Lovedale, Oos-Kaap

Lovedale is 'n nedersetting in die Oos-Kaap wat in die geskiedenis bekend geword het om sy sendingstasie, skole, drukkery en hospitaal. Dit was onder beheer van die Skotse Vrye Kerk, die Presbiteriaanse, die Metodiste en die Congregational kerke.

Lovedale
Die Lovedale-sendingstasie.
Lovedale  Lovedale se ligging in Oos-Kaap
Koördinate: 32°46′30″S 26°50′20.4″O
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Oos-Kaap
Munisipaliteit	Buffalo City
Oppervlak
• Totaal	16,05 km2 (6,20 vk. myl)
Bevolking  (2011)
• Totaal	81
• Digtheid	5/km2 (10/vk. myl)
Rasverdeling (2011)
• Swart mense	100%
Taal (2011)
• Xhosa	100%

Ligging

Lovedale tussen Alice en Ntselamanzi

Dit lê aan die oewer van die Tyhumerivier, 520 m bo seespieël en 1,6 km noord van Alice.

Aanvanklik

In 1821 het die eerste verteenwoordigers van die Glasgow Sendinggenootskap in die Kaapkolonie aangekom. Die hoeksteen van die eerste gebou van die sendingstasie genaamd Incehra in die Nceravallei, langs die Genekarivier en 6 km van Alice, is in 1824 deur die sendelinge John Ross en John Bennie gelê. Die stasie is kort daarna herdoop tot Lovedale ter ere van dr. John Love, die sekretaris van die sendinggenootskap en een van die stigters daarvan. Helaas breek die Sesde Grensoorlog uit en is die gebou totaal verwoes.

Nuwe stasie

John Bennie het die inisiatief geneem om die stasie te herbou, maar op 'n ander terrein, naamlik by die samevloeiing van die Gaza- en die Tyhumerivier. In die begin is daar slegs godsdiensonderrig verskaf. Toe William Govan egter in 1841 die Lovedale-sendinginstituut stig, word algemene onderwys ingevoer. Jane Elizabeth Waterston is in 1868 aangestel om die onderrig van die meisies te behartig. Onderwys word van vroeg af al aan seuns en meisies van alle rasse aangebied. Mettertyd was daar 'n laerskool, 'n hoërskool, 'n tegniese skool, 'n teologiese kollege, 'n onderwyserskollege, die Victoria-hospitaal (sedert 1899) en 'n verpleegsterskollege (vanaf 1929). Die hospitaal het mettertyd selfs voorsiening gemaak vir TB- en ortopediese pasiënte. Daar is geboer vir eie gebruik, maar ook om boere op te lei. Sedert 1861 bestaan Lovedale Press en dit het bekend geraak vir die druk van godsdienstige boeke, skoolhandboeke en sedert Oktober 1870 vir die tydskrif South African Outlook.

Sluiting

Titelblad van die eerste uitgawe van die tydskrif Indaba, uitgegee in Lovedale, 1862–1863

Na die invoering van die apartheidsbeleid en die aanname van die Bantoe-onderwyswet in 1952 het die beheer van die skool na die Departement van Bantoe-onderwys oorgegaan. Die hospitaal is sedert die tyd 'n gewone provinsiale hospitaal. Die Lovedale-Bybelskool (gestig in 1932) het bly voortbestaan. Lovedale Press het voortgegaan. Tydens die bestaan van die Republiek Ciskei is die kollege in 1979 gesluit, maar later weer heropen.

Bekende personeellede

• John Bennie (* Glasgow, 26 Oktober 1796 – † Rosmead, Kaapkolonie, 9 Februarie 1869), sendeling, vroeë kenner van die Xhosa-taal
• William Govan (* Abbey, Paisley, Renfrewshire, Skotland, 6 Februarie 1804 – † Dunoon, Skotland, 4 November 1875), eerste hoof van Lovedale Missionary Institute, tot 1870
• John Ross (* Glasgow, 28 Junie 1799 – † Pirie, by King William’s Town, 7 Junie 1878), sendeling, vroeë kenner van die Xhosa-taal, drukker
• Walter Rubusana
• Robert Henry Wishart Shepherd (* Invergowrie, Skotland, 25 Mei 1888 – † Oos-Londen, 22 Junie 1971), Presbiteriaanse sendeling, skrywer, redakteur South African Outlook, bevorderaar van Xhosa-letterkunde, laaste geordende hoof 1941–1955
• James Stewart (* Edinburgh, 14 Februarie 1831 – † Lovedale, 21 Desember 1905), geneesheer, ontdekkingsreisiger, sendeling van die Skotse Vrye Kerk, hoof op Lovedale van 1870 tot 1905. 'n Monument ter ere van hom staan op Sandile’s Kop, 3 km van Lovedale.
• David Duncan Stormont (* Arbroath, Skotland, 14 Desember 1862 – † Glasgow, 29 November 1931), Presbiteriaanse sendeling, vanaf 1891 by Lovedale
• Robert Templeton
• George McCall Theal
• Jane Elizabeth Waterston

Bekende oud-studente

• Steve Biko
• Chris Hani
• Z.K. Mathews
• Govan Mbeki
• James Rose-Innes
• Enoch Sontonga
• Sobhuza II
• Thabo Mbeki
• William Henry Solomon
• Davidson Don Tengo Jabavu
• William Oates
• Robert Templeton
• Samuel Mqhayi

Bronnelys

• Ensiklopedie van die Wêreld, deel 6. Stellenbosch: Albertyn-uitgewers, 1991. ISBN 0-949948-20-9
• Nienaber, P.J.: Suid-Afrikaanse Pleknaamwoordeboek, deel 1. Kaapstad: Tafelberg Uitgewers vir die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing, Instituut vir Taal, Lettere en Kuns, 1972. ISBN 0-624-00097-4
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 7. Kaapstad: Nasou, 1972. ISBN 0-625-00323-3

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Lovedale, Oos-Kaap.