NG gemeente Alice

Die NG gemeente Alice in die Oos-Kaap was die 89ste oudste gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk en sou in 2012 150 jaar oud gewees het, maar is in die tweede helfte van die jare tagtig gedwing om by die NG gemeente Fort Beaufort in te lyf nadat die Nasionale Party-regering se beleid om tuislande te konsolideer, daartoe gelei het dat die dorp Alice binne-in die Ciskei geval en die meeste lidmate gevolglik weggetrek het. In 1985 het Alice se gemeente slegs 61 belydende lidmate en 28 dooplidmate oorgehad.

Die kerkgebou is omstreeks 2013 of '14 opgeknap nadat dit lank verval het.

Alice het uiteindelik doodgeloop omdat die gemeente, soos talle ander in die Oos-Kaapse grensgebied, binne-in 'n tuisland geval het, in die geval van Alice was dit die Ciskei.

Die vervalle toring van die NG kerk op Alice, hier afgeneem in 2012. Dis sedertdien geverf en word blykbaar weer gebruik.

Ds. W.A. Joubert, leraar van 1872 tot 1878, toe hy na die Toringkerk in die Paarl vertrek het.

Alice se NG kerkgebou, hier afgeneem in 2012.

Ds. B.B. Keet, tweede leraar van Victoria en Peddie van 1879 tot 1898.

Alice se NG kerkgebou, afgeneem omstreeks 1917. Die gebou staan vandag nog, maar was jare lank in onbruik.

Dieselfde aansig van die kerkgebou as in 1917, hier afgeneem in 2012.

Ds. J.P. Kriel, leraar van 1898 tot 1920.

Agtergrond

Die Londense Sendinggenootskap en die Glasgowse SendinggenootskapLovedale en Fort Hare by die dorpie Alice. Ná die Sewende Grensoorlog is die grense van die Kaapkolonie ooswaarts verskuif om ook die gebied tussen die Groot-Vis- en Keiskammarivier in te sluit. Hier het die dorpie Alice toe tot stand gekom wat deur 'n proklamasie van 23 Desember 1847 tot die setel van die eerste magistraat van die nuwe distrik Victoria-Oos verklaar is.

Skaars drie jaar later het die Agtste Grensoorlog uitgebreek met die Boomapas-aanval en die tragiese Kersfees van 1850 toe die militêre dorpies in die Tyhume-vallei bokant Alice verwoes en byna al die manlike inwoners vermoor is. Toe hierdie lang en bloedige oorlog uiteindelik verby was, is 'n hele reeks plase aan die Keiskamma aan Hollandssprekende boere uitgegee en dit was eintlik die oorsprong van die NG gemeente asook later, toe die N.P.-regering die plase vir konsolidering uitgekoop het, die rede vir die gemeente se ondergang.

Gemeente gestig

Eers in 1863 (volgens ou NG Kerk-jaarboeke 1862) is die gemeente Victoria en Peddie amptelik gestig en die eerste kerkraadsvergadering op 22 Junie 1863 gehou (volgens Ons gemeentelike feesalbum op Aberdeen, waarskynlik 'n tikfout). Tien jaar lank is die gemeente eers deur ds. W.R. Thomson van NG gemeente Stockenström en later deur ds. Georg Stegmann van NG gemeente Glen Lynden bearbei totdat hulle in 1872 die diens bekom het van die gewilde en wakkere prop. W.A. Joubert.

In 1874 is op Peddie 'n kapel gebou waar dekades lank daarna eredienste gehou en die sakramente bedien is. In dieselfde jaar het die verlange van die gemeente en die jong herderpaar, want ds. Joubert is intussen getroud met 'n suster van Onze Jan Hofmeyr, om die pastorie en hoofkerk op Alice te hê, so sterk geword dat die kerkplaas vir 'n groot stuk grond op die dorp verruil is. (Dié groot stuk grond staan vandag nog op die hoek van Kerk- en Mitchellstraat op Alice en is, buiten die vervalle ou kerkgebou, heeltemal onbebou.) Die gemeente het erwe verkoop en vroeg in 1877 kon die kerk ingewy word wat in dieselfde vorm tot aan die einde van die gemeente se bestaan diens gedoen het. Die ou pastorie daar naby was toe reeds voltooi.

Ds. W.A. Joubert se opvolgers

Toe ds. Joubert in 1878 na Uniondale vertrek, het hy ds. B.B. Keet as opvolger gekry wie se seun en naamgenoot, die bekende hoogelaar aan die Kweekskool prof. dr. B.B. Keet, op Alice gebore is. Keet het hierheen gekom van die NG gemeente Kimberley af. Die volgende leraar was ds. J.P. Kriel (1898-1920), wat opgevolg is deur ds. J.H. Malherbe (1921-'26), in wie se tyd Peddie tot 'n afsonderlike gemeente afgestig is en Fort Beaufort by Alice gevoeg is (1923). Ná ds. Malherbe se vertrek na Cradock, is Alice en Fort Beaufort saam bedien deur di. J.A. Malherbe jr. (1926-'37) en J.D.W. Strydom (1939-'43), wat onder 'n nuwe 50-50-grondslag van samewerking drie jaar lank op Fort Beaufort gewoon het. Ds. S.J. Botha dien die gemeente van 1943-'46 en H.C. Hopkins van 1946 tot 1949. In 1949 is Fort Beaufort as afsonderlike gemeente afgestig van Alice en ds. Hopkins is na die nuwe gemeente, waar hy ook gewoon het, beroep.

Ooreenkoms met Peddie

Alice was toe meer as 'n jaar lank herderloos totdat daar finaal besluit is dat die leraar van Alice konsulent van die gemeentetjie Peddie kon wees terwyl laasgenoemde 'n deel van sy traktement betaal. Onder hierdie nuwe reëling is prop. Abraham Coetzee in Februarie 1951 as leraar van Alice bevestig en hy het ook die NG Kerk gedien as lektor in Hollands aan die Universiteit van Fort Hare.

Inlywing

Soos die geval met die amper al die ander gemeentes in die Oos-Kaapse grensgebied wat deels of heeltemal binne die latere tuislande van Ciskei en Transkei geval het, het Alice 'n stadige dood gesterf tot dit uiteindelik by NG gemeente Fort Beaufort ingelyf is. Dieselfde lot het die NG gemeentes Greykerk (op 11 Desember 1983 ingelyf by Fort Beaufort), Pondoland (ingelyf by die NG gemeente Kokstad), Du Plessis (ingelyf by Indwe), Komga (ingelyf by Stutterheim) en Peddie (ingelyf by King William's Town) oorgekom.

Enkele leraars

• Willem Adolph Joubert, 1872 - 1878 (in kombinasie met Peddie)
• Barend Bartholomeus Keet, 1878 - 1894
• Jan Kriel, 1898 tot 1920
• Joel Hendrik Malherbe, 1921 - 1926 (in kombinasie met Peddie)
• John Addey Malherbe jr., 1927 - 1937
• Johan Daniël Wilhelm Strydom, 1939 - 1943
• Stephanus Jacobus Botha, 1943 - 1946
• Henry Charles Hopkins, 1946 - 1949 (daarna van dogtergemeente Fort Beaufort)
• Dr. Abraham Coetzee, 1951 tot 1956 (in kombinasie met NG gemeente Peddie)
• Johan Gebhard Lindenberg, 1956 - 1959
• Dr. Willie Burger van Wyk, 1959-1962
• Isak Schalk Kellerman, 1963 - 1967
• Daniël Jacobus Erasmus, 1 Februarie 1969 - 1973

Bronne

• Verhaal van die Sinode van Oos-Kaapland
• Nienaber, P.J. 1963. Suid-Afrikaanse pleknaamwoordeboek, deel 1. Kaapstad, Johannesburg: Suid-Afrikaanse Boeksentrum.
• Olivier, ds. P.L. (samesteller), 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
• Raper, P.E., 1987. Dictionary of South African Place Names. Johannesburg: Lowry Publishers.
• Du Preez, dr. J.L.C. Gemeenteseun van Peddie en belydenis van geloof daar afgelê op 11 Junie 1961 tydens dr. Van Wyk se bediening.

Eksterne skakels

• Alice se vervalle kerkgebou op Google Maps

Fotogalery

• 
  Ds. John Addey Malherbe, leraar van 1921 tot 1937, toe hy na die NG gemeente Stockenström vertrek.
• 
  Ds. Johan Daniël Wilhelm Strydom, leraar van 1939 tot 1943.
• 
  Ds. Stephanus Jacobus Botha, leraar van 1943 tot 1946.
• 
  Ds. Henry Charles Hopkins, leraar van 1946 tot 1949, daarna eerste leraar van die dogtergemeente, Fort Beaufort.