat in 1956 in Standpunte verskyn (en later opgeneem word in die versamelbundel Kwartet en haar eie kortverhaalbundel Jaarringe), word deur Elize Botha uitgelig as een van die werke wat die begin van die vernuwing in die Afrikaanse prosa inleDie verhaal demonstreer hoe problematies konsepte soos reg en verkeerd en waarheid en leuen is. In die verhaal is die kind Lena die verteller, wie se idealisme in botsing kom met die harde werklikheid van die grootmenswêreld. Uit lojaliteit teenoor haar voorbeeldige maar koue moeder strewe sy daarna om in die Sondagskool die gesogte Bethlehemster van waarheid te verwerf. Sy poog om Dina Swart se stories oor die buite-egtelike verhouding van haar vader as leuens te bewys en so aanspraak te maak op die ster. Lena se waarnemings bevestig egter Dina Swart se stories. In haar vader se nuwe huis ondervind sy egter ’n vreugdevolle en warm atmosfeer, in teenstelling met die koue stilte en afsydigheidvan haar moeder se huis. Lena vertel dan ’n leuen aan haar moeder oor toestande in haar vader se huis om nie haar moeder seer te maak nie, maar verbeur so die Bethlehemster, wat Dina nou beskore is. Hierdie kortverhaal is een van vyf van haar wat in die versamelbundel Kwartet opgeneem word, wat ook kortverhale van M.E.R., Ina Rousseau en Elisabeth Eybers bevat.

Van die ander verhale in hierdie bundel (Kwartet) word ook eers elders gepubliseer, soos Die dag van môre in Sarie. Hierdie verhaal skets die kontras tussen die verteller se mense se spaarsin en veroordeling van uitspattigheid en die De Beers se roekelose maar gelukkige leefwyse. Dit beklemtoon die verskil tussen diegene wat onmiddellike lewensgenot prysgee ter wille van toekomstige finansiële gemoedsrus en diegene wat in die hede lewe.

Die swart haan is voorheen in Die Huisgenoot gepubliseer. Hierin is die verteller ’n buitestaander wat op ’n eiland in Maleisië die Botha egpaar, Frederik en Magriet, ontmoet. Magriet sit haar Suid-Afrikaanse leefwyse voort, maar Frederik gaan op in die sinnelike Oosterse manier van doen. Die swart haan met sy gekraai simboliseer vir hom iets van sy vrou se ordelikheid, wat die magiese bekoring en ritmiese swaai van die danseresse versteur, waarna hy die haan doodmaak. Hierdie spanning tussen ’n ordelike lewe en die drang na ’n eksotiese bestaan vorm ook die kern van die verhaal Die ver plekke. Juffrou Truida is van kleins af spaarsamig grootgemaak en om nie finansiële risiko’s te loop nie. So verbeur sy haar kans op geluk. Wanneer sy vir die tweede keer in haar lewe die geleentheid kry om die eentonige reëlmaat van haar bestaan op te hef en die ver plekke te besoek saam met Willem, die spesiale vriend uit haar jeugjare, besluit sy andermaal daarteen. By sy vertrek draai sy die lamp verder af, waarmee sy in werklikheid wil sê dat sy nie kan bekostig om so “luidrugtig” te lewe nie. Tant Nelie se veerpluime is die verhaal van die baie mooi maar selfsugtige Kittie, wat die hartstog in ’n man se hart kon laat opvlam. Sy wou die prys wen vir die beste gereg en maak die voorwaarde vir ’n huwelik met die jong boer Peet Brink dat hy tant Nelie se veerpluimresep vir haar kry. Peet kry toe met behulp van sy vriendin Ursula die resep en op hierdie slinkse wyse word ’n intieme geheim openbaar. Kittie verklaar toe onverskillig haar toestemming om met die boer te trou, maar hy bedank dit omdat hy voel dit wat sy gedoen het, die prys nie werd is nie. Hy haas hom terug na die meer betroubare Ursula en vra haar eerder om te trou. Die verhaal word aan ’n dogtertjie vertel en dit word duidelik dat dit die storie is van haar pa en ma se verhouding. Grové ontvang die W.A. Hofmeyr-prys saam met M.E.R., Elisabeth Eybers en Ina Rousseau vir Kwartet in 1957 en die Havenga-prys word ook aan hierdie bundel toegeken. Hierdie verhale is ’n belangrike toevoeging tot die kortverhaalskat in Afrikaans en sy volg dit op met nog twee kwaliteit kortverhaalbundels, naamlik Jaarringe en Winterreis.

Jaarringe kan beskou word as ’n hoogtepunt in haar oeuvre. Twee van die verhale in Kwartet (Die Bethlehem-ster en Die dag van môre) word weer hierin opgeneem. Die belangrikste motief wat die verhale aanmekaar koppel, is inisiasie in die lewe en ontnugtering daarmee. Deur die verhale in bekende milieus soos die platteland of plaaswêreld te laat afspeel, word die romantiek en illusie daaraan verbonde oopgeskryf, sodat die harde werklikheid deurbreek. Temas wat behandel word sluit in die verlange na ver plekke of ’n beter lewe en baie speel af in ’n landelike omgewing, maar dan nie ’n idilliese een nie. Die skrywer slaag daarin om in ’n sober maar tog treffende styl die verhale op te bou tot ’n katarsis aan die einde. Baie van die verhale word aangebied uit die oogpunt van ’n kind of naïewe verteller, maar behandel dan tog ’n onderwerp wat veel wyer implikasies het as wat die verteller besef. Sodoende word ’n boeiende diskrepansie verkry tussen die beperkte perspektief van die verteller en die wyer perspektief van die ingeligte leser. Hoogtepunte in die bundel is onder andere Liesbeth slaap uit, waar ’n beskermde sensitiewe kind uit ’n gelukkige ouerhuis vir die eerste keer oorslaap en te doen kry met ’n gesin waarin die ouers ontrou is en liefde nie meer bestaan nie. Hierdie ervaring laat haar perspektief op die lewe uitmekaar spat en sy keer as ’n baie treuriger maar wyser mens terug huis toe. Liesbeth is inderdaad ’n uitbeelding van die outsider-figuur, maar as kind. Hierdie verhaal word as drama vir die televisie verwerk. Hennie Aucamp beskou Dood van ’n maagd as miskien die mees virtuose verhaal in Afrikaans, indien nie die beste nie en Elize Botha wei ’n volledige studie aan hierdie verhaal, wat in Standpunte van Augustus 1968 gepubliseer word. Dis ’n verhaal vol Middeleeuse angste en obsessies en beheptheid met sonde. Die oujongnooi Frieda Martyn lê in die hospitaal nadat sy geopereer is vir kanker in die vrouedele. Stuksgewys kom sleuteloomblikke uit haar verlede na haar terug en die begrippe en simbole wen algaande in betekeniswaarde. Sy word gefolter deur haar verlede, veral deur die obsessie dat sy om een of ander rede aandadig is daaraan dat haar skoolmaat haar buite-egtelike kind vermoor het. Haar vrees vir sonde het haar ook ’n afkeer aan die seksuele en byna alle vorms van vreugde gegee. Algaande word haar belewing in die hospitaal ’n verstrengeling van goed en boos met as begeleidende motiewe die voorstelling van die Breë en Smalle Weg, die verskillende soorte musiek wat op die orrel uitgevoer word en die begrippe bloed, pad, vuur, stank en skaap wat deur die hele verhaal sirkuleer. Die aksent val op die teenstrydigheid van dood en lewe. Aan die einde begin die gewas soos ’n fetus weer groei, waardeur haar lewe vernietig word. Die verhaal eindig egter nie volkome uitsigloos nie. Geen dood is moontlik sonder lewe nie en die kringloop duur voort. Die openingsverhaal, Die middelboom, bring die sentrale tema van ontnugtering op aangrypende wyse aan die bod. Hentie Cronjé, ’n groenteboer met net standerd vier, is die ek-verteller. Ou mevrou Greyvenstein bly na haar man se dood en hulle kinderlose huwelik alleen in haar deftige torinkiehuis as laaste van ’n trotse geslag. Al wat gegroei het in daardie huis is drie bome, reeds meer as ’n honderd jaar oud, wat ’n donker muur voor die huis maak. Gaandeweg begin sy hierdie bome sien as die oorsaak van haar aardse ellende en wil sy dit laat afkap, sodat daar weer lig kan wees en daar weer vir haar vrugbaarheid kan wees. Sy kry Hentie om dit te doen en hy begin met die middelste boom (’n falliese simbool wat die steriliteit in mevrou Greyvenstein se lewe simboliseer), wat die ergste ineengestrengel is met die ander. Hy maak nie klaar die eerste dag nie, maar mevrou Greyvenstein hou daardie nag ’n bruilofsfees in die lig van tallose kerse, terwyl sy self uitgetooi is met sluier en valletjiesrok. Wanneer Hentie verskyn, word hy gedwing om die bruidegom te wees, gevolg deur die ou vrou se dood aan beroerte, ’n einde wat reeds effektief deur die verhaal voorberei is. As naïewe verteller is dit duidelik dat Hentie aanvanklik nie alles begryp wat hy waarneem en vertel nie. Kom herwaarts getroues se verteller is die Kersvader by die Cash-en-Carry-basaar se feesvoorstellings. Hierin lei die treffende teenstelling tussen twee vroue eindelik tot vermenging van skyn en werklikheid soos hulle rolle as Eva en Maria (moeder van Christus) gaandeweg werklikheid word. Antjie Crous, wat in haar rol as Eva net met ’n paar vyeblare bedek is, wek die belangstelling van die Josef-karakter, wat deur Jaap vertolk word. Die voorstellings met hulle kommersialisering en uitbuiting van die vroulike liggaam banaliseer die ware verhaal van Kersfees en die geveg aan die einde vernietig alle verdere skyn. As laaste stukkie ironie krap ’n kind uit die puin ’n kartonster en die Christus-pop uit, wat te midde van die verwoesting steeds hoop bied. Venesië agter ’n bruin gordyn (met subtitel Afskeid van ’n jeug) se verteller is die romantiese skooldogter Lida, wat haar gevoelens projekteer op die kunsonderwyseres Juffrou Thea, wie se man ’n buite-egtelike verhouding het. Lida wil haar sover kry om die verhouding met haar bewonderaar voort te sit en Venesië as die stad van haar drome en skilderye te besoek. Juffrou Thea wil dit egter nie doen nie, omdat sy agter die bruin gordyn van haar werkkamer op haar doeke en met haar kunsvoorwerpe ’n eie wêreld opbou wat as ontvlugting en beskerming teen die aanslae van die werklikheid dien. In Gebed om ’n wonderwerk word die wonderwêreld van die Duitse grootmoeder se wit Kersfees deur haar kleindogter herskep as sy lekkers aan die volkies gee en die ysblokkies op die dorstige Karoo-aarde afgooi. Die C.N.A.-prys in 1966 en die W.A. Hofmeyr-prys in 1967 word toegeken aan Jaarringe. Op 7 Mei 1967 berig die Sondagkoerant Die Beeld dat hy gesaghebbend verneem het dat Jaarringe ook met die Hertzogprys bekroon sal word. Die volgende Sondag berig Die Beeld egter dat die lede van die letterkundige kommissie (Elize Botha, Gerrit Dekker en T.T. Cloete) nie met mekaar kon saamstem nie. Elize Botha en T.T. Cloete was glo ten gunste van ’n toekenning aan Grové, maar Gerrit Dekker het nie saamgestem nie, hoewel hy geen ander boek genoem het nie. So gebeur dit dan dat in ’n tyd van fenomenale opbloei in die Afrikaanse prosa en terwyl daar vele werke van gehalte gelewer word, geen toekenning vir prosa gemaak word nie.

Die Republiekfees-prys in 1971 en die Rapportryersprys in 1972 (laasgenoemde vir ’n Afrikaanse publikasie wat gedurende die voorafgaande vyf jaar in ’n bepaalde genre verskyn het) word deur Winterreis verwerf. Hierdie bundel bevat drie vertellings, Haar naam was Hanna, Wie onthou vir Kinna en Winterreis. In hierdie vertellings word die temas reeds goed saamgevat in die oorkoepelende bundeltitel.Die winter word verteenwoordig deur die konnotasies van koue, dood en verganklikheid wat dwarsdeur die verhale loop, terwyl die reis nie net die geografiese reise is wat in Winterreis en Wie onthou vir Kinna onderneem word nie, maar veral die reis na die verlede wat in al die verhale voorkom. Soos dikwels in Grové se verhale speel die verlede dan ook ’n groot rol in die hede en word die gebeure achronologies gestruktureer. Winterreis stel die reis van ’n Duitse grootmoeder na Suid-Afrika en die reis van ’n kleindogter (Anna Amehlia van Staden) terug na haar ouma se geboortewêreld teenoor mekaar, waar veral die dood en die vorms wat dit aanneem, met die lewe en groei gekontrasteer word. So word die sterftes van duisende Duitsers in haar ouma se geboortestad Hofburg tydens die Tweede Wêreldoorlog gekontrasteer met die dood van haar ouma se eersgebore seun, Franz, tydens die Anglo-Boereoorlog. In Wie onthou vir Kinna weet Dirk Lotter se ma en herinner sy hom ook gedurig daaraan dat sy besig is om te sterwe. Die jong meisie Kinna kom sy siek ma oppas en sy is die simbool van lewe en lewenslus, maar Kinna sterf dan ironies genoeg van inflammasie in die somer. Dirk word ’n chemikus in ’n anorganiese laboratorium waarin hy tyd ophef deur nuwe chemiese verbindinge wat nie bederf of vergaan nie. Na baie jare gaan Dirk op soek na Kinna en hy herontdek haar in ’n plaat kosmos, simbool van kleur en lewe. Ten spyte daarvan dat sy dood is, herontdek hy haar in die terugvind van hoe sy hom laat voel het en weet hy dat sy nie vir hom ooit werklik dood sal wees nie. In Haar naam was Hanna bly die herinnering van ’n jongmeisie wat haarself opgehang het vir Alethea regdeur haar lewe by. Op ’n stadium oorweeg sy ook selfmoord, maar ’n minnaar help haar om die lewe en liefde te ontdek. Dis egter eers na die dood van ’n ou dame in ’n ouetehuis dat Alethea besef dat die aanloop tot selfmoord minder belangrik is as die feit dat die dood vir ewig is en dit open ’n perspektief waardeur sy deur die dood die lewe meer waardeer.

Saam met die novelle Die kêrel van die Pêrel word die kortverhale Douw en Fransiena en Affaire de coeur gebundel. Douw en Fransiena verskyn reeds in 1967 in Standpunte en word ook opgeneem in A.P. Grové se bundel Hoogtepunte in die Afrikaanse verhaalkuns. Dit vertel die verhaal van ’n middeljarige vrou wat na etlike jare van getroude lewe haar man verlaat en na haar pa en stiefma op die plaas gaan. Hier vind sy ou liefdesbriewe in ’n speelposbus naby die plaasskool waar sy skool gegaan het. Die briewe is deur die kreupel oujongnooi en voormalige onderwyseres van die skool aan ’n onbekende man geskryf. Fransiena besef dan dat liefde kosbaar is en mense sin vir die lewe gee en sy is baie meer bevoorreg as die oujongnooi omdat sy fisies uiting kan gee aan haar liefde. So kan sy dit regkry om haar man met al sy foute te aanvaar. Affaire de coeur is ’n vernuftige en geestige variasie op die tradisionele liefdesdriehoek. Gerharda Buitenweg ly aan gedurige galaanvalle en verban haar man Salmon uit die dubbelbed. Salmon kom later agter dat Gerharda die pyn ervaar as seksuele vervulling.

Henriette Grové se kortverhale en sketse word in verskeie versamelbundels opgeneem, onder meer in Sewe sondes, nee meer en Vuurslag, beide onder redaksie van Hennie Aucamp, Moderne Afrikaanse verhaalkuns van F.E.J. Malherbe, Kort keur van Abraham H. de Vries, Stad en stedelig, ’n versamelbundel met sketse en vertellings oor wêreldstede, en Vertellers 1 en 2 van Merwe Scholtz. Sy publiseer haar kortverhale ook in tydskrifte soos Standpunte en Tydskrif vir Letterkunde. Sy skryf ook essayistiese werk, wat in verskillende radioreekse uitgesaai word. Hierdie werk word egter nie apart gepubliseer nie en sluit die reeks Briewe aan Mariet in. Elise Botha neem die stuk ’n Brief aan Mariet op in haar versamelbundel Afrikaanse essayiste. Hierdie brief word geskryf deur Fransien, ’n denkbeeldige skrywer, wat verhoed dat die persoonlikheid van die skrywer in die stuk ontbloot word. Eerder het ons hier te doen met ’n baie fyn oorgang vanaf beskrywing na besinning en word die brief afgesluit met ’n houding of waarheid wat deur die brief vorm aangeneem het.

Romans en novelles

Die kêrel van die Pêrel bevat die novelle met die gelyknamige titel en twee kortverhale, Affaire de coeur en Douw en Fransiena. Die novelle Die kêrel van die Pêrel (met alternatiewe titel Anatomie van ’n leuenaar) draai rondom die spanning wat daar heers tussen die waarheid en die leuen, veral waar ’n mens moet leer om die verskriklikheid van die waarheid en werklikheid te kan hanteer en verteerbaar te maak. Die kêrel van die titel is G.T. Jordaan, gladdebek kunsmisagent, met die twee maal geskorste medikus Stefaans Brink en die owerspelige ma van ’n sterwende kind, Elwiena Basson, as die ander hoofkarakters. Elwiena het in haar jeug met G.T. ’n verhouding gehad, wat sy versukkelde vrou en sy kind se agterlikheid met leuens bedek het. In later jare behandel Stefaans Elwiena se sterwende kind en het sy ook met hom ’n verhouding. Die kontras tussen die verhoudings word uitgebeeld en die illusies en werklikhede in albei. Die karakters se lotgevalle is egter slegs agtergrond vir die indringende soeke na die aard van waarheid. Dit is duidelik dat die werklikheid nie ontken kan word nie en in die oë gekyk moet word. Die paradoks is egter dat G.T. se leuens eindelik die belangrikste “waarheid” blyk te wees, omdat hierdie droomwêreld ’n beskutting bied teen die wrede werklikheid en nodig is om die lewe leefbaar te maak. Interessant is die verteltegniek wat gereeld gebruik word in hierdie novelle, waar die afloop van ’n gebeurtenis eers gegee word en daarna die gebeure wat aanleiding gegee het daartoe, soms uit verskillende gesigspunte. Hierdeur verskuif die klem vanaf die gebeure na die betekenis van die gebeure. Die Hertzogprys vir prosa word in 1984 toegeken aan Die kêrel van die Pêrel en sy verower met hierdie bundel ook die C.N.A.-prys in 1983 en die W.A. Hofmeyr-prys in 1984. Hierdie boek is ook op die kortlys vir die toekenning van die Louis Luyt-prys in 1984.

In die kamer was ’n kas is ’n roman waarin drie onverwante verhale saamgevleg word in ’n geheel rondom die tema van menselyding, sodat die vraag oor die sin van hierdie lyding en hoe om dit te hanteer sentraal staan in die roman. Die karakters leef in drie verskillende tye op verskillende plekke, maar ondervind almal die impak van owerspel of bloedskande, aborsie en gewelddadige dood. Deur verskuiwing van perspektiewe verkry die skrywer hier ’n besondere effek en belig só die misdade van die vaders en die effek daarvan uit ’n ongewone hoek. Petrus van Deventer vertrek in die jare voor die Groot Trek na die binneland van Suid-Afrika, waar die gesin en veral die moeder groot ontberings moet deurmaak. Petrus ontwikkel ’n obsessie daarmee om gevestig te wees met ’n plek van sy eie, sodat hy trou met ’n vrou wat ’n plaas besit, al het hy haar glad nie lief nie. Die arme vrou weet vir die res van haar lewe dat haar man haar nie liefhet nie. Die tweede verhaal speel af rondom die eeuwending na die twintigste eeu. Die middeljarige Marta Koorts raak betrokke in ’n buite-egtelike verhouding en deur onbesonne keuses dompel sy haar gesin in ongeluk.  Die derde verhaal speel af in die laaste helfte van die twintigste eeu, met Charlotte le Roux as hoofkarakter. Hier is twee vroue slagoffers van die pyn van huweliksontrou, waarteen materiële welvaart hulle nie kan beskerm nie. Die verskil in die tydsperiode waarin die gebeure afspeel maak dit duidelik dat ontwikkeling en vooruitgang op tegnologiese en materiële gebied en die magdom nuwe geleenthede wat dit bring, geen beskerming teen menslike lyding is nie, wat universeel bestaan in alle tye. Die C.N.A.-prys word ’n derde keer in 1990 aan haar toegeken, hierdie keer vir In die kamer was ’n kas.

Dramas

Ook op die gebied van die drama lewer Henriette Grové belangrike werk. Tussen 1943 en 1945 skryf sy haar eerste toneelstuk, Na honderd jaar, wat opgevoer word en ook opgeneem word in die Woord en Daad-reeks van die A.P.B.-Komitee vir Skoolboeke. Hierin word lede van die Voortrekkerbeweging uitgebeeld wat in 1944 besoek aflê op die grensplaas van Oom Koos en Tant Liesbet. Haar eerste radiodrama, Soos gras is sy dae, word in 1949 met ’n tweede prys in ’n landwye hoorspelkompetisie bekroon en uitgesaai. Sy skryf verskeie ander ongepubliseerde radiostukke, soos Demus en die goggas, Die masker en die reeks Briewe aan Mariet. Haar ongepubliseerde drama Die bokamer word in 1960 deur Volksteater in die Aula in Pretoria opgevoer. Die bedlêende grootmoeder Susara van Biljon oefen vanuit haar bokamer groot invloed uit op haar mense, sonder dat sy self ooit in die voorkamer verskyn. Hierdie invloed skep die neerdrukkende toonaard van die stuk, waarin haar mense onder gedurige spanning verkeer en die familie dan ook deur waansin geteister word. Die eenbedryf oor die Afrikaanswording van die Universiteit van Pretoria, Vyftig-vyftig of One horse one rabbit, word opgeneem in die geleentheidsbundel Vyftig 1932–1982: Afrikaanswording.

Die goeie jaar is aanvanklik vir die radio geskryf, maar is ook geskik vir opvoering as verhoogstuk. Hierdie drama ondersoek die tema van hoe die verlede ’n mag oor die hede verkry en die kwessie van erfsonde. Die handeling speel af op ’n grensplaas tussen die Vrystaat en Basoetoland in 1887. Tobias Davel verlei vir Gert Buitendacht tot ’n misdaad (’n onwettige handelstransaksie met die Basoeto’s) wat tot Gert se dood lei, terwyl Tobias skotvry daarvan afkom. Hierna word die Buitendachts deur die gemeenskap gebrandmerk, terwyl die Davels gesiene mense is. Die drama werk dan met die teenstelling tussen persepsie van die gemeenskap en die realiteit. Tobias se skuldgevoel lei tot asma-aanvalle en laat hom vyftien jaar later byna ’n invalide. Hy sou graag sy skuld wou erken, maar sy vrou Debora kom uit ’n berugte huis met reputasie vir misdadigheid (onwettige dranksmokkelary) en sy sal alles doen om te verhoed dat daardie reputasie weer oor haar en haar familie se koppe hang. Deur haar huwelik is sy in die geleentheid gestel om die verwaarloosde erfplaas opnuut op te bou en die verband is ná vyftien jaar se harde werk afbetaal. Die effektiewe teenstelling van lig en donker in die drama word simbolies en letterlik ontgin, met die seun Hannes wat byvoorbeeld ’n obsessionele vrees het vir die donker en al hoe meer van sy verstand af raak. Die dogter Martina probeer om weg te breek van die benouende strukture van die familie deur ’n verhouding aan te knoop met Thys Buitendacht, wie se familie ’n veel meer ontspanne lewenstyl het. Hierdie verhouding oorskry egter die benouende perke wat op die familie rus, want Debora het inderdaad ’n klipmuur tussen die Davels en die Buitendachts laat oprig. Eindelik is die Buitendachts egter veel beter daaraan toe as die Davels. Aan die einde van die stuk sterf Tobias wanneer Hannes hom uit vrees vir die duisternis verwurg. So word Tobias slagoffer maar ook soenoffer en deur sy dood word die verlede dan afgelê. Die goeie jaar word ingelei wanneer dit bekend raak dat Martina Thys se kind verwag en Debora ook die klipmuur tussen die families laat afbreek.

Die glasdeur, eweneens as radiodrama geskryf, laat drie oujongnooiens in omstreeks die veertigerjare van die twintigste eeu op ’n afgeleë plaas in die Kaap naby die Vrystaatse grens weer die onvervulde drome van hulle jeug herleef. Dit is veral die spanning tussen droom en werklikheid wat in hierdie radiodrama goed uitgewerk word. Tydens die Anglo-Boereoorlog soek ’n gewonde seun (Gustav Lindeman) skuiling by hulle en hulle verpleeg hom in die buitekamer. Sy besoek verander hulle lewens. Elkeen koester persoonlike drome oor hom as ’n sielsmaat en projekteer hulle verlangens en gevoelens op hom. Hulle interpreteer hom dan na aanleiding van hulle eie begeertes, soos gesuggereer deur die verskillende kleure van die glasdeur waardeur hulle verkies om die buitewêreld waar te neem. Suster Dorothea gee voorkeur aan die gedempte blou skemerlig en glo dat Gustav kunssinnig is met ’n primêre belangstelling in die fyner dinge van die lewe; haar suster Drieka neem die lewe deur die geel ruite waar en glo dat hy ’n man van dade en uithaler perderuiter is wat gemaak is vir aksie en die buitelewe en hulle niggie Willemien, met haar voorkeur vir die rooi glas, glo dat hy op soek is na ’n vrou wie se hande regstaan vir kinders grootmaak, die huis aan die kant hou en koskook. Gustav beswyk egter na sowat ’n week aan sy wonde. Hulle begrawe hom op die plaas en saam met hom begrawe hulle ook hulle drome. Veertig jaar later kry hulle kennis van die voorgenome langdurige besoek vir gesondheidsredes van ’n jong familielid, Christiaan.  Sy besoek laat die oujongnooiens se drome en hulle jaloerse interaksie herleef. Christiaan lyk vir elkeen baie na Gustav en hulle projekteer nou hulle persepsies en gevoelens op hom. Christiaan kan die emosionele manipulasie later nie meer hanteer nie en slaan eindelik die glasdeur van die kamer stukkend. Deur die lig wat inkom kan die vroue hulleself en die situasie duidelik sien en met die glas breek hulle drome ook in skerwe.

In die bundel radiodramas Halte 49 en twee monoloë gaan die titelstuk oor die drome van fabriekswerkers wat sukkel om kop bo water te hou en die teenstelling van hierdie drome met die werklikheid. Die handeling speel geheel en al binne ’n bus af. Waar meeste passasiers na oppervlakkige genot uitsien (’n dansparty, uiteet of geld om lewensbenodigdhede te kan koop) is daar twee karakters met dieper verlangens. Hulle word slegs aangedui as Hy en Sy, om hulle gebrek aan identiteit in die gemeenskap te suggereer. Sy het met haar karige broodgeld tamatiepruime gekoop omdat hulle so ’n mooi glans het en hy dink terug aan sy ouma se spens, waar eetgoed volop was. Vir ’n kort rukkie verbeel hulle dat hulle die sleurlewe gesamentlik kan ontvlug, maar dan moet sy by Halte 49 afklim en die droom is verby, verder gesimboliseer deurdat die tamatiepruime stukkend val op die grond. Die monoloog Vrou en spieël behandel ’n snobistiese vrou (Bernice) se selfsugtige en oppervlakkige leefstyl. Sy voel dat haar man besig is om van haar te vervreem en wil hom deur die gebruik van skoonheidsmiddele probeer behou, terwyl dit duidelik is dat dit haar gebrek aan belangstelling in hom en sy werk met kinders is wat die verwydering veroorsaak. In die monoloog Die ou vrou en die dood besin ’n ou vrou aan die einde van haar lewe oor wat belangrik was. Vroeg in haar lewe moes sy twee kinders aan die dood afstaan, maar het later kinders wat wel groot word. Die middeljarige kinders wat haar nou besoek, het sy as’t ware as kinders verloor. Die enigste kinders wat hare gebly het, is die twee wat vroeg dood is, want hulle leef in haar herinneringe. Wanneer sy ware insig ontwikkel, kan sy na al die jare die dood aanvaar.

Die onwillige weduwee (met die subtitel Of Sybrandus Saliger) is ’n ligte maar knap geskrewe komedie. Die hoofkarakter is die weduwee Margaretha van der Bank wie se oorlede man Sybrandus se testament bepaal dat indien sy hertrou of sterwe, die hele boedel na die Staat gaan. Hoewel sy steeds mooi en aantreklik is, wil niemand haar as vrou neem sonder haar geld nie. Sy en haar familie se doen en late word dus bepaal deur die testament. Sy word slegs van hierdie vloek verlos wanneer sy die bebrilde professor Prosema ontmoet wat haar om haarself bemin. Hy neem haar uit vrye keuse as vrou en sonder enige belangstelling in haar geld en raak daarmee ook van sy eie eindelose abstraksies ontslae. Die komedie blink uit in sy knap dialoog en kwinkslae, maar bevat steeds meer diepte as die normale komedie. Hierdie stuk is ’n satire op valse waardes in die samelewing en menslike gebreke oor die algemeen, soos oordadige preutsheid, grootdoenerigheid, vernaamheid, bemoeisiekheid en veral geldsug en skynheiligheid. Die boodskap is dat elke persoon die reg het om sy eie lewe te ontplooi en geluk te vind deur sonder onderdrukking en inmenging self verantwoordelike besluite te neem. Veral merkbaar is die hantering van die verlede, die hede en die toekoms en die verskillende karakters se ervaring en belewenis daarvan. Sommige is so behep met die verlede en/of die toekoms dat die hede feitlik nie vir hulle bestaan nie. Henriette Grové verwerf die ATKV-prys vir Die onwillige weduwee in 1964 en die Eugène Marais-prys vir haar dramas Die goeie jaar, Die glasdeur, Halte 49 en twee monoloë en Die onwillige weduwee in 1966.

Twee belangrike geleentheidstukke verskyn uit haar pen, naamlik Toe hulle die Vierkleur op Rooigrond gehys het en Ontmoeting by Dwaaldrif. In die Taalfeesjaar van 1975 skryf sy Toe hulle die Vierkleur op Rooigrond gehys het,waarin sy ’n insident in die lewe van die leier van die Genootskap van Regte Afrikaners, ds. S.J. du Toit, uitbeeld.Die drama begin in 1904 terwyl die trein met die stoflike oorskot van president Paul Kruger onderweg na Pretoria by die Paarlse stasie aandoen, waar S.J. du Toit een van die toeskouers is. Momente uit S.J. du Toit se verlede word dan by wyse van terugflitse en gedramatiseerde vertellings herbeleef. Die bindende motief ten grondslag van die uiteenlopende tonele is Du Toit se soeke na die waarheid met betrekking tot sy verhouding teenoor Kruger, sy geloof in die woord as draer van die waarheid en sy oortuigings in verband met ’n verenigde Suid-Afrika. Tydens sy Transvaalse jare as hoof van onderwys in die Republiek is hy verantwoordelik vir die onderhandelings met die wegbreekstaat Stellaland en hys hy in 1884 die Transvaalse vlag oor die land Gosen om so in verset teen Engeland hierdie gebied by Transvaal in te lyf. Dit bring hom in konflik met president Paul Kruger en die konflik is dan tussen die voortvarende idealis met sy visie vir ’n verenigde Suid-Afrika teenoor die staatsman wat ’n meer beperkte maar meer realistiese visie het. Die drama word ’n soeke na die motiewe en persoonlikhede van Du Toit en Kruger en belig die taalstryd sowel as die politieke stryd van die Afrikaner. Die Afrikaanse Taal- en Kultuurbond se Afrikaanse Taalmonumentkomitee ken in 1975 die eerste plek in hulle drama prysvraag toe aan Toe hulle die Vierkleur op Rooigrond gehys het en hierdie drama kry ook die Perskorprys vir 1977.

Vir die Leipoldt-jaar in 1980 skryf sy as opdragstuk vir die SAUK die radiodrama Ontmoeting by Dwaaldrif, waarin ’n verbeelde ontmoeting tussen Leipoldt en Pieter Erbeveld op 22 April 1922 die platform is vir ’n besinning oor die verhouding tussen skrywer en karakter, fiksie en werklikheid en waarheid. Leipoldt ry as skooldokter per motor en word deur Erbeveld voorgekeer, wat hom waarsku teen die onbegaanbare drif (Dwaaldrif), waar Leipoldt dan ook vasval en die gesprek plaasvind. Erbeveld is tweehonderd jaar tevore op 22 April 1722 in Batavia op gruwelike wyse tereggestel weens hoogverraad en Leipoldt was ten tyde van sy dood besig met ’n onvoltooide drama oor hierdie geskiedkundige gebeurtenis. In Leipoldt se verbeelding neem die drama vorm aan met verskillende dramatiese botsings as moontlikhede, elkeen ’n verdigsel of verdraaiing van die waarheid om die dramatiese te pas. Die interaksie is tussen Erbeveld en sy idee van hoe ’n drama oor hom gestalte moet kry, gestel teenoor Leipoldt se konsepte van die drama. Erbeveld versoek dat Leipoldt sy skanddood moet regstel en sy naam aan die vergetelheid moet ontruk, wat lei  tot ’n boeiende debat oor die begrip vryheid en veral die verskil tussen die historiese feitelikheid van die geskiedkundige en die waarheid wat die digter deur sy vers ontdek. Leipoldt beweer dat om die waarheid te bereik, ’n skrywer altyd moet bypraat en byskryf om geglo te word en so as’t ware sy eie waarheid moet skep.  Hierdie radiodrama beweeg dus op verskillende vlakke, waar Erbeveld se geskiedenis nagespeur word en besin word oor sy skuld al dan nie, Leipoldt as figuur en sy persoonlike geskiedenis onder die loep kom, asook die kuns van drama skryf, wat ’n soort literatuurwetenskaplike studie is. Eindelik kom Leipoldt tot die besef dat ’n drama oor Erbeveld oor haat sal moet gaan, in teenstelling met die begrip liefde, wat vrugbaarder gronde vir ’n drama is. Om hierdie rede besluit hy om eerder ’n drama oor goewerneur Gysbrecht van Noot (Die laaste aand) te skryf. Erbeveld word in die drama dan die tragiese figuur wat hierna vir altyd vergeet word. Die Hertzogprys word in 1981 toegeken vir Ontmoeting by Dwaaldrif met inagneming van Grové se ander dramas Die onwillige weduwee en Toe hulle die Vierkleur op Rooigrond gehys het. Die Akademie bekroon haar ook in 1981 met die SAUK-prys vir haar radiodramas Die glasdeur, Die goeie jaar, Halte 49 en Ontmoeting by Dwaaldrif en laasgenoemde drama word in 1981 bekroon met ’n radioprys van die Suid-Afrikaanse Teksskrywersassosiasie. Haar kortverhaal Liesbet slaap uit word ook vir die televisie verwerk en as televisiedrama gebeeldsaai.

Eerbewyse

In 1983 ontvang Henriette Grové ’n eredoktorsgraad van die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys en in 1985 word die Italiaanse Adelaide Ristori-prys aan haar toegeken, ’n prys wat jaarliks toegeken word aan vroue wêreldwyd vir uitsonderlike prestasie op die terreine van kuns en wetenskap. In 1988 is haar lewe en werk die onderwerp van die Suid-Afrikaanse Polisie se kultuurvereniging, Akpol, se vasvrawedstryd vir hoërskole.

Publikasies

Werke uit haar pen sluit in:

Jaar	Publikasies
	Henriette Grové
1948	Die verlore skoentjie
	Die avonture van Bimbo, die sirkusbobbejaan
1950	Bimbo en Prins
1951	Die lui bytjie
1957	Kwartet (saam met Elisabeth Eybers, Ina Rousseau en M.E.R.)
1958	Die goeie jaar
1959	Die glasdeur
1962	Halte 49 en Twee monoloë
1965	Die onwillige weduwee
1966	Jaarringe
1971	Winterreis
1975	Toe hulle die Vierkleur op Rooigrond gehys het
1980	Ontmoeting by Dwaaldrif
1983	Die kêrel van die Pêrel
1989	In die kamer was ’n kas
	Linda Joubert
1960	Roosmaryn en wynruit
1961	Meulenhof se mense
1962	Die laat lente

Bronne

Boeke

• Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk. Derde hersiene uitgawe. Tweede druk. Elsiesrivier, 1964.
• Antonissen, Rob. Kern en tooi. Nasou Beperk. Eerste uitgawe. Eerste druk. Elsiesrivier, 1963.
• Antonissen, Rob. Spitsberaad. Nasou Beperk. Elsiesrivier. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1966.
• Beukes, W.D. (red.) Boekewêreld: Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1990. Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe, eerste druk, 1992.
• Bosch, Erna. Mosaïek. Academica. Pretoria. Eerste uitgawe, 1986.
• Botha, Elize. Afrikaanse essayiste. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Vyfde druk, 1975.
• Brink, André P. Aspekte van die nuwe drama. Academica. Pretoria en Kaapstad. Tweede hersiene uitgawe, 1986.
• Brink, André P. Vertelkunde. Academica. Pretoria en Kaapstad. Eerste uitgawe, 1987.
• Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk. Eerste uitgawe, 1980.
• Coetzee, A.J. Henriette Grové. in Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers- Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969.
• De Jager, Johan. Allegaartjie. De Jager-HAUM. Pretoria. Eerste uitgawe. Vierde druk, 1982.
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk. Kaapstad. Elfde druk, 1970.
• Du Plooy, Heilna. Henriette Grové (1922-). in Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk. Vyfde uitgawe. Eerste druk,  1988.
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1983.
• Kannemeyer, J.C. Ontsyferde stene. Inset-Uitgewers. Stellenbosch. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1996.
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005.
• Lindenberg, E. (red.) Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde. Academica. Pretoria en Kaapstad. Vierde uitgawe. Eerste druk, 1973.
• Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse  letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Tweede hersiene uitgawe, 1963.
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969.
• Nienaber-Luitingh, M. Jaarringe. Reuse-Blokboeke 15. Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg.  Eerste uitgawe, 1981.
• Nienaber-Luitingh, M. Kwartet. Reuse-Blokboek 12. Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe, 1981.
• Pretorius, Réna. Oog en spel. J.L. van Schaik (Edms.) Bpk. Pretoria. Eerste uitgawe, 1987.
• Schwerdtfeger, A en Snyman, N.J. Op Afrikaanse werf. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad. Tweede uitgawe,1988.
• Smuts, J.P. en Van Rensburg, R. Mosaïek. HAUM. Kaapstad. Vierde druk, 1969.
• Snyman, Henning. Kort keur: Abraham H. de Vries. Reuse-Blokboek 3. Academica. Pretoria Kaapstad en Johannesburg. Tweede druk, 1983.
• Van Biljon, Madeleine. Geliefde leesgoed. Quellerie-Uitgewers Edms. Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1996.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1999.

Tydskrifte en koerante

• Botha, Elize. Aspekte van die vormgewing in ‘Dood van ’n Maagd. deur Henriette Grové. Standpunte. Nuwe reeks 78, Augustus 1968
• Botha, Elize. Grové ken wel haar stories. Die Burger, 12 Oktober 2002.
• Conradie, P.J. Die mag en onmag van die woord in die dramas van Henriette Grové. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 20 no. 4, November 1982.
• Du Plooy, Heilna. Rondom die rympie. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 29 no. 1, Februarie 1991.
• Du Toit, P.A. ’n Verkenning van enkele kortverhale uit ‘Kort keur’ deur Abraham H. de Vries. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 19 no. 4, November 1981
• Heese, Marié. Hoe om ’n kortverhaal te benader: ‘Douw en Fransiena’ deur Henriette Grové. Die Huisvrou, Oktober 1975
• Kannemeyer, J.C. Beskeie Henriette word sewentig. Insig, Oktober 1992
• Klopper, Albert. ’Om laaste te kan lag’ saamgestel deur Pirow Bekker. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 25 no. 4, November 1987
• Klopper, Albert. Oor Pirow Bekker se bloemlesing ‘Om laaste te kan lag’. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 28 no. 3, Augustus 1990
• Marais, G.F. ’Die draer’ van Henriette Grové.Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 21 no. 2, Mei 1983
• Maree, Berna. Die kroon op al haar werk. Die Transvaler, 25 April 1981
• Nieuwoudt, Stephanie. Op 75 werk Grové weer aan ’n boek. Plus, 26 September 1997
• Nolte, Elsa. Geure en kle(u)re in ‘Periandros van Korinthe’ (D.J. Opperman), ‘Haar naam was Hanna’ en ‘Wie onthou vir Kinna?’ (Henriette Grové) Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 20 no. 4,   November 1982
• Odendaal, L.B. Die glasdeur: Radio- of Verhoogdrama? Standpunte. Nuwe reeks 67, Oktober 1966
• Pieterse, Henning. ‘Pylvak’ saamgestel deur J.P. en Ria Smuts. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 25 no. 1, Februarie 1987
• Pretorius, Réna. ’Ontmoeting by Dwaaldrif’: Gedramatiseerde ontmoeting van literatuurteorieë. Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 20 no. 4, November 1982
• Prinsloo, Koos. Langs die tafel van die ryk mense. Die Burger, 9 Mei 1984
• Renders, Luc. Henriette Grové se ‘Haar naam was Hanna’: Een analyse van tijd, ruimte en karakter. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 15 no. 2, Mei 1977
• Roodt, P.H. Verteller/teks/leser: Die driehoeksverhouding in ‘Jaarringe’. Tydskrif vir Letterkunde.  Nuwe reeks 20 no. 3, Augustus 1982
• Roodt, P.H. Die sluitingsteks in ‘Jaarringe’. “Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 20 no. 4,  November 1982
• Slabbert, H. le R. ’Die draer’ van Henriette Grové. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 21 no. 1, Februarie 1983
• Smith, M.E. ’Om laaste kan lag’ saamgestel deur Pirow Bekker. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 25 no. 2, Mei 1987
• Smuts, J.P. Wie is die kêrel van die Pêrel? Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 22 no. 4, November 1984
• Smuts, J.P. Twee Kersverhale van Henriette Grové. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 40, 2003
• Steenberg, Elsabe. ’n Bespreking van vyf verhale uit ‘Kort keur’ van Abraham H. de Vries. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 20 no. 2, Mei 1982
• Steenberg, Elsabe. ’Ontmoeting by Dwaaldrif’ van Henriette Grové. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 22 no. 1, Februarie 1984
• Van der Walt, P.D. Die glasdeur van Henriette Grové. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 26 no. 4, November 1988

Internet

• Botha, Elize Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2002/10/12/4/8.html
• Nieuwoudt, Stephanie Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1997/09/26/20/15.html^{[dooie skakel]}
• Nieuwoudt, Stephanie Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1997/09/27/4/8.html
• Rademeyer, Alet Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2009/12/17/B1/3/targrove.html^{[dooie skakel]}