NG gemeente Lydenburg

Die NG gemeente Lydenburg is die derde oudste gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die destydse Transvaal. Dis die oudste gemeente in die Kerk se Oostelike Sinode.

Ds. P.A.C. van Heiningin, van 1859 tot 1865 die eerste leraar, waarna hy oorgegaan het na die NH Kerk.

Die NG kerk Lydenburg.

Nagmaal op Lydenburg omstreeks 1900.

Ds. J.G. Kriel, ouer broer ds. Abraham Kriel, leraar van 1871 tot 1879.

Ds. H.J. Neethling, leraar van 1881 tot sy aftrede in 1911. Hy is oorlede op 3 Februarie 1914.

Lede van die Ring van Lydenburg wat op 17 Februarie 1905 op Carolina byeen was. Tweede van links sit ds. A.P. Burger van Middelburg), en naas hom di. H.J. Neethling (Lydenburg, voorsitter), A.G. du Toit (Carolina, scriba), P.W. Ennis (Ermelo), en H.T. Gonin (Belfast). Afgevaardigde kerkraadslede was oudl. J.J. Schutte en diak. C.L.W. von Zwiel (Lydenburg), oudl. J. de Clercq en diak. I.F. Haupt (Middelburg), oudle. L.D. Fourie en D. F. van Aardt (Ermelo), oudl. G.M. Britz en diak. J.C. Swanepoel (Roossenekal), oudl. G.J. van Loggerenberg en diak. P.D. Grobler (Carolina), en oudl. I.J. Breytenbach en diak. C.J. Maré (Belfast).

Agtergrond

Nadat die malaria op Ohrigstad te veel slagoffers geëis het, het die gemeenskap besluit om 30 myl suidwaarts te verskuif na Lydenburg. Hier was dit heelwat hoër en gesonder. Ds. Andrew Murray van die NG gemeente Bloemfontein het gedurende 1849 Ohrigstad besoek. Hy vind die streek verlate en gaan na Lydenburg.

Stigting

Op 7 Januarie 1850 word die eerste lidmate hier aangeneem en 74 kinders gedoop. Dié datum is dan die begin van hierdie gemeente. Ds. Murray het beloof om gou weer te kom. Hierdie belofte het hy gestand gedoen en weer op 30 Oktober 1850 vir die tweede keer opgedaag. Sonder versuim het hy begin met sy herderlike werksaamhede. 'n Groot aantal mense het na die dienste opgekom. Hulle het geesdrif openbaar en 'n vurige begeerte na die dinge van God gehad. Met hierdie geleentheid is 109 kinders gedoop en 29 jong mense aangeneem. Die gemeente was toe georganiseer. 'n Kaapse predikant was konsulent.

Herderloos

In 1850 het 'n groep gemeentes, waarvan Lydenburg een was, ds. Murray beroep; hy het egter die beroep bedank. Heeltemal onbearbeid was die gemeente egter nie, want in 1851 kom meester Willem Poen hier aan en hy het saam met die onderwys ook die geestelike belange van die gemeente behartig. Op 21 Oktober 1852 het die Kaapse Sinode besluit om die Kerk oorkant die Vaal by hulle in te lyf.

Lydenburg bly NG

In 1853 het ds. Dirk van der Hoff in Transvaal opgedaag, nadat hy 'n beroepsbrief van die Transvaalse gemeentes ontvang het. Op 'n vergadering te Rustenburg is toe besluit om die inlywing by die Kaapse Sinode nie te erken nie. Lydenburg was vir die afskeiding van die Moederkerk nie te vinde nie. In 1854 besoek ds. Van der Hoff die gemeente. Ná 'n onstuimige kerkraadsvergadering besluit Lydenburg om ds. Van der Hoff nie te erken as leraar van die gemeente nie.

Leraars

Eers in 1859 is ds. P.A.C. van Heyningen as leraar van Lydenburg georden. Hy het reeds in 1865 na Kroonstad vertrek. Vanaf 1871 tot 1879 het ds. J.G. Kriel die gemeente bedien. Op 4 September 1881 is ds. H.J. Neethling hier bevestig. Hy bedien die gemeente deur die mees stormagtige tydperk tot 1911. Ds. D.J. Pienaar het ds. Neethling in 1912 opgevolg. Vervolgens is die gemeente deur die volgende leraars bearbei: G.D. Worst (1917–'29), T.F. Cronjé (1929–'46), J.P. Joubert (1946–'48), J.A. Claassen (1947–'48) as medeleraar van ds. Joubert. Di. J. I. de Wet (1948) en D. S. Jacobs (1950) was die volgend eleraar. Tydens die bediening van di. Worst en Cronjé is veel in die gemeente veral vir opvoeding en onderwys gedoen.

Kerkbou

Die argitek Johan de Ridder was van 1965 tot 1977 gemoeid met die restourasie van die Voortrekkerkerk op Lydenburg.

Ds. D.J. Pienaar, leraar van 1912 tot 1916/'17.

Ds. Gerrit Worst, leraar van 1917 tot 1929.

Ds. J.I. de Wet.

Ds. J.A. Claassens, medeleraar van 1947 tot '48.

Bouwerk aan die eerste kerkie, nou bekend as die Voortrekkerkerk, het begin kort ná die gemeente se stigting. In Maart 1851, tydens 'n besoek van di. Andrew Murray en J.H. Neethling, het die bouwerk reeds tot op dakhoogte gevorder. Die dak is tydelik met strooi bedek vir dié geleentheid. Die oorspronklike gewels is in 1879 verwyder en die vensters verander en die strooidak deur sinkplate vervang. Op 13 April 1973 is die kerk tot nasionale gedenkwaardigheid verklaar. Dit is die oudste bestaan NG kerk in Mpumalanga. Die argitek Johan de Ridder het die plan opgetrek waarvolgens die kerkie van 1965 tot 1977 herstel is volgens 'n penskets van Richter van 1867 en nog 'n illustrasie wat in 1876 in die Graphic verskyn het.

Ds. H.J. Neethling het die hoeksteen van Lydenburg se NG kerk op 12 April 1890 gelê en die gebou is op 14 April 1894 ingewy. Die totale koste was £72 779 36s. 3. (wat waarskynlik 'n drukfout in die bron is, aangesien Beaufort-Wes se soortgelyke kerk in dieselfde dekade £13 500 gekos het). Die preektsoel, 'n replika van dié in die moederkerk op Stellenbosch, is gebou deur Palframan en De Roo van gewone kiaathout wat deur Abel Erasmus geskenk is. In 1926 het 'n nasaat van die Voortrekkers, G.C. Schoeman, die orrel geskenk. Die gebou is in 1986 grootskaals gerestoureer.

Enkele leraars

• P.A.C. van Heyningen, 1859–1865
• Jan Gysbert Kriel, 1871–1879
• Hendrik Johannes Neethling, 4 September 1881–1911 (aanvaar sy emeritaat; oorlede op 3 Februarie 1914)
• Daniël Joshua Pienaar, 1912–1916/’17
• Gerrit Dirk Worst, 1917–1929 (waarna tot sy aftrede in 1954 Potchefstroom)
• T.F. Cronjé, 1929–1946
• Wilhelm Hendrik Stefanus Barnard, 1936–1937
• J.P. Joubert, 1946–1948
• Jacob Abraham Claassens, 1947–1948
• J.I. de Wet, 1948 – ?
• D.S. Jacobs, 1950 – ?
• Mathys Christian (Christie) Smit, 2012 – einde Februarie 2020 (aanvaar sy emeritaat; aangestel in vastetermynpos tot einde Februarie 2021)

Bronne

• (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller). 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
• (af) Smit, ds. A.P. 1945. Gedenkboek van die Nederduitse Gereformeerde Gemeente Beaufort-Wes (1820–1945). Beaufort-Wes: N.G. Kerkraad.